Het moeilijkste
komt als laatste
44 hoge leeftijd kunnen
6
STEVEN PONT
A G
Theater Het bijzondere aan de voorstelling 'PAAZ',
gebaseerd op de bestseller van Myrthe van der Meer, is
dat het over depressie gaat, maar dat je er toch om kunt
lachen. De makers hopen dat het inzicht biedt in wat
mensen met een inzinking doormaken.
Vraag het de deskundige
De eerste tekenen van dementie moet je
meer zoeken in de hoek van vergeetachtig
heid, dagelijkse dingen die niet meer luk
ken en onbegrijpelijke vergissingen. Natuurlijk
vindt op den duur ook een sterke persoonlijk
heidsverandering plaats, maar dat alleen wijst niet
direct op dementie. Jarenlang werd gedacht dat je
persoonlijkheid wel zo'n beetje vaststond. Dat was
het idee van Costa en McCrae, de grondleggers van
de persoonlijkheidsleer zoals die nu veelal wordt
aangehangen. Je persoonlijkheid zou volgens deze
onderzoekers op de belangrijkste vijf gebieden (en
daarom ook wel de Big Five genoemd, namelijk;
neuroticisme, extraversie, openheid, gerichtheid
op de ander en consciëntieusheid) na je dertigste
niet meer veranderen. Maar dat blijkt na nieuw
onderzoek toch niet helemaal waar te zijn. Tot op
Tot op hoge
leeftijd kan je
persoonlijkheid
wel degelijk
veranderen
persoonlijkheden nog
wel degelijk veranderen,
zonder dat daar bijvoor
beeld een ziekte als
Alzheimer achter steekt.
Mensen veranderen nu
eenmaal door hun erva
ringen en je doet ook tot
op hoge leeftijd nog
steeds ervaringen op.
Het probleem is dus niet dat uw moeder zich
wat bokkiger gedraagt, het probleem is de réden
waarom uw moeder zich zo gedraagt. Ouder wor
den valt niet mee; het leven bewaart het moeilijkst
voor het laatst. Mensen vallen weg, het lichaam
doet niet meer wat je wilt en je kunt twintig 50+-
partijen oprichten, de maatschappij duwt je lang
zaam maar gestaag naar de randen van de maat
schappij. Je bent vaak niet meer (zo) relevant. Nu
zijn er een hoop ouderen die dat als fact of life ac
cepteren, of in ieder geval doen alsof. Zo niet uw
moeder. Wellicht heeft zij moeite met het feit dat
haar relevantie aan het afnemen is en verandert
dat de manier waarop ze zich tegenover anderen
opstelt. Of misschien kijkt ze terug op haar leven
en is ze over bepaalde zaken niet tevreden. Of mis
schien is ze niet tevreden met de rol die u in haar
leven speelt, nadat zij jarenlang voor u heeft ge
zorgd. In plaats van een ziekte als oorzaak van de
gedragsverandering van uw moeder te zien, raad ik
u dus aan eens goed naar haar te luisteren wat zij
van haar huidige leven vindt. Wellicht ligt daar de
oorzaak en begrijpt uw haar gedrag daardoor ook
wat beter.
HET PANEL
C-
v<
ctrice en cabare
tière Yora Rienstra
(35) wilde na ze
ven jaar cabaret
juist niet opnieuw
in haar eentje op
et podium staan.
„Maar ik vond het boek van Myrthe
van der Meer heel boeiend en het is
een belangrijk thema", zegt ze over
haar deelname aan PAAZ. De naam
van de voorstelling verwijst naar de
psychiatrische afdeling van een al
gemeen ziekenhuis (PAAZ).
Opgegroeid met een manisch-
depressieve oma weet ze als geen
ander wat depressie kan aanrichten
in een mensenleven. Ze vertelt er
over aan de hand van een paar tekst
fragmenten uit de solovoorstelling.
„Als je lichamelijk iets mankeert,
bijvoorbeeld je arm gebroken hebt,
is het duidelijk wat er aan de hand is
en wat er moet gebeuren: zes weken
gips en klaar. Bij een depressie weet
je vaak zelf niet wat er aan de hand
is. Je dacht misschien dat je altijd
last had van je arm, maar de pijn
blijkt in je been te zitten.
