u
9
Stealth
PZC ONLINE
Chrisse
@PrinsesChrissie
Vreselijk! Ik ben
hier niet op
gebouwd. #koud
Universiteit Twente vindt de F-35
'niet zo'n goed vliegtuig als tech
nisch mogelijk zou zijn geweest'.
Meer een compromis tussen de
wensen van allerlei krijgsmacht
onderdelen. De F-r6 was in zijn
tijd een stuk veelzijdiger, zegt
Heerkens.
Maar, zoals de Consumenten
bond het zou omschrijven: toch is
de F-35 de beste koop. „Ook voor
het Nederlandse bedrijfsleven is
dit toestel verreweg het meest in
teressant vanwege de mogelijkhe
den om deel te nemen aan ont
wikkeling en onderhoud", zegt
Heerkens.
Dat de F-35 zo'n economisch
succesmodel is, heeft vooral te
maken met het grote aantal dat
wordt gebouwd. Nu zijn er door
elf landen al bijna 3.200 besteld.
Véél meer dan van de voormalige
concurrenten, zoals de Franse Ra
fale en de Eurofighter. Daarvan
zijn er respectievelijk 'maar' 306
en 574 besteld. „Alleen de Ver
enigde Staten schaffen al enkele
duizenden F-35's aan, weet Heer
kens. „Dat betekent meteen dat de
den euro's' gaat opleveren.
Astronomische bedragen. Al
leen duurt het even voordat ze
zijn binnengeharkt. De
miljardenomzet moet namelijk
worden uitgesmeerd over tiental
len jaren. Bovendien gaat het om
omzet, niet om winst, zegt Koop-
mans als expert op het gebied van
maatschappelijke kosten-batena-
nalyses.
„Nederland heeft besloten om
de F-35 te kopen en part of the deal
is dat onze bedrijven onderdelen
bouwen en het onderhoud ver
zorgen. Maar die aanschaf gebeurt
met belastinggeld en omzet is
geen winst", zegt Koopmans.
Het economisch voordeel van
de F-35 is volgens hem slechts
voor een deel in geld uit te druk
ken. Bedrijven die orders krijgen
betalen belasting en hun werkne
mers doen dat ook. Dat levert de
schatkist geld op. Bovendien gaat
het om banen van een hogere
kwaliteit, die waarschijnlijk ook
nog eens productiever zijn. Die
'winst' is al minder makkelijk in
geld uit te drukken.
De nieuwe high-techwerkgele-
genheid heeft nog een ander
voordeel, zegt Koopmans. „Het
kan leiden tot spin off voor andere
sectoren buiten de luchtvaart.
Nieuwe uitvindingen of vaardig
heden die breder ingezet kunnen
worden en waar geld mee kan
worden verdiend."
Rem
Dat is het goede nieuws. Enigs
zins verontrustend is Koopmans'
conclusie dat de voorspelde groei
van de werkgelegenheid wel eens
kan tegen vallen. De overheid
heeft het over vier- tot vijfdui
zend banen. De Amsterdamse
hoogleraar zet echter een rem op
dat enthousiasme. „De mensen
die aan de slag kunnen in deze
bedrijfstak, zijn doorgaans al aan
het werk", weet Koopmans. „Ge
kwalificeerd personeel op dat ni
veau is nu eenmaal schaars. Dan
kan de overheid wel zeggen: we
hebben duizenden banen in de
aanbieding... Dat zal wel, maar
niet elke werkzoekende past daar
in."
Het Nederlandse aandeel
Amerikanen continu verbeterin
gen in het toestel zullen aanbren
gen. En dat misschien tientallen
jaren lang. Bovendien wordt de F-
35 wereldwijd gebruikt. Het voor
deel daarvan is dat je overal logis
tieke steunpunten kunt vinden.
Het zit 'm echt in de aantallen.
Daar kan het Nederlandse be
drijfsleven veel baat bij hebben",
zegt Heerkens.
