Shell wist er van,
EN WIJ LIETEN HET GEBEUREN
19
hoteldeal.nl I voor meer informatie I t088-0331506
x
Dat grote oliereuzen al sinds de jaren 80
weten dat hun verdienmodel de wereld de
vernieling in helpt, mag eigenlijk geen verrassing
heten, ledereen wist het. Maar niemand greep in.
Shell voor de rechter slepen? Kansloos.
Chris Backes weet nog
goed wanneer hij
voor het eerst hoorde
dat er mogelijk een
verband bestaat tus
sen C02-uitstoot en de opwar
ming van de aarde. „In de jaren 70,
ik woonde nog thuis", zegt de
hoogleraar omgevingsrecht van de
Universiteit Utrecht. „In de we
tenschap werd dat verband toen al
vaak gezien, en er waren ook poli
tieke partijen die er op wezen. Zij
hadden alleen geen meerderheid."
Echt verbaasd was Backes dan
ook niet toen diverse media deze
week meldden dat de energiereus
al in de jaren 80 wist van de geva
ren van C02-uitstoot. „Iedereen
had die kennis toen al." De be
faamde Club van Rome sloeg al in
1972 alarm.
Shell deed zelf ook onderzoek,
in 1986 al. 'Mogelijk zal het milieu
zo worden aangetast dat sommige
stukken van de aarde onbewoon
baar worden', is een van de con
clusies. Het Brits-Nederlandse be
drijf noemt de opwarming een
'mondiaal experiment', waaraan
het bedrijf meedoet zolang het
broeikasgassen de lucht in stoot.
In een film uit 1991 zegt Shell: „Nu
actie ondernemen is de enige ver
zekering die we hebben."
Groene energie
Dat was precies wat er jarenlang
niet gebeurde. Niet voldoende in
elk geval, vinden critici. De activi
teiten in groene energie zijn de
kinderschoenen eigenlijk nooit
ontstegen. De hoofdmoot bleef
lange tijd olie, later in combinatie
met het iets minder vervuilende
gas. Het bedrijf ging op zoek naar
nieuwe bronnen - in teerzand, in
zee, diep in de bodem.
De vraag is: wat nu? In de Ameri
kaanse staat Massachussetts is
Shells concurrent Exxon voor de
rechter gesleept. De rechter wil de
vraag beantwoord zien wat het be
drijf wist van klimaatverandering.
Hij heeft Exxon verordonneerd
alle documenten daarover over de
afgelopen 40 jaar te overhandigen.
Het vermoeden bestaat dat de
Amerikaanse oliereus consumen
ten bewust verkeerd 'informeerde
over het gevaar van C02-uitstoot.
Kan dat Shell ook gebeuren, in
Nederland of elders in Europa?
Backes denkt van niet. „Dat kan in
mijn ogen alleen als Shell bewust
verkeerde informatie heeft ver
strekt. Als het bijvoorbeeld wist
dat bepaalde stoffen veel schadelij
ker waren dan bij de buitenwereld
bekend was. Voor zover ik kan be
oordelen, is dat niet het geval. In
Het is aan de overheid
om te zorgen dat
uitstoot beperkt blijft,
niet aan Shell
de zaak van Exxon lijkt er wel een
vermoeden dat het bedrijf ver
keerde informatie verstrekt heeft
aan consumenten. Dat zie ik bij
Shell niet."
Voor de hoogleraar is het simpel.
„Het is aan de overheid om te zor
gen dat de uitstoot beperkt wordt,
niet aan Shell. De overheid moet
de kaders stellen." Zou er bijvoor
beeld een effectief systeem zijn in
gevoerd om uitstoot te belasten -
dit zegt ook Shell altijd - dan kun
nen bedrijven daar hun keuzes op
baseren. Backes: „In 2007 nog zijn
er in Nederland vergunningen
verleend voor de bouw van grote
kolencentrales. Het is echt de poli-
tiek die dat doet. We weten ook al
jaren dat auto's een gevaar zijn
voor de gezondheid en dat daar
jaarlijks mensen aan sterven.
Blijkbaar accepteren we dat. Van
roken zijn de gevaren ook al lang
bekend, dat mag nog steeds."
Boudewijn de Bruijn, hoogle
raar economische ethiek in Gro
ningen, trekt ook de vergelijking
met de tabaksindustrie, maar ziet
wel een verschil. „De impact is
kleiner. Over 500 jaar rookt nie
mand meer en is de tabaksindu
strie vergeten. Voor de klimaatver
andering geldt dit niet: die gaat de
hele planeet aan. Misschien zijn de
gevolgen wel onomkeerbaar."
