I 1
Ontworpen
en gebouwd
in Nederland
8
De relatie tussen minister Jet Bussemaker en
haar vader Henk ging jarenlang gepaard met slaande
deuren. Maar nadat zij zich meer verdiepte in zijn
oorlogsverleden, groeide er een hechte band. Allebei
schreven ze een boek over hun familiegeschiedenis en
blikken nu samen terug op een bewogen historie.
FAMILIE BEIDEN HEBBEN NU HUN BOEK OVER SPLIJTZWAM TWEEDE WERELDOORLOG
e zitten naast elkaar in
de werkkamer van de
minister in Den Haag.
Vader Henk (87) drinkt
koffie met twee koek-
I jes. Dochter Jet (55)
luistert geïnteresseerd - het gezicht
in de handen - naar het verhaal van
haar vader. Dat was wel eens anders:
vader en dochter botsten in Jets
jeugd regelmatig. Niet over puberza
ken, maar over Indië.
Voor de bron van de onenigheid
gaan Henk en Jet 75 jaar terug in de
tijd. Henk woont met zijn ouders en
broers in marinestad Soerabaja in
toenmalig Nederlands-Indië. Vader
Anton (Jets opa) is er onderzeeboot
commandant als de Tweede Wereld
oorlog in 'de Oost' uitbreekt.
Henk weet nog precies hoe zijn
moeder hem maande om afscheid te
nemen van zijn vader. „Loop maar
mee naar de auto. Het is misschien
wel de laatste keer dat je hem ziet",
zei zij. Ook nu gaat zijn lip trillen als
hij dat moment terughaalt. „Ja",
klinkt het met een klein stemmetje
op de vraag of de toen 12-jarige Henk
zich ook echt realiseerde dat zijn va
der wellicht niet meer zou terugko
men. Jet schiet haar geëmotioneerde
vader te hulp: „Jij wist dat het in die
periode menens was."
Toch was de euforie aanvankelijk
groot. Anton wist met zijn
Hr. Ms. 016 niet één, niet twee, niet
drie, maar vier Japanse troepentrans
portschepen te torpederen. Het was
de eerste grote overwinning na de
vernietigende aanval op Pearl Har
bor, die tot in Amerika krantenkop
pen haalde. Henk weet nog precies
hoe een vriend van zijn vader, een
stafofficier, de triomf thuis in Soera
baja kwam vertellen. „Ik was trots op
mijn vader. We dachten: we kunnen
de Japanse stormvloed wel keren."
De oorlog duurde voor Anton niet
lang. Op 15 december, drie dagen na
de geslaagde aanval, liep zijn onder
zeeër op een mijn. Dezelfde stafoffi
cier die eerder zulk goed nieuws
kwam brengen, kwam nu met de on
heilstijding bij de Bussemakers thuis.
Om 07.00 uur 's ochtends is hij het
die het Henk en zijn broer Rob op
hun slaapkamer vertelt dat hun vader
HR.MS.016
We aten in
Jakarta een
saté op straat,
besteld door
mijn vader in
vlot Maleis.
Hij werd een
ander mens...
is gesneuveld. De jongens zitten op
de rand van hun bed. „We wisten dat
het vak van onderzeebootman ge
vaarlijk was. Maar het was een klap."
Na de Japanse bezetting worden
Henk, zijn moeder en broers vastge
zet in Jappenkampen. Henk, net 13,
moet er urenlang in de brandende
zon staan en in het door een luizen
plaag geteisterde ziekenhuis doden
afleggen. „Een enorm ellendige tijd",
zegt hij er zelf over.
Henk dierbaarste bezit, het Britse
standaardwerk over oorlogsschepen
Jane's Fighting Ships, dat hij van zijn
vader kreeg, wist hij mee te smokke-
016.
len naar het kamp. Hij heeft het niet
meer. „De Jappen hebben het wegge
nomen."
„Jij had altijd al een hele goede
band met je vader. Wij kregen die pas
veel later", zegt Jet, met spijt in haar
stem. De twee 'botsten in eigenwij-
zigheid', maar ook in overtuigingen.
Jet schopte aan tegen het Neder
landse kolonialisme. „Wat deden we
daar eigenlijk?" Dat was tegen het
zere been van Henk, die Jet voorhield
dat zij er zonder de atoombom op Hi
roshima niet zou zijn geweest. Hij
was dan gestorven in Ambarawa 7.
„Ik was er altijd van overtuigd dat
de inlanders - zo noemden we ze -
veel beter af waren met een Neder
lands bestuur." Jet: „Ik vond dat vre
selijk paternalistisch. Moest ik nou
trots zijn op mijn opa die daar flot-
tieljecommandant van de onderzee
dienst was geweest en dus ook deel
van de Nederlandse bezettingsmacht
in Indië? Hij werd een oorlogsheld
genoemd. Ik vond dat maar grote
woorden."
Slaande deuren
Thuis in Oegstgeest leidde dat tot ru
zies. „Het ging hard tegen hard."
Soms met slaande deuren, erkent ook
Jet. „Die twee verhalen - het verhaal
van mijn vader en het verhaal van
mij - botsten. En ik was sowieso al op
zoek naar dingen om me tegen af te
zetten." Henk reageert met zacht ge
grinnik. Uiteindelijk vindt de verzoe
ning tussen vader en dochter plaats
in Indonesië. „Een idee van Ma-
riëtte", benadrukt Henk, die zijn
dochter bij haar volledige naam
noemt. „Die vond dat er klaarheid
moest komen tussen ons. 'Dus we
gaan op stap en niemand mag mee',
donderdag 24 november 2016
ionesie-reis
zoent vadei
Hanneke Keultjes
Den Haag
De Hr. Ms. O 16 werd in Neder
land ontworpen en gebouwd
door de Koninklijke Maatschap
pij de Schelde in Vlissingen. De
onderzeeboot werd eind 1936
in dienst genomen en liep vijf
jaar later, op 15 december 1941
op een mijn.
Het vaartuig was gemaakt van
een hardere staalsoort en in
plaats van de gebruikelijke klin
kers om de staalplaten met el
kaar te verbinden, was het
schip voor de helft met de veel
sterkere lasverbindingen in el
kaar gezet.
Het wrak van de gezonken on-
—Jet Bussemaker
De Hr. Ms. 016 op het moment van de tewaterlating bij de
werf in Vlissingen. fotoanp
derzeeër werd pas in 1995 te
ruggevonden. Later werd dui
delijk dat dit oorlogsgraf en
laatste rustplaats van tientallen
opvarenden, vermoedelijk door
bergers is geschonden. Op de
plek van het wrak was een
kraanvaartuig gezien met op
het dek een grote hoeveelheid
roestig oud ijzer.
Het is niet vast komen te staan
of dit materiaal ook werkelijk
afkomstig was van de Hr. Ms.
