GEZOND WEL 9
HUISDIER-ONDERSTEUNDE ZORGPROGRAMMA'S
Larven van
de aasvlieg
maken
gevaarlijke
wonden
schoon
Zijdespinnen
weven
donorhuid
Zij helpen
mee
sporing van prostaat-, borst-, darm
en eierstokkanker. Detectiehonden
blijken aan de hand van uitade-
mingslucht, zweet, urine en ontlas
ting accurate diagnoses te kunnen
stellen. Vaak lang voordat er iets te
zien is met beeldvormende technie
ken.
De hond zal nooit een doktersas
sistent worden, maar heeft weten
schappers wel op het goede spoor ge
zet. Die zijn namelijk ver met de ont
wikkeling van een diagnostische e-
neus. „We hebben de hondenneus
met behulp van bio-elektronica op
een minuscule chip gezet", zegt
George Preti van het Monel Chemical
Senses Center in Philadelphia. „Met
het prototype detecteren we borst
kanker eerder dan met mammogra
fie. Deze techniek is een doorbraak."
Superdetectoren
Ook de fruitvlieg is te gebruiken als
model voor zo'n elektronische speur
neus. Volgens de Duitse neurobio-
loog Martin Strauch is deze neus nóg
preciezer en zal hij op termijn alle
ziekten kunnen diagnosticeren die
gepaard gaan met geurverandering.
„De biologische geursensoren van de
vlieg zijn door de evolutie geperfecti
oneerde superdetectoren", aldus
Strauch. „Maar fruitvliegen zijn
moeilijk te trainen. Wij proberen die
antennes in een chip te stoppen."
Is dat nog toekomstmuziek, de
vlieg redt ook nu al levens in het zie
kenhuis. Zijn maden zijn de vuilop-
haalploegen van Magere Hein, maar
ironisch genoeg kunnen ze het voor
rijden van de zwarte limousine ook
uitstellen. Losgelaten in slecht he
lende wonden doen de larven van de
groene aasvlieg zich tegoed aan ne-
crotisch weefsel. Ze verwijderen zo
afgestorven, rottend vlees dat zo'n
wond levensgevaarlijk maakt.
Onder meer in het wondcentrum
van het Alrijne Ziekenhuis in Leider
dorp is madentherapie een van de
mogelijkheden om dergelijke won
den - zoals diabeteswonden die soms
leiden tot amputaties - te behande
len. De maden worden in een steriele
omgeving gekweekt en meestal gele
verd in een bio-bag, een soort thee
zakje van fijn gaas. Zo'n zakje wordt
op het zieke deel van de wond gelegd.
Volgens chirurg Wouter Brekel-
mans van het Alrijne scheiden de
maden enzymen af die het dode
weefsel als het ware oplossen. Daarna
doen ze zich eraan tegoed. Als ze hun
werk hebben gedaan zijn het dikke
kokkerds. Al met al geeft de maden-
therapie uitstekende resultaten,
soms ook bij patiënten die zijn be
smet met een multiresistente bacte
rie. De behandeling is pijnloos.
Aderlating
Nieuw, maden in de geneeskunde?
Zeker niet. Al in de middeleeuwen
maakten chirurgijns ijverig gebruik
van de kieskeurige vliegenlarven.
Zeker tot 1920 redden de insecten
levens. Pas met de komst van de
antibiotica verdwenen ze groten
deels van het toneel. Nu zijn ze dus
weer terug en steeds meer artsen en
patiënten zetten zich over de jakkes
factor heen.
Ook andere kleine veelvraten zijn
bezig aan een spectaculaire come
back: bloedzuigers. Tot ver in de ne
gentiende eeuw hadden ze een pro
minente plaats in de geneeskunde.
Aderlating gold als probaat middel
tegen zo'n beetje alles. Veel medici
hadden toen al het gevoel dat de
soort Huridis meer deed dan bloed
aftappen. En nu weten we dat dat
klopt: terwijl de vampiertjes zich te
goed doen aan ons levensvocht,
scheiden ze een cocktail af van
bloedverdunnende, pijnstillende en
ontstekingsremmende stoffen.