Nieuwe energievormen
En dus had Shell (en zijn concur
renten) een andere rol gepast dan
ze hebben genomen. Die van
voorvechter van nieuwe energie
vormen, niet die van volger of zelfs
bevechter van de vooruitgang.
„Het bedrijf had zelf de leiding
moeten nemen in het maatschap
pelijke debat en er bij de overheid
veel sterker op moeten aandringen
dat het zou lonen om te investeren
in schonere energie."
Ook De Bruijn is over één ding
helder: de overheid is de echte
schuldige. „Die heeft het gewoon
gigantisch laten lopen. Nog steeds
staat klimaatverandering niet bo
venaan de politieke agenda."
Dat komt ook omdat wij, de ge
wone Nederlanders, ons met zijn
allen niet druk genoeg maken over
de toekomst van de planeet. „Men
sen zijn irreële wezens. Iedereen
die zijn auto volgooit met benzine
draagt er aan bij, maar we blijven
het doen. Als de slechtste scena
rio's uitkomen, zijn we over 100
jaar een groot deel van ons land
kwijt. Dat is niet uit te leggen aan
de volgende generaties."
3 dagen top beoordeeld
4*-hotel in landelijk Twente
vrijdag 3 maart 2017
omzet Ijdatum
hj hj datum winst p/a
Aalberts
34,65
2,44
1 18431485
06-07-16
25,70
34,65
02-03-17
1,65
ABN AMR0
22,31
U -0,36
31621553
06-07-16
14,02
22,78
06-02-17
2,04
Aegon
5,20
0,54
48235553
06-07-16
3,00
5,49
17-02-17
0,29
Ahold Delhaize
20,311
-2,17
108353562
02-12-16
17,89
22,20
07-09-16
0,81
Akzo Nobel
64,81
0,091
34070017
27-06-16
52,58
65,11
02-03-17
4,15
Altice
20,75
0,41
23236076
08-07-16
12,20
21,24
14-02-17
-0,30
ASML
116,00
-0,56
109728997
24-06-16
79,38
120,60
22-02-17
3,44
Boskalis
34,67
-0,36
10501622
09-11-16
27,89
37,57
22-04-16
3,54
DSM
62,34
1 -0,21
35113818
03-03-16
45,99
y
64,39
06-09-16
3,55
Galapagos
68,68
1,73
43712147
01-04-16
36,20
68,70
02-03-17
-3,32
Gemalto
57,29
1,49
29139681
02-12-16
46,53
66,87
10-03-16
1,51
Heineken
78,40
1 -0,05
60272465
02-12-16
67,47 -
86,95
20-04-16
2,70
ING
13,50
1 -0,18
216604412
24-06-16
8,30
14,05
05-01-17
1,04
KPN
2,69
0,82
34885987
02-02-17
2,51 w
3,71
23-03-16
0,15
NN Group
29,86
1 -0,03
30218654
06-07-16
22,34
33,96
26-01-17
4,51
Philips Koninklijke
29,03
1 -0,03
58846881
27-06-16
20,90
29,45
03-01-17
1,56
Randstad
55,05
wm -0,95
39574891
06-07-16
31,75
58,41
14-02-17
3,20
RELX
16,98
0,83
35458807
24-06-16
13,92
'W
16,98
02-03-17
0,65
Royal Dutch Shell A
24,89
0,44
186821316
05-04-16
20,33
26,87
04-01-17
0,23
SBM Offshore
14,87
0,30 1
12138814
06-07-16
9,59
y
15,81
26-01-17
0,11
Unibail-Rodamco
215,85
-0,69
63236628
02-12-16 203,10
252,95
17-03-16
24,30
Unilever Cert.
44,75
-0,56
171957843
11-11-16
36,22
45,12
01-03-17
1,82
Vopak
41,39
1,83
23392607
17-02-17
37,52 y
49,18
21-04-16
4,18
Wolters Kluwer
38,70
-0,57
29288593
14-11-16
30,65
39,06
27-02-17
1,66
naam
Air France-KLM
Aperam
Arcadis
ASMI
ASR Nederland
BAM
BESI
Corbion
Delta Lloyd
Eurocomm. Prop.
