13
Dat de vraag naar
Deens zaad groeit,
is een uiting van ons
tekort hier
per dag verschillen. De man heeft
daar niet altijd invloed op."
Dat Denemarken (5,5 miljoen in
woners) is uitgegroeid tot het epicen
trum van de internationale sperma
industrie is cultureel bepaald, den
ken de spermabanken. Denen zijn
liberaal, ruimdenkend en vrijgevig.
Denemarken was het eerste land dat
porno legaliseerde (1967), en dat in de
jaren 90 een kliniek opende voor al
leenstaande en lesbische vrouwen
met een kinderwens.
Anoniem
Bovendien mogen Deense mannen
ook anoniem doneren, waardoor er
meer animo voor is. In Nederland is
dat sinds 2004 niet meer mogelijk,
om donorkinderen het recht te geven
na hun zestiende hun biologische va
der te vinden. Mede daardoor liep het
aantal donoren terug.
De Nederlandse spermabanken
maken al meer gebruik van Deense
donoren (ruim 320) dan van Neder
landse (297). Hoewel de klinieken
hier alleen met zaad van bekende do
noren werken, kan een vrouw die
voor thuisinseminatie kiest wel ge
woon aan anoniem - en goedkoper -
Deens zaad komen.
Sinds 2002 zijn in Nederland al
bijna 900 vrouwen zwanger geraakt
met zaad van Cryos. Met zaad van
ESB zijn sinds 2008 800 baby's in Ne
derland geboren. Dat aantal groeit.
Nederland staat in de top 10 van be
langrijkste afnemers. Op de website
selecteren vrouwen een donor op ba
sis van afkomst, kleur ogen, haar,
lengte, gewicht, bloedgroep, motili-
teit (beweeglijkheid van de zaadcel
len), anonimiteit en soort profiel
(uitgebreid of basis). Hoe meer infor
matie over de donor en hoe beter zijn
zaad, des te hoger de prijs.
Louise Lennips: „Alsof je in een
webshop zit." Ze koos voor donor
'Kaas'. Zijn uiterlijk (blond met
bruine ogen) sloot totaal niet aan op
het hare (brunette met blauwe ogen),
maar de persoonlijke brief aan zijn
toekomstige donorkind en zijn kin
derfoto raakten haar. „Ik wil mijn
kind later foto's laten zien van zijn
donorpapa en kunnen onderbouwen
waarom zijn karakter zo is."
Deense donoren worden uitge
breid gescreend op kwaliteit van
zaad, familiegeschiedenis en ziektes.
De Deense spermabanken zijn ver
plicht vrouwen te melden als er een
genetische afwijking bij een ander
kind van de donor is geconstateerd.
„Dan informeren wij de kliniek die
zaad van die donor heeft gebruikt",
zegt Arndal-Lauritzen. ESB staat, an
ders dan Cryos, geen thuisinsemina
tie toe. „Wij willen dat er altijd een
arts bij het proces betrokken is."
Doneren bij meerdere banken mag
niet, stellen ze, maar ze kunnen niet
uitsluiten dat het gebeurt. De bedrij
ven wisselen geen informatie uit.
Hoewel de spermabanken zich hou
den aan het maximum aantal kinde
ren per donor (25 in Nederland), is er
geen internationale bovengrens. Zo
kan een donor dus in verschillende
landen enkele honderden kinderen
verwekken.
In de praktijk komt dat nauwelijks
voor, zeggen Cryos en ESB. Vrouwen
kunnen dat niet controleren: op de
site van Cryos zien ze alleen of een
donor het zwangerschapsquotum
van een land heeft bereikt, maar niet
hoeveel er in totaal zijn en waar. Ole
Schou: „Die informatie delen we met
niemand, ook niet met de donor."
Dat het wereldwijde aantal kinde
ren per donor zo vaag is, weerhoudt
sommige Nederlandse ziekenhuizen
ervan zaken te doen met Denemar
ken. Wat betekent het voor een kind
om zoveel halfbroers of halfzussen te
hebben, vragen het UMC Groningen
en Rijnstate in Arnhem zich af.
