Marjan Berk
r
15
Talent is niet
iets datje
hebt maar
datje bent
Via de herentoiletten van de
Heineken Music Hall wordt sinds kort
urine verzameld. Daaruit wordt fosfaat
gewonnen, de snel schaarser wordende
grondstof voor kunstmest.
Uitgerekend op de
dag dat Kees Holier-
hoek, voorzitter van
de auteursrechten
organisatie LIRA, na
dertig jaar afscheid nam van zijn
stralende periode - waarin hij de
rechten van schrijvers met grote
inzet heeft verdedigd en waar
voor hij is gelauwerd met ver
schillende prijzen - verschijnt
daar op mijn laptop een buiten
gewoon verontrustend mailt je.
Ik had zo'n twee jaar geleden al
nattigheid gevoeld, toen ik een
aantal korte lezingen hield tij
dens een tocht langs verschil
lende scholen, waarbij men trots
liet zien dat de door de crisis ge
troffen bibliotheken waren uit
geweken naar inpandige biblio
theken op scholen. Het leek het ei
van Columbus. Niemand hoefde
te lijden onder de gesloten bieb,
de school van de kinderen voor
zag in de leeshonger van...? Ja-
van iedereen.
verhaal aanhoorde, dacht ik: wie
int dan het leengeld, het geld van
de auteurs? Nu is de service van
de bibliotheken altijd bescheiden
en betaalbaar geweest, maar hier
dreigde in mijn optiek een on
aangenaam gat waarvoor nog
geen oplossing was bedacht. De
nog net niet bloedige strijd die
jarenlang was gevoerd om tot een
redelijke vergoeding te komen
voor schrijvers, vertalers, journa
listen, columnisten, scenario- en
educatieve schrijvers, waarbij
veel bevredigende resultaten wa
ren behaald, leek plotseling in
'guur weer' te raken.
In eerste instantie leek het
'scholenmodel' voor veel biblio
theken een geschenk uit de he
mel in een tijd dat ze vreselijk
moesten bezuinigen. Maar zo
werd ook de helft van de uitle
ningen (een half miljoen) niet
meer opgegeven voor leenrecht.
Volgens eigen onderzoek van
Stichting Leenrecht bleek het te
gaan om 20 MILJOEN uitlenin
gen via schoolbibliotheken! Deze
uitleningen komen om verschil
lende redenen niet bij Leenrecht
terecht: ze worden niet opgege
ven of de uitleningen worden
niet geregistreerd op de school.
Conclusie van Stichting Leen
recht: zo wordt het stelsel uitge
hold. We kregen het ministerie
van OCW begin 2016 zo ver dat
het een onafhankelijk onderzoek
ging uitvoeren. Jammer genoeg
waren de eerste resultaten van
het onderzoeksbureau dit najaar
teleurstellend. Uit alles blijkt dat
men het probleem niet zo serieus
neemt.
We worden hierdoor bena
deeld. Het leenrecht is geen fooi:
het is voor veel schrijvers een
structureel deel van hun inko
men. Iedereen gaat er maar van
uit dat door de ontlezing en de
wegbezuinigde bibliotheken de
inkomsten dalen, maar dat ver
klaart niet de daling die we nu
zien. Want het is nog steeds het
zelfde boek van dezelfde schrij
ver dat door hetzelfde kind wordt
gelezen. Waarom dan ineens
geen vergoeding als het op een
andere plek wordt uitgeleend?
Niemand kan het zo helder ver
woorden als onze grote dichteres
Judith Herzberg:
Talent is niet iets datje hebt maar
datje bent. Ik deel me dan ook graag
en gratis uit zoals de fabrikant van
dit papier (hij fabriceert voor zijn
plezier) dat ook graag gratis levert.
En dan voldaan terugdenkt aan het
gulle menslievende bestaan waar
mee zijn dagtaak is vervuld. De
noodzaak van het vullen van de
maag komt daarbij niet ter sprake.
Daar denkt echt niemand aan; dat
zou op zelfverrijking lijken! De zet
ter zet, dat spreekt vanzelf voor zijn
plezier, geen geld 0 nee! De huur van
zijn bedrijf, het licht, zijn stoel, dat
krijgt hij allemaal cadeau. Geld?
Nee! Hoezo?
d
Het afscheidsconcert van de rockers
van Status Quo spande tot dusver
de kroon. Bij de Heineken Music
Hall kwam die avond maar liefst
4.125 liter urine binnen. Dat komt
erop neer dat de 6.000 toeschou
wers gemiddeld bijna driekwart li
ter uit hun blaas lieten lopen. Drie
plasjes per persoon.
