I
9
m-
Het is makkelijker
om iets te doen
voor azc'ersdan
voor
dorpsbewoners
n Oude Pekela weten ze één ding heel
zeker: asielzoekers deugen niet', luidde
de kop in de Volkskrant in september
2016. De foto boven het verhaal toonde
Paul Röbbecke, een grote kaalgeschoren
man met nektatoeage die een burger-
wacht had opgericht om de 8.000 dorps
bewoners tegen buitenlanders te beschermen.
Het klonk als het klassieke verhaal van het popu
listische tijdperk: volgens de Volkskrant had het
arme dorp genoeg van zijn asielzoekerscentrum.
Zo ziet Geert Wilders het ook. 'Nul asielzoekers
erbij', zegt zijn verkiezingsprogramma. Op 15
maart, bij de eerste nationale verkiezingen in een
westers land sinds Donald Trump VS-president
werd, kan de PW de grootste partij van Nederland
worden. En toch zijn er enorme verschillen tussen
Oude Pekela en de Amerikaanse 'Rust Belt'.
Het Oost-Groningse dorpje ligt even onder
Winschoten, op 20 kilometer van de Duitse grens.
In de winter is de mist boven de akkers zo dik, dat
je zelfs overdag met lichten aan moet rond fietsen.
De meeste dagen dat ik er was, scheen de zon
slechts enkele minuten. De enige voetgangers die
je ziet, zijn vrijwel altijd groepjes zwarte of bruine
mensen, gehuld in te grote overjassen, die heen en
weer gaan tussen het dorpscentrum en de trooste
loze azc-barakken aan de overkant van de provin
ciale weg. Vermoedelijk vragen ze zich af hoe ze
hier in hemelsnaam zijn beland.
In 2014 eindigde Oude Pekela op de 403de en
daarmee laatste plaats op de Elsevier-lijst van 'Beste
gemeenten'. Het tijdschrift wees op het gemid
delde dorpsinkomen (volgens het CBS nu 24.700
euro, het laagste van Nederland), de werkloosheid,
criminaliteit en slechte voorzieningen.
De E/seuier-ranglijst inspireerde de EO-docu-
mentaire Zes maanden in het armste dorp van Neder
land. 'Er is waarschijnlijk geen dorp in Nederland
dat een slechter imago heeft dan Oude Pekela',
meldde de EO. 'Volgens veel Nederlanders staat
het dorp bekend om armoede, inteelt en werkloos
heid.' De documentaire focuste op een paar werk
loze Pekelders die blijkbaar weinig anders deden
dan sigaretten roken in de woonkamer. De docu
mentaire irriteerde de dorpelingen, die weer eens
werden neergezet als domme tokkie-boeren.
Het is een oude karikatuur. Elders in Nederland
roept de naam Oude Pekela nog steeds herinnerin
gen op aan een bizar pedofilieschandaal uit de ja
ren 80, met in de hoofdrol kinderlokkers in
clownspakken. De pedofilie vond waarschijnlijk
nooit plaats - volgens de politie was dit een geval
van massahysterie - maar het dorpsimago werd
blijvend aangetast.
In het dorp
Ik had eerder reportages gemaakt in arme wijken
in Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Oude Pe
kela ziet er in vergelijking veel rijker en minder af
getakeld uit. Als dit het armste dorp van Nederland
is, dan is Nederland een succesvol land. De staat is
hier prominent aanwezig. Midden in het dorp staat
De Binding, een schoon en warm 'multifunctio
neel centrum' met bibliotheek, koffiebar, biljart
zaal, vergaderzalen en een sporthal. Aan de over
kant van het parkeerterrein liggen de bevroren vel
den van de plaatselijke voetbalclub, VV Noordster.
De meeste Pekelse woningen zien er verzorgd
uit. De niet-werkende, alleenstaande moeder
Rianne Kapteijn, die lang PW heeft gestemd,
woont in een mooi bakstenen huis met tuintje in
een straatje nabij het kanaal. „Ik voel me wel ge
lukkig in Pekela", zegt ze. „Ik ook!" roept haar
goedgeklede dochter naast haar. Kapteijn: „Ik voel
me ook niet arm, omdat we alles kunnen bekosti
gen." Het sociaal minimum voor een alleenstaande
volwassene in Nederland bedraagt 266,40 euro per
week, meer dan drie keer zo veel als de maximale
werkloosheidsuitkering voor een alleenstaande
Brit; ook de Nederlandse kinderbijslag is hoger.
Op reportage in arme delen van Noord-Enge-
land ondervond ik flinke weerstand tegen de me-
Oude Pekela
317% 34,90/'
I I
33,
22,7%
34,5%
29%
dia. Maar elke Pekelder die ik ontmoette, liet zich
welwillend interviewen (vaak onder het genot van
een kopje plaatselijke hennepthee).
Dat Oude Pekela er redelijk welvarend uitziet,
komt deels doordat het vroeger welvarend was.
