'De christelijke partijen gaan winnen'
1
3
Het rode potlood
Het is vandaag hét wapen van de kiezer, de lans van de democratie: het stempotlood. Maar
waarom is het eigenlijk rood? En tien andere vragen over het schrijfgerei in het stemhokje.
VIER VRAGEN AAN JOEL BOONE
Waarom is het potlood rood?
Vanwege het grote contrast met de
zwarte letters en het witte papier. Dat
maakt het tellen van de stemmen een
voudiger.
Tot honderd jaar geleden werd er met
zwart potlood gestemd. Dat was nooit
een probleem. Vanwege het districten
stelsel telde het stembiljet maar een
handjevol kandidaten. Door het afschaf
fen van dat stelsel werden dat er in 1918
honderden. De stembureaus hadden
ineens grote moeite om snel te zien op
welke kandidaat was gestemd.
Kort na de verkiezingen deed Noud de
Beaufort, burgemeester van Soest, zijn
beklag in de Nieuwe Rotterdamsche
Courant. Hij stelde voor 'om den arbeid
der stembureaux te vergemakkelijken'
door voortaan een rood potlood te ge
bruiken. Hij schreef, nota bene als libe
raal, geïnspireerd te zijn door de cam
pagneleus van de SDAP: 'Stemt rood!'
Mocht de kleur politiek te gevoelig lig
gen, dan zou 'een andere sprekende
kleur kunnen worden aangenomen', al
dus De Beaufort. Hij noemde oranje,
groen en paars als voorbeelden.
Zijn hartenkreet vond gehoor. Voor de
verkiezingen van 1922 werd de wet - op
nieuw - aangepast.
Is het altijd rood?
In het stemhokje wel. Maar wie per
post stemt - op Aruba, Curasao en Sint
Maarten en Nederlanders in den
vreemde - hoeft dat niet per se rood te
doen. De kiezer mag op het toegezon
den stembiljet de witte stip vóór de
kandidaat rood, blauw, zwart of groen
maken.
Móet het een potlood zijn in het
stemhokje, of mag een pen
ook?
De Kieswet zegt niets over waarmee
moet worden gestemd. Het Kiesbesluit,
waarin praktische zaken rond de verkie
zingen worden geregeld, schrijft alleen
voor dat er in elk stemhokje 'rood schrijf
materiaal' is.
De reden is dat wie per post stemt, ook
niet kan worden verplicht een potlood te
gebruiken. Het voorschrift om op het
stembureau wel met een potlood te
stemmen, is daarom in de jaren tachtig
formeel geschrapt. In de praktijk hante
ren vrijwel alle gemeenten toch het pot
lood.
Mag je ook je eigen potlood - of
pen - meenemen?
Een uitgebrachte stem is volgens de
Kieswet geldig als de kiezer een wit stem-
vakje geheel of gedeeltelijk rood heeft ge
maakt. Waarmee dat moet gebeuren, is
nergens vastgelegd. Wie met een eigen
potlood, balpen, vulpen, kleurkrijt, mar
ker of desnoods nagellak of lippenstift het
vakje rood kleurt, heeft dus in principe
geldig gestemd. Maar waarom het risico
nemen? Er ligt immers een potlood klaar.
Waar komen de potloden van
daan?
Dé leverancier bij uitstek is Bruynzeel,
dat sinds 1948 potloden maakt en sinds
de jaren zestig gevestigd is in Bergen op
Zoom. Het pand bevindt zich vlak bij
Philip Morris, pal naast de A4, aan - jawel
- de Potlodenlaan.
Bruynzeel is sinds een halfjaar onder
deel van Royal Talens in Apeldoorn. De
potloden worden niet meer in eigen land
vervaardigd, zegt 'international brand
manager' Babette Weijers. „De productie
vindt op diverse plekken buiten Neder
land plaats. Maar handelingen zoals
stempelen en punten worden in Bergen
op Zoom gedaan. Daar staat ook ons dis
tributiecentrum."
Om wat voor potlood gaat het?
Het zijn 'megapotloden' met kleur-
nummer 31. „Dat is het extra dikke
Bruynzeel-schoolpotlood", zegt Weijers.
„Deze potloden zijn zeskantig, worden
dubbel verlijmd en hebben een heel
dikke kern van 5 millimeter. Dat zorgt
voor een extra stevig potlood, waarvan de
punt niet snel zal breken. Dit is wel zo
prettig in het stemhokje. Daarnaast ligt
het potlood goed in de hand en heeft het
een goede kleurafgifte. Naast al deze pun
ten is de keuze voor dit specifieke potlood
ook gebaseerd op het gat dat we in de ach
terkant moeten boren voor de ketting.
Dat gaat beter bij een dik dan bij een dun
potlood."
Ligt een potlood altijd aan de
ketting?
Doorgaans wel. Dat is noodzakelijk ge
bleken, zegt Jan Peter Pouwer, van het
stembureau in Middelburg. „Anders ver
dwijnen er heel veel exemplaren." Dat
gebeurt lang niet altijd met opzet. Men
sen hebben nu eenmaal de neiging
schrijfgerei na gebruik in hun zak of jas te
steken.