De oogst van het Televizier-Ring
Gala was daarbij vergeleken matig:
550 liter. Dat is toch het verschil
tussen bier- en wijntjespubliek,
concluderen ze bij Waternet, dat
sinds dit najaar de urine van het
concertpodium inzamelt als bron
voor de fosfaathoudende meststof
struviet. Tijdens Amsterdam Dance
Event moest de 13.000 liter grote
tank die de urine opvangt in de par
keergarage zelfs halverwege de
week al worden leeggepompt.
En dan te bedenken dat de da
mestoiletten niet eens aangesloten
zijn op de urinetank, die deze week
officieel 'geopend' werd. Alleen de
waterloze herentoiletten hebben
het voordeel dat urine onverdund
kan worden opgespaard.
Dat veel plasjes dan weer wel ver
dund zijn door heel veel drank en
mogelijk andere opwekkende mid
delen bevatten, is geen beletsel. Het
gaat Waternet om de fosfaten in de
urine. „Per liter zit er misschien
ietsje minder in, voor het resultaat
maakt dat niet uit", zegt grondstof-
fencoördinator Lex Lelijveld.
De HMH is allang blij dat het van
de urine af is. Met de waterloze uri
noirs wordt per jaar liefst twee mil
joen liter water bespaard. Het ge
volg was wel dat de concerthal elke
twee jaar het leidingwerk kon ver
vangen.
De boosdoener: het nu opgevan
gen struviet, een knetterhard kris
tal dat voor veel slijtage zorgt. „Wij
kennen het als urinesteen", zegt
Hans Riepma van de HMH. „Onze
leidingen slibben dicht."
Urinesteen
Tot 2013 was de urinesteen ook bij
het waterleidingbedrijf een groot
probleem. Sindsdien heeft Water
net daarom een struvietreactor bij
de rioolwaterzuivering die de kris
tallen uit het afvalwater haalt. De
opbrengst, vooralsnog zo'n 250.000
kilo per jaar, wordt verkocht aan
kunstmestfabrikant ICL.
Want fosfaat is óók een essentiële
en snel schaarser wordende grond
stof voor kunstmest. Fosfaat wordt
gedolven in ertsmijnen in onder
meer Marokko, die op den duur uit-
geput raken. „De voorraad fosfaat is
gewoon eindig", zegt waterschaps
bestuurder Rolf Steenwinkel van
hoogheemraadschap Amstel, Gooi
en Vecht.
Vandaar alle pogingen fosfaat te
rug te winnen in de stad. Bij festi
vals heeft Waternet, het waterlei
dingbedrijf van het waterschap en
de gemeente, daarmee al veel erva
ring opgedaan. Gezocht wordt nog
naar andere gebouwen die zich
hiervoor lenen. Hoe dan ook lijkt
het terugwinnen van fosfaat in
grote rioolwaterzuiveringcentrales
niet erg efficiënt.
„Maar voordat we weten hoe we
dit precies moeten doen, zijn we
decennia verder", zegt Steenwin
kel. Daar komt bij dat het scheiden
van urine nog andere voordelen
heeft. Met urine komen nu ook veel
medicijnresten en stikstofverbin
dingen in het afvalwater, waardoor
de waterzuivering op kosten wordt
gejaagd.
Waterzuivering
Daarom wordt hardop gedacht over
nieuwe uitgangspunten voor de ri
olering. De komende jaren zijn
grote delen van het riool toch aan
vervanging toe. Het ligt voor de
hand de waterzuivering dan meer
'decentraal' op te zetten, dicht bij de
wijken zelf, zegt Waternetdirecteur
RoelofKruize.
In wijken die nog moeten wor
den gebouwd, is dat natuurlijk
makkelijker. In de toch al op veel
meer recycling van afvalstoffen ge
richte 500 woningen die de ko
mende jaren worden gebouwd in
de Buiksloterham in Amsterdam-
Noord is het plan daarmee verder te
experimenteren.
Afvalwater wordt in de wijk zelf
gezuiverd en daarbij blijven urine,
fecaliën, afvalwater en hemelwater
zoveel mogelijk gescheiden. Het
waterschap heeft daar deze maand
geld voor vrijgemaakt.
woensdag 21 december 2016
GO
Diefstal
Maar terwijl ik dit enthousiaste
De gulle schrijver
T
In de kelder van de HMH staat een urinetank van 13.000 liter, fotoronoffermans
Biertje drinken,
kunstmest maken
Bart van Zoelen
Amsterdam
Bij het afscheidsconcert van
de rockers van Status Quo in de
Heineken Music Hall werd 4.125
liter urine opgevangen.
