Vlaming Peter Terrin
komt naar Terneuzen
Anne Provoost over
de Grote Oorlog
ZEELAND GEBOEKT
De meest
veelzijdige
ZEELAND 9
Zes burgemeesters belichamen de geschiedenis van Middelburg in
de 19e eeuw. De stad weer groots maken, dat was het idee. En dat mislukte.
De Vlaamse auteur Peter
Terrin komt woensdag 16
november naar Porgy
Bess in Terneuzen (20.00 uur).
Hij schrijft theater, verhalen en
romans. Zijn boek De bewaker
werd in 2009 bekroond met de
Literatuurprijs van de Europese
Unie 2010. Met Post Mortem
(2012) won hij de AKO Litera
tuurprijs. In september van dit
jaar verscheen de roman Yucca,
waarin personages uit Post Mor
tem en de korte roman Blanco
uit 2003 terugkeren.
Anne Provoost (1964)
geeft woensdag 16 no
vember een lezing in het
Belfort van Sluis. De Vlaamse au
teur verblijft momenteel voor de
tweede keer in de Literaire Resi
dentie in Sluis. Sinds 1995 is ze
fulltime schrijfster. Met haar ro
mans, kinder- en jeugdboeken
en essays won ze diverse prijzen,
waaronder in 2009 de driejaar
lijkse Cultuurprijs van de Vlaam
se Gemeenschap.
Anne Provoost spreekt woens
dag (inloop vanaf 19.30 uur, kaar
ten a 5 euro) over het project
waaraan ze heeft gewerkt tijdens
haar residentie in Sluis. Het ver
haal van haar grootmoeder in de
Eerste Wereldoorlog, de groot
scheepse reddingsoperatie van
de vluchtelingenkinderen opge
zet door de Belgische overheid
waarbij 16.000 kinderen zonder
hun ouders naar Frankrijk wer
den geëvacueerd. Het is een ver
haal dat nu langzaam gedocu
menteerd raakt, en dat volgens
de schrijfster door de geschiede
nis was vergeten.
Kuipers doet zijn werk altijd
met flair en competentie, de keer
zijde van de ongekende veelzijdig
heid is dat je de échte Jan J.B. zel
den of nooit in de ogen kijkt. Hij
heeft het zo druk met maken dat
hij zijn ziel niet laat kraken, zo
iets.
Zelfs in zijn gedichten bespeur
je meer ratio dan emotie, de ge
dichten bijvoorbeeld uit de tijd
van zijn stadsdichterschap, bijeen
gebracht in Het Middelburgs Do
zijn.
Het dichtst bij een zelfportret
komt hij, volgens mij, nog in de
thrillers (een reeksje dat in 1998
begon met Moord aan boord van de
PSD, in de figuur van sukkel
speurder Siebe Edens. De man
dus van de in detectives zelden ge
hoorde woorden: 'Arnemuiden,
here we come.'
Zeeuwse schrijvers
De Werkgroep Stadsgeschie
denis Middelburg (WSM)
houdt ermee op. Tot nu
toe had de in 1991 opge
richte werkgroep één publicatie op
haar naam staan, verschenen in 1998:
Van alle markten thuis. Geschiedenis
van markt en nijverheid in Middelburg.
Het idee was om vooral aandacht te
besteden aan de i9e-eeuwse geschie
denis. Dat voornemen wordt nu ge
stand gedaan met het boek Aanzien
en onmacht. De negentiende-eeuwse
burgemeesters van Middelburg. Achter
op het boek wordt gemeld: „Het af
scheid van Peter Sijnke, archivaris en
adviseur van de werkgroep, mar
keert het einde van de WSM. Het af
scheidscadeau is de publicatie van
dit boek."
In de nieuwe uitgave komen de
zes burgemeesters van Middelburg
aan bod, die samen de jaren omvat
ten van 1814 tot 1907. Het is een
eeuw van stilstand en desillusie. De
hoofdstad van Zeeland hoopte weer
het bloeiende middelpunt van han
del en commercie te worden, dat het
in vroegere eeuwen was geweest.