Wat als de punt breekt? Of het
hele potlood?
Dat gebeurt, door de sterkte van het
potlood, niet zo snel. „Maar als iemand
aangeeft dat er een probleem is, helpen
we even", zegt Pouwer. „We hebben al
tijd een puntenslijper en een voorraadje
potloden achter de hand. Het is nog nooit
voorgekomen dat we tekort hadden."
Mag je het potlood natmaken?
Dat was ooit een gewoonte om beter
te kunnen schrijven, maar met het hui
dige materiaal nutteloos. De waarschu
wende bordjes 'Potlood niet bevochti
gen' zijn dan ook bijna overal verdwe
nen. Die dienden als waarschuwing in
een tijd dat potloden nog de giftige stof
aniline bevatte. Het grafietpotlood kent
dat risico niet meer. Gevaarlijk of niet,
eraan likken blijft weinig hygiënisch. Op
Tholen worden de bordjes nog steeds
opgehangen.
Wat gebeurt er na de verkiezin
gen met de potloden?
Ze gaan meerdere verkiezingen mee.
Gemeenten bewaren die tot de volgende
gelegenheid. Ze gaan dus na vandaag in
de doos en komen er weer uit op 21 maart
2018, bij de gemeenteraadsverkiezingen.
Even slijpen en ze zijn weer klaar voor ge
bruik.
Stemmen met potlood is wel
heel ouderwets. Hoe lang nog?
Vanaf de jaren zeventig is er gestemd
met machines en computers. Die wer
den in 2007 in de ban gedaan, omdat er
zorgen waren over het stemgeheim en
over de betrouwbaarheid van het tellen.
Die zorgen zijn nog altijd niet weggeno
men. Integendeel zelfs. Dit jaar mogen
gemeenten, vanwege het gevaar van
hacken, bij het bepalen van de uitslag
zelfs geen computers gebruiken die zijn
verbonden met internet. Automatise
ring van het proces is dus verder weg
dan ooit. Het rode potlood is voorlopig
nog niet uitgeschreven.
Ze zijn allemaal
christelijk, maar het
zijn verder heel
verschillende partijen
woensdag 15 maart 2017
Wat u nog niet wist over
het stempotlood
4
Rolf Bosboom
Joeri Wisse
Yerseke
Een fusie tussen de drie christe
lijke partijen ziet hij er niet van
komen, maar volgens Joël Boone
(15) uit Yerseke hebben ze dat ook
niet nodig om te groeien.
Hij sprak met de lijsttrekkers van
SGP en CU en met CDA-Kamerlid
Eric Ronnes. „Ze zijn allemaal
christelijk, maar het zijn verder heel
verschillende partijen", concludeert
de leerling van het Calvijn College
in Goes.
Hoe kom je erbij om een fusie
tussen christelijke partijen te
onderzoeken?
„Ik ben altijd al heel geïnteresseerd
geweest in politiek. Ik ben helaas
te jong om nu te stemmen, maar ik
vond het ook moeilijk om te bepa
len op welke partij ik zou stemmen.
Daarom besloot ik als plusproject
voor school te onderzoeken in
hoeverre de drie christelijke par
tijen overeenkomen. In de loop van
het onderzoek mocht ik met Gert-
Jan Segers meelopen en wist ik
het wel: hier hoor ik thuis."
2 Het was toch niet echt een
verrassing dat een fusie tot
de door jou gedroomde
'Christelijk Gereformeerde Unie'
niet echt voor de hand lag?
„Nee, vooraf wist ik al dat de ver-
-Joël Boone
schillen groot waren. SGP is
rechts, Christenunie is links en bij
het CDA is het christelijke helemaal
verwaterd. Dat zijn de vooroorde
len, maar die kloppen lang niet al
tijd. Het is zo jammer dat mensen
niet de moeite nemen om echt te
onderzoeken wat de verschillen
zijn maar gewoon op basis van een
bepaald beeld dat ze van een partij
hebben of uit traditie hun stem be
palen."
3 Verwacht je dat kiezers,
zoals jij in je onderzoek hebt
gedaan, alle verkiezingspro
gramma's lezen?
„Nee, maar iedereen kan heel mak
kelijk een paar punten opschrijven
die hij belangrijk vindt en dan in de
digitale verkiezingsprogramma's
opzoeken wat daar over staat. Al is
wel het nadeel dat partijen soms
expres wat vaag blijven, zoals de
SGP over het vrouwenstandpunt
en de Christenunie over het homo
huwelijk. In de gesprekken met Van
der Staaij en Segers heb ik daar
meer duidelijkheid over gekregen."
4 Wil je ook in de politiek?
„Ik zou het zeker mooi vinden
om ooit in de Tweede Kamer
te belanden. Misschien dat ik
daarom bestuurskunde of politico
logie wil studeren. Voorlopig hou ik
het bij vrijwilligerswerk voor de
Christenunie in Reimerswaal."
