12 WEE
Bijna niemand
weet dat ze er
zijn. En wie het
precies waren?
Vermoedens
zijn er, maar
absolute
zekerheid is er
niet.
In een grafkelder
van de Grote
Kerk van Tholen
rusten 21
mummies.
„Ze liggen hierop
de juiste plek."
REPORTAGE VERBORGEN LICHAMEN IN GROTE KERK
Hoe oud zou ze
zijn geweest?
Vier, vijfjaar of
toch wat ouder?
Op haar buik ligt
een bosje bloe
men. Het
hoofdje wordt bedekt door een lin
nen mutsje en ze is gewikkeld in
een lijngewaad. Wat was haar
roepnaam? Anna, Neeltje of Josien?
Het meisje spreekt tot de ver
beelding. Ze is een van de 21 mum
mies die kort na de Tweede We
reldoorlog in de Grote Kerk in
Tholen zijn gevonden. Het is de
grootste groep mummies die ooit
in Nederland is ontdekt. Vrijwel
zeker gaat het om leden van de
Thoolse magistratenfamilie Van
Vrijberghe. Ze leefden in de 17e
eeuw. Het meisje en de andere
mummies zijn niet te zien. Ze zijn
in 1954 herbegraven in een water
dichte kelder onder het noorder
portaal van de kerk.
Alleen de foto's in het Thoolse
gemeentearchief tonen over welke
historische schat we het hebben.
Een schat die letterlijk ligt begra
ven onder een kokosmat. Wie de
mat en de stenen eronder weg
haalt, komt in een grafkelder te
recht. Daar is de tombe van de Van
Vrijberghes.
Dat de mummies hier liggen is
geen geheim, maar ze schreeuwen
het op het eiland evenmin van de
daken. „Uit eerbied voor de doden.
Niets meer en niets minder. Na
tuurlijk weten we dat we iets bij
zonders in huis hebben, maar we
hoeven geen 'Friese toestanden'. In
Wieuwerd (zie kader) kun je de
mummies wel bekijken en daar
staan de bezoekers in de rij. Wij
hoeven dat soort toestanden niet.
Dan kan ik mijn bed net zo goed
verhuizen naar de kerk. Nee hoor,
we houden onze kelder liever
dicht. We koesteren onze mum
mies, maar willen ze niet exploite
ren", vertelt Leen Moerland, ou
derling en sleutelbewaarder van
het Thoolse godshuis.
Moerland zwaait een deur open.
Het is een opbergruimte, niets lijkt
te wijzen op het feit dat onder dit
deel van de kerk de op natuurlijke
wijze gemummificeerde lichamen
van de Van Vrijberghes liggen. Hij
wijst op een grijze grafsteen die
verstopt is achter een paar kasten.
„Toen deze steen tijdens de restau
ratie van de kerk in 1947 werd ge
licht, ontdekten ze de mummies.
De lichamen lagen destijds opeen
andere plek, in de zuidwesthoek
van de kerk. Op de grafsteen ston
den zes namen, maar uiteindelijk
troffen ze veel meer lichamen aan.
Al heel snel kwam het besef dat ze
iets bijzonders hadden gevonden."
Fred van den Kieboom, archiva
ris van de gemeente Tholen, publi
ceerde onlangs in het Zeeuws Tijd
schrift een artikel over de mum
mies. „Het blijft een bijzonder ver
haal. Toen ik alle informatie over
dit onderwerp vergeleek, viel me
op dat er nogal wat verschillende
jaartallen, feiten en aantallen wor-
den genoemd. Voor mij een reden
er eens dieper in te duiken."
Van den Kieboom ontdekte in de
archieven dat op 7 januari 1947 in
bijzijn van burgemeester en kerk
voogden in de tombe 21 eikenhou
ten lijkkisten zijn aangetroffen. Bij
het openen ervan stuitte het gezel
schap op de gemummificeerde lij
ken van mannen, vrouwen en kin
deren. „Dat een paar weken later
een zware delegatie naar Tholen
afreisde om de vondst te bekijken,
zegt genoeg. Dan heb je het onder
meer over een afvaardiging van
het Anatomisch-embryologisch
Laboratorium van de Rijksuniver
siteit Leiden en de Commissie
voor het Oudheidkundig Bodem
onderzoek. De Thoolse burge
meester Van der Hoeven was een
verklaard voorstander van een ge
degen onderzoek naar de mum
mies, maar het kerkbestuur stond
hier afwijzend tegenover. De le
den wilden de lichamelijke over
blijfselen zo snel mogelijk herbe
graven."
Toch werd kort na de vondst een
aantal mummies overgebracht
naar het laboratorium van de
Leidse universiteit. Daar werden
ze slechts oppervlakkig onder
zocht en was er nog geen duide
lijkheid of de lichamen waren ge
balsemd of niet. Van den Kie
boom: „In Leiden wisten ze niet
wat ze ermee moesten beginnen.
Tentoonstellen zoals de mummies
in de kerk van Wieuwerd of wat?
Die keuze was voor de Tholenaren
zaterdag 28 januari 2017
GO
Thoolse
mummies
Vijf van de 21 mummies die in 1947 in de Grote Kerk zijn ontdekt. Voor onderzoek in Leiden zijn ze gefotografeerd, fotos gemeentearchief tholen
Sanne Schelfaut
21
Vlak na de oorlog zijn 21
mummies gevonden in de
Thoolse Grote Kerk. Het is
de grootste groep ooit in
Nederland ontdekt.