Meer dan een millennium geleden begonnen
mensen in deze regio veen op te graven. Ze bakten
er bakstenen en brood mee, of brouwden bier. La
ter werd een plaatselijke rivier gekanaliseerd om
het veen af te voeren. In Pekela gebouwde schepen
voeren naar de Oostzee en de Middellandse zee.
Aan het Pekelder Hoofddiep staan nog steeds
schitterende huizen die eind achttiende eeuw voor
scheepskapiteins werden gebouwd. (Het dorp
heeft nu de laagste huizenprijzen van Nederland,
gemiddeld 128.000 euro, berekende het CBS.)
Toen het veen opraakte, en moderne schepen te
groot werden voor het dorpskanaal, veranderde
Oude Pekela in een industriedorp. In de vorige
eeuw exporteerde het strokarton. In die tijd be
leefde het dorp zijn communistische fase. Onder
betaalde fabrieks- en landbouwarbeiders schaar
den zich achter communistische leiders als de
Pekelder Fré Meis.
Zijn standbeeld staat nu in het dorpscentrum
naast het kanaal. Oude Pekela herbergt ook socia-
listisch-realisme-achtige arbeidersstandbeelden
(bijvoorbeeld van een man met pet die een hon
denkar duwt) die doen denken aan Oost-Duits-
land.
De PvdA is al sinds 1946 de grootste partij van
het dorp, en tot in de jaren 80 was de Communisti
sche Partij Nederland meestal tweede. Pim Siegers,
SP-gemeenteraadslid, noemt Oude Pekela nog
steeds een van de 'roodste' dorpen van Nederland.
Maar in de Tweede Kamerverkiezingen van 2012
eindigde de PW als derde in Pekela, met 14 pro
cent. Dit jaar kan het nog hoger scoren. „Mensen
die in de shit zitten, dat zijn er gewoon veel", zegt
Siegers. De strokartonindustrie verdween hier de
cennia geleden, en is nooit goed vervangen. Som
mige Pekelders leven nu van de voedselbank.
Het asielzoekerscentrum
Het was vooral uit armoede dat Oude Pekela in
1998 koos voor een azc - een bron van subsidie en
banen. Het centrum opende in het voorjaar van
2001, met een capaciteit van zo'n 400 plaatsen.
Plotseling liepen Afrikanen in lange gewaden door
het dorp. Voor het eerst sinds de Duitse invasie
van 1940 kwam de grote wereld naar Oude Pekela.
Maar de timing was desastreus: maanden na de
opening vonden de aanslagen van 9/11 in de VS
plaats. De Nederlandse politiek transformeerde. In
de bange winter van 2001-2002 verscheen Pim For-
tuyn als een nieuw soort politicus voor de nieuwe
eeuw. Hij hakte in op elites en het multicultura
lisme, en noemde de islam 'achterlijk'.
In de eerste jaren van het Pekelder azc was er
vaak wrijving (en soms een opstootje) tussen
jonge Pekelders en azc'ers. Verveling is een pro
bleem in een dorp zonder disco, bioscoop of trein
station. Volgens veel Pekelders worden azc'ers
door de Nederlandse staat verwend: je ziet ze
voortdurend pinnen bij de bankautomaat aan de
Raadhuislaan, ze kopen merkbier in de super
markt en ze hebben smartphones.
Rene Akkerman, een jonge Pekelder die Wilders
bewondert, wijst erop dat de meeste azc'ers in
Oude Pekela waarschijnlijk door Oost-Europa zijn
gekomen, maar pas in het rijke Nederland asiel
hebben aangevraagd. In hun schoenen zou ook hij
de generositeit van de Nederlandse overheid uit
buiten: „Als ik op vakantie ga en ik kan kiezen tus
sen een tweesterren- en een vijfsterrenhotel, dan
kies ik het vijfsterrenhotel. Natuurlijk."
Maar met de jaren is de Pekelse acceptatie voor
azc'ers gegroeid. Siegers: „Dan zag je ze koffie
schenken in het bejaardentehuis, of in de spits
staan bij Noordster." Er zijn Syrische kindertjes
die Gronings spreken. Enkele vluchtelingen die
toestemming kregen om in Nederland te blijven,
vestigden zich zelfs in het dorp.
Oude Pekela heeft het laagste
gemiddeld inkomen van het land.
30 -
20 -
10 -
0-H
Oude Nederland Amsterdam
Pekela (gemiddeld)
Slechts 8% heeft een hogere
opleiding afgemaakt.
30
20
10
0
7.9°
Oude
Pekela
Nederland Amsterdam
(gemiddeld)
Ruim een derde van de
inwoners is 65 jaar of ouder.
30
20
10
0 J
Oude Nederland Amsterdam
Pekela (gemiddeld)
BRON: CBS; FT/BILLY EHRENBERG-SHANNON
Groningen
Hoogezand
Veendam
Winschoten
i
Oude Pekela
- jtfÏÉÉht
Ria Grijze