Flow Traders
Fugro
GrandVision
IMCD
Intertrust
OCI
Philips Lighting
PostNL
Refresco Group
Sligro
TKH
TomTom
Vastned
WDP
Wereldhave
AEX
sk
6,90
48.69
12,94
49.30
25,53
5,10
36,00
25,00
5,36
33,50
32,60
15,18
23,64 I
45,50
17,27
19,10
25,801
4,25
13,89
34,77
39,20
8,27
34,09
87.70
41.31
omzet Ijdatum
hj hj datum winst p/a
-0,56
-1,43
0,19 I
0,44 I
0,49 I
2,57 I
-
1,631
I -0,02
53
-1,58
-0,36
I -0,06
-0,86
-1,77
0,78 I
0,00 1
I -0,19
0,54
0,05 I
25387552
16195243
2840087
18221493
4239080
22905249
5003741
4998770
15408368
2161751
3383113
22945850
2179302
2626682
1852749
8985750
4082750
16042040
753898
192223
2789934
7816932
843769
1557430
10641708
10-10-16
27-06-16
09-11-16
06-07-16
14-07-16
06-07-16
10-03-16
08-03-16
06-07-16
28-02-17
31-08-16
04-08-16
02-12-16
22-03-16
11-11-16
09-11-16
24-06-16
18-07-16
22-07-16
29-11-16
06-07-16
06-07-16
28-02-17
09-03-16
14-11-16
4,61 -
28,77
10,10 -
32,21 -
17,00 -
2,94 -
22,19 -
19,06 -
2,58 -
33,10
26,32 -
12.72 -
18.73
31,00 -
15,36 -
10,85 -
19,41 -
3,20 -
12,87
31,80 -
28,45 -
6,01 -
32,71 -
75,43 -
38,14
8,76
51,43
17,08
51,17
26.47
5,10
37,50
25,86
5,65
43,43
41,93
19,50
26,30
48,17
21,88
19.48
26,80
5,13
16,64
36,00
39,95
9,13
41,50
91,95
50,16
18-03-16
13-02-17
18-04-16
23-02-17
30-01-17
02-03-17
23-02-17
03-01-17
16-11-16
30-05-16
16-03-16
15-04-16
03-03-16
24-02-17
08-08-16
23-02-17
01-03-17
07-11-16
25-04-16
07-03-16
15-02-17
09-01-17
15-04-16
01-08-16
30-03-16
0,39
1,63
0,76
2.49
4,01
0,17
1,74
1,33
0,56
4,35
2.25
-3,65
0,92
1,20
0,12
1,84
1.26
0,63
0,53
1,65
2,07
0,05
1,39
6,86
2.50
DAX30
503,79
510,0
480,0
450,0
420,0
-1,25 (-0,25%) 12059,57
13.000
-7,62 (-0,06%)
12.000
11.000
10.000
sep okt nov dec jan feb mrt
sep okt nov dec jan feb mrt
W DOW JONES
A CACAO
21063,65
-51,90 (-0,25%)
4963,80
2,97 (0,06%)
22.000
5.000
20.000
4.750
4.500
16.000
4.250
sep okt nov
dec jan feb mrt
sep okt
nov dec jan feb mrt
W EURO/US DOLLAR
W OLIE
1,05
0,00 (-0,18%)
55,33
-1,03 (-1,83%)
1.100
1.050
1,000
60,00
52,50
45,00
37,50
sep okt nov
jan feb mrt
sep okt nov dec jan feb mrt
AANDELEN TOP-IO
Grootste stijgers
naam sk
KasBank 9,44
Yatra Capital 5,64
Docdata 0,35
Kiadis Pharma 7,95
Layide Holding 1,00
Pharming 0,32
Aalberts 34,65
Hunter Douglas 63,90
Vopak 41,39
Galapagos 68,68
Grootste dalers
naam
8.78 InverkoNV
7,43 New Sources
3,88 Eurocastle
3.79 Kardan
3,09 Curetis
Meest verhandelde
+/-
0,76
0,39
0,01
0,29
0,03
0,012,57 Ahoïd Deïhaize
0,83 2,44 ArcelorMittal
1,20 1,91 Novisource
0,75 1,83 Verenigde
1,17 1,73 FNG
0,75
0,29
8,31
0,16
5,89
+/-
-0,06
-0,01
-0,24
0,00
-0,14
20,31
8,56
2,00
2,50
21,80
-0,45
-0,18
-0,04
-0,05
-0,40
naam sk
-7,41 ArcelorMittal 8,56
-3,33 ING 13,50
-2,81 KPN 2,69
-2,42 Aegon 5,20
-2,32 Royal Dutch Shell 24,89
-2,17 Ahoid Delhaize 20,3Ï'108353562
-2,11 Unilever Cert. 44,75 171957843
-1,96 Pharming 0,32 939826
-1,92 RELX 16,98 35458807
-1,80 Philips Koninklijke 29,03 58846881
omzet
169959404
216604412
34885987
48235553
186821316
EUROTOP
naam
sk
ABB 23,04
AB InBev 101,30
Air Liquide 102,75
ALLIANZ SE NA 0. 167,35
Anglo American 1277,00
+/-
-0,04
-2,60
-0,80
-0,30
•33,00
AstraZeneca
AXA
Banco Bilb.Viz-
Banco Santander
Barclays
BASF
BAYER AG NA O.N.