In de moderne geneeskunde komt
dit vooral van pas bij chirurgisch mil
limeterwerk. Denk aan microchirur-
gische ingrepen aan vingers, neus of
oren. Het weer aannaaien van een af
gehakte vinger is een priegelwerkje.
De aanvoerende slagaderen kunnen
doorgaans goed worden gekoppeld,
maar de afvoerende aderen zijn lasti
ger. Als het niet lukt die op de plek
van de breuk weer te koppelen, ont
staat een opstopping van bloed. Dan
dreigt de patiënt de vinger alsnog te
verliezen. Medicinale bloedzuigers
bieden dan uitkomst. Het is zaak ze
op de juiste plek aan te brengen en ze
op tijd te vervangen, maar dan zor
gen ze ook voor een goede afVoer van
het veneuze bloed (het bloed dat naar
het hart toe stroomt). De vaatjes zul
len dan uit zichzelf weer aan elkaar
groeien. Microchirurgen in de Neder
landse academische ziekenhuizen
maken soms al gebruik van zorgvul
dig gekweekte bloedzuigers.
Collageen
Ook de zijdespin schiet de mensheid
te hulp. Japanse onderzoekers lever
den een prestatie: ze veranderden de
erfelijke eigenschappen van de zijde-
spin zodanig, dat hij in plaats van
zijde menselijk collageen maakt. Col
lageen is een eiwit dat fungeert als
een soort biologisch cement. Het
geeft weefsels, van tandvlees tot
huid, zijn structuur.
De beschikbaarheid van donorhuid
zal er wel bij varen, volgens het tijd
schrift Nature Biotechnology. Brand
wondenslachtoffers zijn nu nog af
hankelijk van schaarse donorhuid en
synthetische lapmiddelen. Genetisch
gemodificeerde zijdespinnen zullen
mensenhuid per vierkante meter
gaan produceren. Dat zou jaarlijks
wereldwijd tienduizenden levens
redden.
maandag 6 maart 2017
GO
Konijn
Zorgboerderijen,
bezoekteams,
speciaal onderwijs
Paard
Gehandicaptenzorg,
zorgboerderijen,
huifbed-rijden
(positief effect bij
autisme)
Hond
Blindengeleiding,
autistenbegeleiding,
epilepsie (waarschu
wing en support),
diabetes, therapie
voor (demente)
ouderen, bezoek-
hond in ziekenhuizen
en verpleeg
instellingen
A Realiteit: spinnen die mensenhuid weven, ontstekingsremmende bloedzuigers, maden die helpen waar antibiotica het laten afweten.
Onderzoek laat zien
dat mensen met huis
dieren beter in hun vel
zitten en langer leven.
Ziekenhuizen en ver
pleeghuizen zetten
daarom in hun zorgpro-
gramma's steeds vaker
huisdieren in. Zij heb
ben een kalmerend ef
fect. Ook bevorderen
ze de openheid van pa
tiënten, vooral als deze
mentaal geïsoleerd
zijn. Daarbij hebben
dieren een positieve
invloed op cognitieve
vaardigheden.
GASTKAT
Er zijn twee soorten
van zulke 'huisdier-on
dersteunde interven
ties': Huisdier Onder
steunde Activiteiten en
Huisdier Ondersteunde
Therapie. Bij Activitei
ten gaat het om de al
gemene effecten die
gezelschapsdieren op
mensen hebben. De
eenzame oudere wordt
opgewekter van een
gastkat; de zwaar
zieke vergeet voor
even zijn zorgen dank
zij een bezoekhond.
Van Therapie is sprake
wanneer de zorgverle
ner doelgericht een
effect op de patiënt
zoekt. Bijvoorbeeld
een stimulans voor een
revalidatiepatiënt om
te oefenen. Alert- en
supportdieren ten
slotte, voelen aan wan
neer patiënten met dia
betes of epilepsie niet
lekker dreigen te wor
den. Zij waarschuwen
en halen hulp.