Die twijfel deelt Monique Mochtar,
gynaecoloog in het Academisch Me
disch Centrum in Amsterdam, maar
ze snapt de vrouwen wel. „Dat de
vraag naar Deens zaad groeit, is een
uiting van ons tekort hier. Het is niet
vreemd dat vrouwen met een kin
derwens die zo diep en krachtig ge
voeld wordt er gebruik van maken.
Ze kunnen niet nog een jaar wachten
terwijl de klok tikt."
Stoere Vikingen
Mochtar heeft wel moeite met de
spierballencampagnes met stoere Vi
kingen. „Hoe moet de Nederlandse
man zich voelen? Alsof alleen Denen
zo vruchtbaar zijn dat ze donor kun
nen worden." ESB voert bewust geen
Vikingcampagnes. Arndal-Lauritzen:
„Elke man kan een goede donor zijn.
Als een Nederlander naar Kopenha
gen emigreert en wil doneren, is hij
van harte welkom."
Het rietje Vikingzaad maakte
Louise Lennips niet zwanger. Maar
de kinderfoto van 'Kaas' hangt nog
steeds op de koelkast. „Het staat nu
even on hold. Ik ben druk met het op
zetten van mijn eigen bedrijf in ex
treme sporten. Bovendien was het
een dure kwestie: alles bij elkaar 1.250
euro." Diepe zucht. Anders was ik
op 20 oktober uitgerekend geweest,
op de verjaardag van mijn vader."
aantal basiskenmerken een geschikte
match. Ik wilde graag de regie in han
den hebben, en zelf bepalen wie de
donorpapa van mijn kind wordt."
Ze kwam uit bij Cryos in Dene
marken, 's werelds grootste sperma-
bank met ruim 740 donoren. Daar
pronken ze in reclamecampagnes
graag met 'hun' superzaad en de 'Vi
kingbaby's' die de wereld veroveren.
90 procent van het zaad wordt
geëxporteerd naar ruim tachtig lan
den, volgens directeur Ole Schou. 60
procent van de behandelingen in De
nemarken betreft buitenlandse vrou
wen die daarvoor zijn afgereisd. Het
'Vikingzaad' is dus op bijna elk conti
nent verspreid. Het aantal half-
Deense donorkinderen wordt ge
schat op 70.000; de omzet was in 2012
zo'n 135 miljoen euro. Of het ethisch
is om winst te maken op vrouwen
met een dringende kinderwens?
Ik wil zelf
bepalen wie
de donorpapa
van mijn kind
wordt
„In de gezondheidszorg verdient ie
dereen geld, dus wat is hier fout aan?"
reageert Schou. „We kunnen het niet
gratis doen."
Bovendien hijgt de Deense concur
rent, de European Sperm Bank (ESB,
met 400 donoren), in de nek. Zij
strijken ook zo'n 500 euro per rietje
op. „De screening is complex en dus
kostbaar", zegt directeur Annemette
Arndal-Lauritzen van ESB. „Van de
niet-anonieme donoren verstrekken
we veel informatie, zoals een dossier
waarin ook het beroep van opa staat,
zodat vrouwen en hun kinderen we
ten waar ze vandaan komen."
Voor het geld hoeven de Deense
mannen het niet te doen. Ze krijgen
maximaal 500 kronen (67 euro) per
donatie. Hoe sneller de zaadcellen
zwemmen, des te meer Cryos betaalt.
Iets wat ESB afzweert. Arndal-Lau
ritzen: „De kwaliteit van zaad kan
woensdag 7 december 2016
—Monique Mochtar
(AMC Amsterdam)
A De Nederlandse
koos haar Deense
donor op basis van
zijn kinderfoto en de
brief aan zijn toekom
stige donorkind. foto
KOENVERHEIJDEN
—Louise Lennips
SNELLE WEG
Zoeken via
internet en
speeddates
3 DEC
5 a WIE BEN IK?
De impact op
het leven van
donorkinderen
10 DEC
DEENS
SUPERZAAD
Handel bij de
grootste sper-
mabankter
wereld
