'Dit was Ruttes diplomatieke
verwoording van 'pleur op'
3
Alle wetten zijn
geschonden door
mij niet toe te laten
tot het consulaat
Schaam je. Je houdt alleen van onze
euro's en stemmen. In Nederland
leven we in vrijheid. Alleen in Turkije
heb ik in gevangenschap geleefd
Vooral Rutte grijpt zijn kans om
inhoud te geven aan één van zijn
belangrijkste verkiezingsbood-
schappen: geen experimenten nu.
Uitgerekend zijn uitdagers Buma
en Pechtold, die hem in de peilin
gen op de hielen zitten, onderstre
pen ongewild diens leiderschap.
Tekenend is hoe CDA en D66 het
effect van de diplomatieke rel op de
campagne geringschattend probe
ren af te doen. „Op straat hebben
we hier niemand nog over ge
hoord", klinkt het in beide kampen.
Maar dat kan na dit turbulente
weekend zomaar anders zijn.
De snelle escalatie van het con
flict laat zich moeilijk rijmen met
de vier jaar lang stoïcijns uitgedra
gen weigering van dit kabinet om
'megafoondiplomatie' te voeren.
Niet laten provoceren, was het de
vies. Ook nu zegt Rutte uit te zijn
op deëscalatie, maar het kwaad lijkt
al geschied.
Opvallend is dat de Turkse minis
ter van Buitenlandse Zaken Mevlüt
Cavusoglu in mei 2015 nog onge
hinderd campagne kon voeren voor
de AK-partij van president Erdogan
in Rotterdam. In de media bleef het
bezoek destijds vrijwel onopge
merkt, politiek gekrakeel ontbrak
eveneens. Amper twee jaar later is
de situatie omgekeerd: de komst
van de Turkse bewindsman was
van meet af aan omstreden, omdat
er sinds de mislukte coup grote zor
gen zijn over spanningen tussen
Turken in Nederland en de Turkse
rechtsstaat.
Omstandigheden bepalen vaak
of diplomatieke kwesties hoog op
spelen of in de kiem worden ge
smoord. In dit geval lijken de ver
kiezingen in Nederland en het refe
rendum in Turkije eraan te hebben
bijgedragen dat een verschil van
mening zo uit de hand kon lopen.
In de Nederlandse campagne speelt
identiteit een belangrijke rol. De
komst van een Turkse minister die
campagne wil voeren onder Turkse
staatsburgers in Nederland, laat
zich nou eenmaal lastig verenigen
met een pleidooi voor een samen
leving waarin iedereen mee kan of
moet doen.
Hier speelt ook mee dat partijen
het PW-leider Geert Wilders niet
gunden om in deze kwestie een af
wijkend standpunt in te nemen om
daarmee zijn stempel op de verkie
zingen te drukken. Wilders pro
beerde nog vergeefs de Kamer terug
te roepen van reces om te spreken
over de kwestie.
Sancties
Op het Binnenhof wordt alom ver
wacht dat Wilders in de laatste
campagnedagen zijn steun voor het
kabinetshandelen zal inruilen voor
een oproep tot verdere escalatie,
bijvoorbeeld door als Nederland
sancties uit te vaardigen tegen Tur
kije. Met een dergelijk geluid kan de
PVV-leider zich toch nog onder
scheiden van de rest en misschien
wat zetels pakken.
Tot dusver houden belangrijke
Europese landen zich op de vlakte
over de Nederlandse actie. Nu een
harde boodschap is afgegeven aan
de Turken, wil premier Rutte met
'een bord eten' de verhoudingen
met de Turken normaliseren. Dat
zal nodig zijn. Het bondgenoot
schap met Turkije is domweg te be
langrijk, alleen al om de door Mer
kel en Rutte uitgedokterde vluch-
telingendeal overeind te houden.
NEDERLAND
Oud-minister van Buitenlandse
Zaken Ben Bot waarschuwde
vrijdagavond nog zo: „Neder
land moet dit spel voorzichtig
spelen. We moeten niet in de
openstaande Turkse val trap
pen, zodat de Turken kunnen
zeggen: jullie doen nu met de
vrijheid van meningsuiting iets
wat je ons steeds verwijt."
Had Nederland (als het dat al
wilde) kunnen voorkomen dat
die val dichtklapte? Had de di
plomatieke rel van ongekende
weerga die zich de afgelopen 48
uur afspeelde in Rotterdam er
gens op een punt kunnen wor
den afgewend?
Jan Melissen, diplomatie-des-
kundige van instituut Clingen-
dael: „Als Nederland heel mee
gaand was geweest, was dit niet
gebeurd. Maar dan had je met
de komst van Cavusoglu wel
volgde een rollercoaster aan ge
beurtenissen. Ben Bot noemde
het zaterdagochtend direct 'een
verkeerd spoor' waarmee de
verhoudingen nog meer op
scherp kwamen te staan. „Het
was een point of no return",
vindt Van de Roer, waarna 'di
plomatieke kortsluiting' volgde.
Lange neus
„De Turken bleven pushen,
trokken als het ware een lange
neus. Nederland heeft daar
steeds correct op gereageerd. Zo
was dit de onvermijdelijke af
loop van een provocerend mi
nistersbezoek. De rellen in Rot
terdam leveren het bewijs dat
Nederland de bijeenkomst te
recht niet wilde."
Het moment dat de zaken
écht escaleerden kwam net na
dat Nederland het vliegtuig te
rugstuurde, vindt Melissen. In
een reactie noemde president
Erdogan Nederland 'fascistisch
en nazistisch'. „Hier heeft men
toen gedacht 'dit moeten we
niet over onze kant laten gaan'.
Als ik terugkijk was dat het
echte diplomatieke point of no
return. Samen met het feit dat
Turkije, terwijl het overleg ach
ter de schermen nog liep, al
over sancties begon."
een hele grote Turkse referen
dumbijeenkomst in Rotterdam
gehad." En dat wilde Nederland
niet, het kabinet kon hooguit
akkoord gaan met een kleine
privé-bij eenkomst. Diplomatie-
deskundige Robert van de Roer:
„Turkije wilde simpelweg een
plaatje met tienduizend jui
chende Turken en wapperende
vlaggen in Nederland. Dat is er
nu niet gekomen. Rutte wilde
Cavusoglu de boel hier niet la
ten opstoken. Het is de diplo
matieke 'pleur op' van Rutte ge
weest."
Toen Nederland zaterdagoch
tend besloot het vliegtuig van
Cavusoglu niet te laten landen,
maandag 13 maart 2017
—Turkse minister Kaya
In Nederland wonen
250.000 stemgerechtigde
Turkse Nederlanders. Zij
mogen hun stem uitbren
gen in het referendum over
de nieuwe Turkse grond
wet, die de president meer
macht moet geven.
Ebru Umar twittert naar Turkse minister Mevlut Cavusoglu
maart barst de bom
Het point of no return. Was dat
het intrekken van de landings
rechten van Qavusoglu's
vliegtuig. Of waren Nederland
en Turkije dat punt toen al
voorbij? „Wat daarna volgde
was diplomatieke kortslui
ting."
Cyril Rosman
Den Haag
Diplomatie-deskundige
Robert van de Roer.
