18 ZEELAND
Veel interesse voor nieuwe aanpak bij ouderen met dementie
Nee, ze zijn er niet
voor de kinderen.
Deze nieuwe
soort clown haalt
ouderen met
dementie (voor
even) uit hun
gesloten wereld.
En ze zijn er goed
in. 'De verplegers
hebben er geen
tijd meer voor.'
Het is tijdelijk,
maar er was
even contact
„Ik ben niet bang hoor. Echt
niet. Donder op!", gilt Sjaak. Hij
moet niets hebben van Inge Hart-
lief die onaangekondigd de huiska
mer van verpleeghuis het Elisa
beth in Goirle binnenloopt. „Stom
me clown!"
De 87-jarige is kwaad. Net zat
hij nog in alle rust een kopje kof
fie te drinken, komt ineens de Til-
burgse Inge Hartlief als 'Pien
Pioen' de boel verstoren.
Ze is een opvallende verschij
ning. Niet alleen door haar enor
me lengte, maar zeker ook door
haar bonte outfit. Pien trekt zich
weinig aan van Sjaak. Ze laat hem
maar even. „Niet iedereen vindt
het leuk." Het zijn reacties waar
ze wel aan gewend is, maar die ze
liever niet heeft. Pien Pioen komt
voor mensen zoals Riet, die even
verderop aan een tafeltje zit.
Buitenwereld
Ze zit alleen. De schouders han
gen. Het hoofd ook. Ze heeft haar
ogen dicht en lijkt totaal afgeslo
ten van de buitenwereld. Haar in
middels koude koffie staat nog on
aangeroerd voor haar.
Pien gaat naast haar staan.
Geen reactie.
„Goedemorgen mevrouw."
Geen reactie.
Ze klimt op de tafel.
Geen reactie
Ze gaat liggen. Neuriet zachtjes
een liedje.
Geen reactie.
Dan pakt ze de hand van Riet.
De aanraking doet de 91-jarige
ineens opkijken. Ze ziet Pien. Ze
lacht. Kust de handen van Pien
Pioen en zegt iets wat alleen zij
lijkt te begrijpen. De onverstaanba
re communicatie tussen de twee
duurt een kleine minuut. Pas dan
laat Riet de handen van de clown,
die ineens in haar wereld ver
scheen, los. De schouders gaan
weer hangen. Haar blik naar bene
den gericht.
Weer terug bij af.
Het is maar voor even, maar
clowns als Pien Pioen weten vaak
wel mensen met dementie uit
hun gesloten wereld te halen.
„Het is maar tijdelijk, maar er was
contact", vertelt Inge Hartlief.
„Riet was weer heel even onder
ons." En dat is belangrijk, vindt
ook Roland Ansems van het Elisa
beth in Goirle. Hoe verder men
sen in hun dementie zitten, hoe
moeilijker het is ze te bereiken. Ze
trekken zich terug in hun eigen
wereld en sommigen verliezen op
een gegeven moment de taal. „We
proberen ze nog te bereiken door
middel van muziek of door bewe
ging zoals het overgooien van een
ballon." Maar contact maken zoals
Pien Pioen doet, doen volgens de
manager zorg alleen de clowns.
Theaterachtergrond
De meeste Careclowns, Mimak-
kers, Dichterbijclowns of Visite
clowns hebben dan ook een thea
terachtergrond of een specifieke
opleiding gevolgd. Dat moet ook
wel volgens Nathalie Verdonschot
van Stichting Careclowns. „Want
het is een heel andere manier van
benaderen dan we gewend zijn."
En die kun je leren. Het gaat niet
alleen om dat subtiele rode neus
je. De clowns zijn niet alleen vro
lijk, druk en aanwezig maar vooral
ook zacht en subtiel. Rustig en af
wachtend. „We zijn ook geen ech
te clowns, maar gebruiken het
meer als middel om ons doel te be
reiken", legt Verdonschot uit. En
dat doel is: contact.
Heel zachtjes komt Pien Pioen
dichterbij. Alle kleine bewegingen
die de bewoners van het Elisabeth
maken vergroot ze uit. Zoekend
naar een reactie. Met een lach, een
aanraking. Met een knuffel of een
muziekdoosje. En bij die laatste
gaan de ogen van de 83-jarige
Toos open. 'Koud', zegt ze zacht
jes en kruipt een beetje tegen
Pien aan. Die slaat warm haar ar
men om haar heen.
Vooral zorginstellingen lijken
steeds meer interesse te hebben
voor deze andere manier van bena
deren merken ze bij Careclowns.
„Er is voor mensen met dementie
de laatste tijd veel aandacht", ver
telt Verdonschot. Met name dank
zij Hugo Borst en zijn manifest.
Die aandacht helpt de clowns. De
stichting Careclowns was gestopt,
vooral door gebrek aan geld. Maar
door alle aandacht kwam er weer
behoefte vanuit de markt en meld
den zich zes grote fondsen waar
door ze vorig jaar weer konden
starten met twaalf clowns. Inmid
dels zijn dat er negentien die dit
jaar zo'n 600 bezoekjes brachten.
Dat zijn 18000 ontmoetingen.
Met mensen zoals An. Ze is pas
66 jaar maar woont al ruim twee
jaar in het Goirlese verpleeghuis.
Haar man Frans bezoekt haar
twee keer per dag, maar echt com
municeren is moeilijk. „Ze praat
eigenlijk nog voornamelijk via de
mimiek in haar gezicht." Maar dat
is genoeg voor Pien Pioen. De
twee trekken gekke bekken naar
elkaar. Frans kijkt tevreden toe.
„Mooi om te zien. Ze hebben écht
contact. Ik merk dat de verplegers
daar veel minder tijd voor hebben
Die hebben duizend andere din
gen te doen. Wat echt spijtig is,
want het is zo belangrijk."
T egenbeweging
De opmerking van Frans Couwen
berg is niet nieuw. Door bezuini
gingen in de zorg is er minder per
soonlijke aandacht en dat speelt a'
een tijdje. „Maar er lijkt een soort
tegenbeweging te ontstaan waar
bij instellingen juist meer de na
druk leggen op welzijn", aldus
Verdonschot. Of daarom de groei
van deze nieuwe soort clown al
leen nog maar meer gaat toene
men is de grote vraag. Roland An
sems: „Er zijn meer manieren om
mensen met dementie te berei
ken. Maar zoals de clowns het
doen is een hele mooie manier."
Pien Pioen neemt afscheid van
de groep bewoners in Goirle.
Maar naast de verplegers merkt ei
genlijk niemand het meer. De
75-jarige Pavel kreeg er sowieso
niets van mee. „Maar Toos, An en
Riet waren heel even weer bij
ons", meent Inge Hartlief die met
haar Pioenkoffer in haar kleine
elektrische Pioenmobiel stapt. Ze
is tevreden. „Ze hebben zich mis
schien weer even mens gevoeld."
vrijdag 30 december 2016
Nieuw soort clown staat op
An woont al ruim twee jaar in verpleeghuis Elizabeth in Goirle en kan steeds moeilijker contact maken. Echt praten gaat niet meer, maai
communiceren met Pien Pioen blijkt geen probleem.
Pien Pioen probeert contact met Pavel te maken. Maar de 75-jari-
ge heeft vandaag geen interesse, foto's jan van eindhoven
Merel van Beers
Goirle
Inge Hartlief