Wat ik goed vind aan het boek van
Myrthe van der Meer is dat je mee
gaat in de wereld van iemand die
depressiefis. Als buitenstaander is
moeilijk te vatten wat zich in ie
mand afspeelt. Er wordt snel gezegd:
'Ach, stel je niet zo aan', of: 'Iedereen
voelt zich toch weieens klote'. En als
je depressief bent, kun je zoiets zelf
ook lang denken. Je eigen gedachten
zijn bovendien 'normaal', totdat je
Voor mij is het
idee van
doodgaan
beangstigend,
voor Emma
voelt het als
een bevrijding
erachter komt dat wat jij denkt wel
licht helemaal niet zo normaal is. Ik
vind het knap van Myrthe van der
Meer dat zij dat proces heeft kunnen
opschrijven op een manier die voor
anderen herkenbaar is. Mijn perso
nage Emma zit dus bij de dokter en
denkt: maar iedereen wil toch dood?
Dat is toch normaal? Totdat die dok
ter zegt: „Nou, nee. Dat is het niet."
Pas dan beseft ze pas dat haar ge
dachten heel anders zijn dan die van
de meeste andere mensen."
Het is vrijdag 10 juli. Begin augus
tus ga ik hoe dan ook weer aan het
werk en tegelijkertijd denk ik: ik
heb nog precies twee dagen om te
leven. Mijn laatste zekerheden.
„Voor mij is het idee van doodgaan
beangstigend, maar voor Emma
voelt het als een bevrijding. Overal
waar ze kijkt ziet ze de dood. De
voorstelling draait om de worsteling
dat je niet weet hoe je moet leven
met je depressie of je psychische
aandoening."
„Depressie kan iedereen overko
men, maar er kleeft een groot
stigma aan. Mensen hebben allerlei
ideeën over wat voor personen de
pressief zijn, hoe ze eruitzien, hoe
ze erbij lopen. Dat had ik ook. Toen
ik voor research voor PAAZ op een
psychiatrische afdeling verbleef, zat
ik met een heel leuke vrouw te pra
ten. Ze zag er goed uit, had leuke
kleren aan. Wat een toffe verpleeg
ster, dacht ik. Maar zij was dus op
genomen.
Bij mijn oma was haar stoornis
genetisch bepaald, maar depressie
kan zo veel oorzaken hebben. Er za
ten daar mensen die vroeger iets
traumatisch hadden meegemaakt,
die schizofreen waren, een bipolaire
stoornis hadden of Asperger. Jong,
oud, rijk, arm - alle rangen en stan
den komen daar bij elkaar. Het is
dinsdag 17 januari 2017
GO
v* L''rA,«
Psycholoog
Steven Pont
beantwoordt
lezersvragen.
Mijn moeder van 69 jaar was altijd een
meegaande vrouw, maar gedraagt zich de
laatste tijd wat bokkiger. Zaken waarvan ze
vroeger nooit een probleem maakte, zijn nu
ineens een ding. Hoort dit bij de ouderdom of is
dit beginnende dementie? Verder lijkt er weinig
aan de hand te zijn.
Reageren? hartenziel@persgroep.nl
VOEDINGS
DESKUNDIGE
Ay Lin Kho
HUISARTS
Rutger
Verhoeff
Depri
op het toneel
Vivian de Gier
ti
RELATIE
THERAPEUT
Caroline Franssen
Als je je arm breekt, ga je naar de
Eerste Hulp. De dokter doet onder
zoek, stelt vragen en zegt: 'Je arm
is inderdaad gebroken'. Op de
PAAZ gebeurt op het eerste ge
zicht hetzelfde: je gaat er met een
psychische equivalent van een ge
broken arm naartoe. Je vertelt wat
er is gebeurd, waar het pijn doet en
wacht op het oordeel. Het verschil
is dat deze dokter je zegt: 'dit is
geen arm, maar een been'.
44
—Yora Rienstra
Bij suïcidale mensen denk ik aan
totaal vereenzaamde zielen die
helemaal niemand meer hebben
om zich aan te warmen, maar ik
heb een vriend.
i
