13
HORKENTEST PROFESSOR AXEL THEMMEN
Lomperiken zijn niet meer welkom in de collegebanken
van het Erasmus MC. Die kunnen uitgroeien tot lompe
artsen. Professor Axel Themmen ontwikkelde daarom een
horkentest. Wie zakt, krijgt geen kans om dokter te worden.
Als ze nu
al niet
betrouw
baar zijn,
zijn ze dat
als arts
mogelijk
ook niet
Een klasgenoot biedt antwoorden te
koop aan van een toets die Xavi nog
moet maken. Hij vindt dit vak moei
lijk, dus het aanbod is verleidelijk.
Maar hoe gepast is dat? En is het on
gepast als Xavi zijn klasgenoot ne
geert? Of juist verklikt?
Dit lijkt zomaar een tienerdi
lemma, maar deze vragen kunnen de
toekomst van een scholier gaan bepa
len. Nog sterker: deze vragen moeten
voorkomen dat die scholier over een
paar jaar nors wegsnelt in een witte
jas, een patiënt met een knoop in de
maag achterlatend. Wie genees
kunde wil studeren aan de Erasmus
Universiteit in Rotterdam, wordt
voortaan onderworpen aan een
heuse integriteitstest, ontwikkeld
door professor Axel Themmen.
„Ik vraag expres naar situaties die
dicht bij de scholieren zelf staan",
vertelt hij. „Het heeft geen zin om 17-
jarigen medische kwesties voor te
schotelen, daar zijn ze nog niet voor
opgeleid. Liever laat ik ze nadenken
over een collega die bijvoorbeeld
homo-onvriendelijke opmerkingen
op Facebook plaatst."
„Wat de test exact voorspelt, weten
we nog niet. De wijze van beant
woorden zegt in elk geval iets over
het morele kompas van een scholier.
Het maakt niet uit of die scholier in
vult wat sociaal wenselijk is, de test
checkt immers of hij wéét wat onge
past is. Het is niet oké antwoorden te
kopen, ook niet als anderen het wel
doen. Het is niet oké om smoezen te
verzinnen om onder opdrachten uit
te komen - we willen geen studenten
die vijf keer spijbelen omdat hun
oma zogenaamd is overleden. Als ze
nu al niet betrouwbaar zijn, zijn ze
dat mogelijk als arts ook niet."
„Een goede, open houding heeft een
bewezen positief effect op de gene
zing. Daarnaast draait het grootste
deel van de medische tuchtzaken om
de manier waarop een dokter zich
heeft gedragen. Patiënten begrijpen
heus wel dat een fout niet volledig te
voorkomen is - geneeskunde is een
moeilijk vak - maar als ze zich seri
eus genomen voelen, zijn ze eerder
geneigd de consequenties te accepte
ren. Uit onderzoek blijkt dat studen
ten die zich tijdens hun studie her
haaldelijk misdragen, later drie keer
zo vaak in aanraking komen met het
tuchtrecht."
Zeker, sinds 2001 krijgen alle genees-
kundestudenten drie jaar lang het
vak Consultvoering communicatie
en attitude gecombineerd met medi
sche technieken. Ze leren onder meer
dat oogcontact maken belangrijk is,
dat het niet netjes is om een patiënt
zich te laten uitkleden en vervolgens
naakt te laten wachten. Ze leren dat
het prettiger is om te zeggen 'ik ga nu
uw borsten onderzoeken' dan met
een aan de slag te gaan.
„Dat is moeilijk hard te maken. Op
basis van gesprekken met onze klini
sche collega's weten we dat de hou
ding van studenten en jonge artsen is
verbeterd, maar dat wordt ook geëist
door steeds mondigere patiënten.
Toch hebben per jaar nog steeds on
geveer tien van de ruim 400 eerste
jaars niet de juiste attitude ten op
zichte van medestudenten, docenten
en patiënten."
„Er zijn studenten die op hun tele
foon spelen met een patiënt voor hun
neus of ze bespreken uitgebreid en
lacherig een patiënt in de metro.
Er zijn ook studenten die stie
kem een klasgenoot fotografe
ren tijdens het oefenen van
lichamelijke onderzoeken
op elkaar. Dat is absoluut
niet oké. Ik heb 80 ver
schillende voorbeelden
verzameld van hetzelfde
probleem: respectloos om
gaan met je rol."
„Dat kan wel, bijvoorbeeld
bij het praktijkexamen
Communicatie en Attitude
maar het geeft gedoe als een
student na één jaar met de
opleiding moet stoppen om
dat hij alleen dit vak niet
haalt. Docenten vinden het
ook lastig voor dit vak on
voldoendes uit te delen."