Het zit hem echt in de
aantallen. Daar kan
het bedrijfsleven veel
baat bij hebben
Carl Koopmans, onderzoeksdi
recteur bij SEO Economisch On
derzoek en hoogleraar Beleidseva
luatie aan de Vrije Universiteit in
Amsterdam, heeft al in 2012 uitge
rekend dat de Nederlandse bij
drage aan de bouw van de F-35 en
het onderhoud 'tientallen miljar-
Wat kost dat ding?
woensdag 30 november 2016
an het motoronderhoud
UW MENING
De spoortunnel tussen
Rotterdam Centraal en
Rotterdam Zuid wordt op
geknapt. En dat betekent
ernstige vertragingen in
december en januari.
Op dit bericht op onze Fa-
cebookpagina is veel re-
ageerd.
'Ik ga maar alvast even jan
ken en mij mentaal voorbe
reiden', zegt Danice Ma
rien. Toch maar snel een
baantje in Rotterdam zoe
ken?', vraagt Karin Adri-
aanse zich af. 'Scheelt
een boel ergernis. Lang
leve de trein.'
#TWITTER
De nacht van maandag op
dinsdag was de koudste in
achttien jaar. Een hele ge
neratie is opgegroeid zon
der zulke temperaturen in
de herfst te hebben mee
gemaakt. Gelukkig voor
Chrisse zal deze kou maar
van korte duur zijn.
UW MENING 2
In de Zeeuwse rechtszaak
rond een minderjarige
prostituee zijn maandag
celstraffen geëist van twee
en vier jaar.
'Veel te weinig', reageert
Michel Kroone.
Ook Jolien van Cranen-
burgh is die mening toege
daan: 'Maar twee en vier
jaar voor zoiets gruwelijks?
Dat meisje heeft er waar
schijnlijk levenslang last
van! Er is echt iets heel erg
krom in de Nederlandse
wetgeving!'
Kijk op www.pzc.nl of
Cj @pzcredactie
ft facebook.com/depzc
fs) @pzcredactie
Er zijn tachtig Nederlandse bedrijven betrok
ken bij de ontwikkeling en de bouw van de
F35. Van hen levert ongeveer de helft direct
aan de bouwer van het vliegtuig, Lockheed
Martin. De andere helft levert weer aan die le
veranciers.
'eg wel bijtanken
De F-35 is moeilijk te vinden voor vij
andelijke radar. Die stealth-eigen-
schappen heeft het vliegtuig alleen,
zolang geen wapens aan de vleu
gels of onder de buik hangen.
Northrop F-5
1970-1991
aantal: 105
F-16 Fighting Falcon
1979-heden
aantal213
-Hans Heerkens
■an het geluid
Helmond
- de landingshaak
Eindhoven
- motoronderdelen
infographic Richard Gesell.
- BRON DEFENSIE, GN - FOTO ANP, BN DESTEM
De aanschaf van 37 F-35's kost
de Nederlandse belastingbeta
ler 5,3 miljard euro. Daar staat
volgens het kabinet tegenover
dat ontwikkeling en onderhoud
het Nederlandse bedrijfsleven
een omzet van 9 miljard euro
kan opleveren. Dat bedrag
moet wel worden uitgesmeerd
over de periode tot 2045, het
jaar dat de F-35 wordt afge
schreven.
Mocht het toestel onverhoopt
in gebruik blijven tot 2065, dan
bedraagt de omzet volgens ac
countantskantoor PwC mis
schien wel 20 miljard euro. Het
is de vraag of de F-35 zo lang
in de lucht blijft. De voorganger
van de F-35, de F-16, wordt nu
al als verouderd beschouwd.
En dit toestel is pas 37 jaar in
gebruik bij de Koninklijke
Luchtmacht.
Hengelo
- onderdelen voor de radar
die in de neus van
de F-35 zit verwerkt
(Hengelo)
- onderdelen voorde
koeling
Woensdrecht
- bekabeling van neus tot staart
-systemen voor energie- en
klimaatbeheersing
Almelo
Hoogeveen
- beweegbare vleugelonderdelen
- deuren en luiken die tijdens de vlucht
open kunnen voor
- constructie voor landingsparachute
- inlaatdelen voor motor
bijvoorbeeld landingsgestel
Marknesse
- scharnier in landingsgestel