BMW
BNP Paribas
534,00
23,20
6,38
5,23
229,50
7,00
0,16
0,02
-0,09
-3,40
90,36
106,20
87,18
57,67
464,85
0,55
0,60
0,51
0,08
0,25
naam sk
-0,17 Deutsche Bank 19,39
-2,50 Deutsche Post 32,60
-0,77 Deutsche Telekom 16,28
-0,18 DiageoPIc 2284,00
-2,52 E.ON SE NA O.N. 7,46
1,33 EDF9,57
0,69 Engie 12,61
0,24 ENI 15,01
-1,69 Ericsson B 59,60
-1,46 Generali 13,72
0,61 GÏaxoSmithkïi'ne1675,50
0,57 HSBC Holdings 664,00
0,59 L'Oréal 176,05
0,14 Lloyds Banking 68,91
0,05 LVMH 194,10
1,87 Munich Re
+/-
-0,16
-0,29
-0,20
4,00
-0,03
0,22
0,96
0,01
0,10
-0,01
naam
-0,82 Orange
-0,88 RDS'A'
-1,18 Rio Tinto
0,18 Royal Bank of
-0,41 RWE
2,40 Saint-Gobain
8,24 Sanofi
0,07 SAP
0,17 Siemens
-0,07 Telecom Italia
9,00
1,60
-0,55
0,07
-1,20
0,54 Telefonica
0,24 Tesco
-0,31 Total
0,10 UBS Group AG
-0,61 UniCredit
sk +/-
14,37 -0,03
2130,50 7,00
3354,50 -51,50
245,00 1,10
13,93 0,11
45,60-0,51
82,64 -0,18
89,44 0,07
125,10 -0,90
0,78 0,01
9,90 -0,01
188,80 -1,35
47,80 0,05
16,13 -0,07
13,50 0,31
BT Group 334,60 6,15 1,87 Munich Re 181,40 0,85 0,47 Vivendi 16,68 -0,05
Carrefour 22,81 0,01 0,04 NestléN 74,60 -0,10 -0,13 Vodafone 202,50 -0,05
Credit Suisse 15,77 -0,16 -1,00 Nokia Oyj 4,94 0,01 0,20 Volkswagen 147,05 0,40
Daimler 69,88 0,05 0,07 NovartisN 75,85 -2,90 -3,68 Zurich Insurance 281,50 1,20
Danone 62,73 -0,13 -0,21 Novo Nordisk B 245,80 -0,10 -0,04
-0,21
0,33
-1,51
0,45
0,76
-Ï,"Ï0
-0,22
0,08
-0,71
0,64
-0,14
-0,71
0,09
-0,43
2,35
-0,30
-0,02
0,27
0,43
VALUTA
VERKLARING
GRONDSTOFFEN
naam
aankoop
verkoop
Amerikaanse
1,17
0,98
Australische
1,52
1,23
Canadese dollar
1,55
1,23
Engelse pond
0,95
0,79
Israëlische Shekel
4,31
3,29
Japanse Yen
132,87
105,63
Turkse lira
4,29
3,31
Zwitserse frank
1,17
0,99
Ij laagste koers afgelopen 12 mnd,
Ij datum datum laagste koers afgel. 12 mnd,
Bron koersen en grafieken: vwdgroup:
naam
APX Elektriciteit
APXGas
LME Copper Cash
London Brent Oil
London Gold 15.00
19:34 uur +/-
59,99 16,28 37,25
17,34 0,09 0,52
5994,00-46,00 -0,76
55,33 -1,03 -1,83
1238,10 -2,30 -0,19
Platina - Ie maand 1015,80 -1,60-0,16
Sugar - ICE US Roll 19,66 0,18 0,92
Zilv. $-c./ons Lond. 18,33 0,00 0,00
Sander van Mersbergen
Den Haag
- Chris Backes
Shell waarschuwde in de jaren
tachtig al voor de gevolgen van
C02-UitStOOt. FOTO DIETER BLUM
Hampshire Hotel-City Hengelo
2 overnachtingen incl. ontbijt
V Gratis upgrade naar een Superior kamer
Hotel op Zoover beoordeeld met een 8,5
Bezoek kunstenaarsdorpje Ootmarsum
HoteLdeal.nl/K03031