„Ja. We zien dat het
rotte appels zijn, dat waren ze mis
schien ook al als scholier en zijn ze
waarschijnlijk nog steeds als ze arts
zijn. We willen deze types al bij de
poort tegenhouden, want eenmaal
toegelaten is het niet makkelijk om
ze uit de opleiding te knikkeren.
Sinds de wet is gewijzigd in 2010 be
staat de mogelijkheid ze alsnog uit te
schrijven. Maar dit iudicium abeundi is
een heel zwaar middel waar een lang
verbetertraject met psychologische
hulp aan vooraf gaat."
„Het is niet niks, dat weet ik. Maar
onze ervaring is dat die verbetering
heel moeizaam gaat en als wij ze wei
geren, hebben wij in elk geval geen
last van ze."
„Dit jaar tellen de antwoorden nog
niet mee. Ik ben geneigd te zeggen
dat wie het jaar erna niet de mini
male score op de integriteittest haalt,
niet welkom is. Maar dan moeten we
zéker weten dat de test valide en vol
doende voorspellend is. Aan het
einde van dit schooljaar kun
nen we daar de eerste re
sultaten van zien; zijn
diegenen die laag scoor
den bij de test ook de
studenten die negatief
opvallen?
gens ontwikkelingsexperts is het
morele kompas van een 17-jarige al
voor een groot deel ontwikkeld. De
cijfers uit 5-vwo voorspellen voor
ruim 40 procent het succes van ge-
neeskundestudenten. De scholieren
die gemotiveerd zijn iets te doen met
hun leven - vrijwilligerswerk, fana
tiek sporten - doen het vijfjaar later
beter bij hun coschappen. We onder
zoeken nu of de integriteittest een
zelfde voorspellende waarde heeft.
„Een uitmuntende maar horkerige
arts is een nog betere arts zonder die
horkerigheid. Die hartchirurg kan de
beste zijn in het aanleggen van meer
voudige bypasses, maar in zijn eentje
is hij niets. Hij móet samenwerken
met andere artsen en verpleegkundi
gen. Als hij niet goed met hen om
gaat, niet openstaat voor hun kritiek,
dan gaat het vaker fout. Dat is bewe
zen. Niemand kan alle artsen in één
klap veranderen in sociale wonders,
maar hoe meer jonge artsen met een
goede attitude instromen, hoe sneller
deze verandering plaatsvindt."
„Zeker, maar het is niet eenvoudig te
klikken over een arts die jou moet
beoordelen. Toch proberen wij ze te
leren dat het belangrijk is om op el
kaar te letten en fouten toe te geven."
„Dat klopt, dat is een ding. Dat bete
kent niet dat we dan maar moeten
stoppen met werken aan verbetering.
Ik pretendeer met de integriteittest
niet de oplossing te hebben, ik pro
beer aan de voorkant een steentje bij
te dragen aan de integriteit van art
sen in opleiding. En begrijp de test
niet verkeerd, het is niet de bedoeling
om alleen zachtaardige watjes-dok
ters over te houden. Het leuke is: uit
oefenrondes blijkt dat het gros van de
scholieren de test vergelijkbaar invult
als de experts. Veruit de meesten we
ten prima wat gepast gedrag is. En
dat zijn degenen die we willen oplei
den tot geweldige artsen."
zaterdag 3 december 2016
GO
'We willen niet dat de
rotte appels arts worden'
Jitske-Sophie Venema
Rotterdam
Maar wat zegt het als een scholier
het kopen van toetsantwoorden
gepast vindt? Is hij dan niet ge
schikt om arts te worden?
Waarom is de houding van een arts
belangrijk?
Wordt op dit moment al aandacht
besteed aan de sociale antennes
van medici in spe?
Hebben die lessen effect?
Wat voor gedrag vertonen zij?
Worden studenten al op
dit gedrag afgerekend?
Zo blijven de mees
ten binnenboord?
—Axel Themmen
Vindt u selecteren aan de poort
geen zwaar middel? Tieners krij
gen geen kans zich te verbeteren.
Hoe zwaar gaat de horkentest
meetellen?
Kun je van een 17-ja-
rige concluderen
f dat hij niet integer
genoeg is om arts te
worden? Een studie
geneeskunde duurt
minstens zes jaar. In
die tijd kan een mens -
een adolescent, nota
bene - veranderen.
Die kritiek hoor ik vaker,
ook intern. Maar vol-
Móeten alle artsen empathisch
zijn? Is een norse houding niet tri
viaal als een hartchirurg briljant is?
Leren jullie de studenten kritiek te
ontvangen en te geven? Bijvoor
beeld door een horkerige dokter
op zijn gedrag aan te spreken?
Tegelijkertijd vinden zelfs jullie
eigen docenten het lastig om stu
denten af te rekenen op gedrag.
V
FOTO FRANK DE ROO