WEER EVEN THUIS
19
II
II
De kelder van de limonade-gazeuse fabriek aan de Kinderdijk 64-66 in Middelburg was
in de oorlog een veilige schuilplaats, vertelt Wil Bommeljé.
We keken uit op de
ruïnes aan de
Rouaansekaai. Er
lag een Duits
oorlogsschip voor
de deur
Mijn moeder floot
het speciale
deuntje, en de acht
mannen uit ons
pand verdwenen
voor uren
In het monumentale pand uit
1725 was eerst de Zeeuwsche
Bierhandel gevestigd. Vanaf de
jaren 30 van de vorige eeuw fa
briceerde men er de Wemco gazeu-
se-limonades.
„Tijdens de inundatie van Walche
ren heb ik hier met mijn ouders en
zusjes Annie en Lenie twee jaar ge
woond", zegt Wil Bommeljé (79).
„Ik was zes jaar toen onze buurt aan
de Seisweg, waar ik ben geboren, on
der water liep, en iedereen vluchtte
naar verwanten in de hoofdstad. Om
dat vader bedrijfsleider was bij Wem-
co en tijdens de oorlog de fabriek stil
lag, kregen wij toestemming ons bi
vak op te slaan in het kantoor op de
eerste verdieping. Een aantal maan
den woonden we er zelfs met fami
lie, buren en kennissen. Hier bene
den, achter de grote deuren, stonden
twee koeien van de boer die ook in
ons gezelschap was."
Spanningen of irritaties tussen al
die mensen op een kluitje, kan zij
zich niet herinneren. Als kind gaat
er veel langs je heen, denkt ze. Hon
ger hadden ze evenmin; ze aten wor
tels en uien, net als de koeien, waren
voorzien van melk en een oom had
goede connecties met een bakker.
Ondanks de granaat- en glasscher
ven in hun bed na bombardementen
op de lampenvoetfabriek Vitrite was
het vooral een levendige en plezieri
ge tijd.
„We keken uit op de ruïnes aan de
Rouaansekaai. Er lag een Duits oor
logsschip voor de deur en soldaten
marcheerden over de kasseien", ver
telt Wil. „Scholen waren gesloten.
Als het even kon, speelden we bui
ten. En emmertjes water halen uit
de put bij de Oostkerk. Vaak stond
de brug open en moesten we omlo
pen. In het centrum was veel te bele
ven. Maar in het Bellinkstraatje
mochten we niet komen - daar zaten
vrouwen van lichte zeden."
Het zeewater klotste langs de ach
terdeur. Met alle kinderen uit de
buurt waren ze veel in het dokje;
vlotten bouwen, vissen, leren zwem
men met een touw om hun middel,
en ze speelden er in een half gezon
ken veerboot. Aan de kaai meerden
vrachtschepen af, met graan of vod-
den, waaroverheen zwarte zeilen wa
ren gespannen. „Daarin verstopten
we ons. Kwamen we ónder de
vlooien weer thuis." Ook de bierton
netjes uit de fabriek boden vermaak:
„Als je erop ging staan, kon je jezelf
trappelend over de kade voortrol
len."
Tijdens de laatste drie oorlogs
maanden schuilden ze regelmatig
met meer dan 35 mensen in de kel
der. Deze bleef begaanbaar, in tegen
stelling tot die van de panden er
naast: „Vader had van houten limo
nadekistjes een drijvende bodem ge
maakt. Wanneer het luchtalarm af
ging, holden we met z'n allen via de
smalle trap naar beneden om langs
de koeien via het luik de kelder in te
gaan. Daar bleven wij dan, ook met
de baby van de buren en grootmoe
der, ineengedoken wachten tot het
voorbij was. We konden alleen bij eb
rechtop zitten."
Wat Wil nooit zal vergeten is de
razzia aan de overkant: „Voorbijgan
gers werden van de straat geplukt
om tewerkgesteld te worden. Mijn
moeder floot het speciale deuntje,
en de acht mannen uit ons pand ver
dwenen voor uren. Waar hielden zij
zich toen schuil? Vermoedelijk op de
vliering, waar wij nooit mochten ko
men. Het leek of er een waterreser
voir op het dak was. Maar ze
ker is het niet." Het
intrigeert haar
nog steeds.
In 1946 keer
den ze terug
naar hun huis
aan de Seisweg.
Daar miste zij de
reuring van de
stad. In de jaren er
na heeft ze met
haar ouders nooit
over de snelle ver
dwijning van de
mannen gesproken.
„Een nuchtere tijd
was het. Als kind
vroeg je nergens naar.
We leerden zwijgen."
Sinds kort houdt het
haar weer bezig: „Mijn
man is vorig jaar overle
den. Het is voor mij belang
rijk om erover te vertellen
en er onderzoek naar te
doen." Want wat er toen pre
cies is gebeurd, wil zij graag
weten.
zaterdag 12 november 2016
Een pand met geheimen
Jacoline Vlaander
Heeft u herinneringen aan uw ouderlijke huis die u wilt
delen en wilt u weer even terug? U kunt uw verhaal doen in
'Weer even thuis'. U kunt contact opnemen met Ab van der
Sluis: 08801-30203, chefnieuws@pzc.nl.
Wil Bommeljé aan de Kinderdijk 64-66, waar zij schuil
de in de kelder tijdens de laatste oorlogsmaanden, foto
KATJA VAN NOORT
Vlnr: Annie, Wil en Lenie (1946).
