'Wie buiten
Opperdoes
groeit, heeft
pech en is
gewoon een
aardappel'
IPapa in space
Lange tijd groeiden mijn mede-
oeraardappels en ik alleen maar
in het wild op de hoogvlakten van
de Andes. Tot ongeveer 3800 jaar
geleden. Toen werden we door de Inca's aan
de oevers van het Titicacameer in Peru als
akkerbouwgewas gecultiveerd. Ook nu nog
verbouwt de plaatselijke bevolking ons vol
gens de eeuwenoude methodes. Daar worden
we papa genoemd.
In de Andes groeien we tot op 4200 meter
hoogte. Wij Andes-aardappels hebben een
bonte kleurenpracht: van knalgeel tot fuchsia-
roze en dieppaars. Ook in vorm zijn we zeer
verschillend, van glad en langwerpig tot knob
belige knollen die eruitzien als reuzenbramen.
We bestaan er in duizenden verschillende
soorten.
Misschien wel de meest bijzondere wijze
waarop we verwerkt worden is als chuno, ook
wel bekend als tunta. Na de oogst worden we
een paar nachten in de vrieskou gelegd, en
overdag liggen we in de felle zon. Zo worden
we gevriesdroogd tot helderwitte knolletjes en
zijn we jaren houdbaar. Deze methode brengt
ons zelfs tot in toprestaurants: bijvoorbeeld
in Central in Lima, uitgeroepen tot het beste
restaurant van Zuid-Amerika. Daar maakt
chef Virgilio Martinez een gerechtje van ons
en liggen we samen met coca, nog zo'n bijzon
dere Andesplant, op het bord.
In Peru zijn ze trots op de aardappel. Er
is zelfs een officieel aardappelinstituut: het
Centro Internacional de la Papa (CIP). Hier
wordt het genetisch materiaal van meer dan
vierduizend aardappelrassen bewaard. En
NASA en CIP onderzoeken welke rassen het
meest geschikt zijn om te telen op Mars.
Piepers in space! De arme woestijngrond in
het zuiden van Peru lijkt best op de bodem
van Mars. Ongeveer honderd soorten doen
mee aan het onderzoek, waaronder veertig
oorspronkelijke Peruaanse aardappelrassen,
zoals ik. Wij zijn gewend aan moeilijke om
standigheden als extreem lage temperaturen
en arme bodems. Het onderzoek zou kunnen
leiden tot de mogelijkheid om aardappels te
verbouwen op Mars, maar levert vooral waar
devolle kennis over het verbouwen van voed
sel in extreme klimaten op aarde. En dat is in
tijden van klimaatverandering, met extreme
droogte, verzilting en overstromingen als ge
volg, geen overbodige luxe.
2 Deze is overal
Ik ben een effi
ciënte pieper. Ik
ben niet geschikt
om lekker mee
te koken, daarvoor heb ik veel
te veel zetmeel, ongeveer 20 pro
cent. Ik word vooral in Drenthe
en Groningen geteeld door een
coöperatie van ongeveer 2500
boeren. Na de oogst brengt de
boer ons naar de aardappelmeel
fabrieken van Avebe in Gasselter-
nijveen, Foxhol of Ter Apelkanaal.
Avebe staat voor Aardappelzet
meel Verkoop Bureau en bestaat
sinds 1919. Het is de grootste
producent van aardappelzetmeel
van de wereld.
Om schoon te worden, rollen
we bij de fabriek met zijn allen
over de lopende band in een
soort wildwaterbaan. Daarna
worden we vermalen, om onze
zetmeelkorrels vrij te laten
komen. Ons zetmeel wordt ver
volgens gedroogd tot een helder
wit poeder met een neutrale
smaak. In die vorm zijn we heel
breed inzetbaar.
Veel van de fabrieksaardappels
komen in deze poedervorm uit
eindelijk toch in voedingsmidde
len terecht. Bijvoorbeeld als
bindmiddel in soepen, roomkaas
en vleeswaren, maar ook in snoepjes, zoals
winegums.
Het poeder kan ook nog verder worden
bewerkt en heet dan gemodificeerd zetmeel.
Onze naam verandert dan vaak in een num
mer: E1404 t/m 1452. Dan zijn we verdik
kingsmiddel of antiklontermiddel. Waarom
die nummers? Dat leest wat makkelijker dan
onze echte naam. Of zegt u liever zetmeelna-
triumoctenylsuccinaat (E1450) of geacetyleerd
dizetmeeladipaat (E1422)? In gemodificeerde
toestand zitten we in ontelbaar veel bewerkte
voedingsmiddelen. Kijk maar eens achterop
de verpakking van borrelnootjes, knakwor
sten, babyvoeding, diepvriessnacks, instant
noedels, zuivel, snoep en gebak.
Dat is nog niet alles. Wij, eenvoudige en
bescheiden knollen uit het noordoosten des
lands, maken ons op nog veel meer manieren
nuttig. U vindt ons in uw kleding, als stijfsel
voor geweven stoffen. En in uw huis. De bouw
gebruikt ons voor het makkelijker verwerken
van cement en het verbeteren van beton en
tegellijm.
De gezelligste toepassing van aardappelzet
meel is misschien wel kleuterlijm. Die potten
met witplaksel en een kwast, wie heeft er geen
kleurrijke knutsels mee gemaakt? In meer vol
wassen vorm zijn we er ook, maar dan heten
we ineens Pritt-stift.
3 De beroemdste
Ik ben een van de beroemdste
aardappels van de wereld. Vorig
jaar kwamen 1,9 miljoen mensen
naar me kijken. Toch blijf ik al
tijd een beetje op de achtergrond, dat past bij
mijn eenvoudige komaf.
Ik kom van het Brabantse platteland, uit
Nuenen. Daar groeide ik, samen met mijn
aardappelbroers en -zussen, op in een klein
veldje van de familie De Groot aan de Ger-
wenseweg nummer 4. Vlak nadat we waren
geoogst, in de late zomer van 1885, kwam een
man van een jaar of 30 met rood haar en -♦
magazine 33
WG