Dat streven mislukte. De opening
van het havenkanaal in 1817 leverde
geen nieuwe activiteiten op. Even
gloorde er hoop, toen in de jaren
1870 de spoorlijn door Zeeland en
een nieuw kanaal naar Veere werden
geopend.
Maar ook die nieuwe verbindingen
konden de in slaap gesukkelde stad
niet wakker schudden.
In de loop van de 19e eeuw werd
de burgemeester de ambtsdrager, zo
als we die tot op de dag van vandaag
kennen. De nieuwe onder Thorbecke
opgestelde grondwet van 1848 bepaal
de dat de gemeenteraad aan het
hoofd van de gemeente kwam te
staan, en dat de burgemeester exclu
sief benoemd en ontslagen werd
door de koning. Hij was het hoofd
van de gemeentelijke politie, de
openbare orde was zijn domein.
Alle burgemeesters waren van goe-
de komaf, liberaal en studeerden
rechten. Ze pasten op de winkel, op
echt grote initiatieven kunnen ze
niet worden betrapt. Dat geldt zeker
voor Cornelis Gerrit Bijleveld, die
van 1810 tot 1838 burgemeester was.
Als patriot wortelde hij in de acht
tiende eeuw. Ook zijn opvolger, Mari-
nus Cornelis Paspoort, die van 1838
tot 1859 op het pluche zat, was van
de oude stempel. Hij onderscheidde
zich door als dichter naar buiten te
treden. In zijn periode werden de
stadswallen omgevormd tot een
park. Nadat hij in 1857 tegen zijn zin
werd herbenoemd, veroorzaakte hij
nog een rel. In de Middelburgsche
Courant stelde hij zich op het stand
punt dat er best nog wat meer men
sen uit de lagere klasse mochten ster-
Aanzien en
onmacht
ven om overbevolking tegen te gaan.
Als het spot was werd die niet begre
pen. Levien de Bree publiceerde in
1968 de novelle Papieren zolder, waar
in Paspoort een hoofdrol kreeg als
rokkenjager.
Jean Francois Bijleveld was wet
houder en 64 jaar, toen hij in 1859
tot burgemeester werd benoemd. Bij
gebrek aan beter, liet de commissaris
van de Koning weten. Bij de opstand
van polderjongens, die in 1869 het ka
naal groeven, wist hij zich geen raad.
Twee Schorers, Johan Willem
Meinard en Leonhard, en Carolus Jo
hannes Pické, brachten Middelburg
naar de twintigste eeuw. Zij belicha
men de jaren van 'optimisme en op
bouw'.
Uiteindelijk was toch steeds de
conclusie: veel vrome wensen maar
weinig concrete daden. Middelburg
en Zeeland moesten wennen aan
een plaats in de marge.
Miami, Las Vegas,New
York, detectiveseries spe
len zich doorgaans in flit
sende steden af. Jan J.B. Kuipers
(geb. 1953) neemt ons in zijn thril
ler De put mee naar Arnemuiden.
Jawel, naar Arnemuiden, de Spoor
straat om precies te zijn, een ka
mertje in het huis van Willie van
Belzen. Precies de achternaam die
je in Arnemuiden verwacht, want
deze auteur zorgt ervoor dat alle
details kloppen. U vraagt en Kui
pers schrijft het, die indruk krijg
je een beetje. We hebben hier te
maken met, zoals hij het zelf
noemt, een 'multi-genreauteur'.
De meest veelzijdige schrijver die
ik ken, van Zeeland, van Neder
land, van heel de wereld.
Een kinderboek over Indianen?
Je bent bij hem aan het juiste
adres. Een geschiedkundige stu
die? Bij hem moet je wezen. Of
toch liever een historische roman?
Lees zijn Kleine Leviathan, over
een dubieuze achttiende-eeuwse
bezoeker van het stadje 'Breeu-
wershaven'. Filosofische essays?
Hij vulde er een hele bundel mee,
Methoden tegen de helderheid, met
onder meer aandacht voor Terneu
zen in verband met de sage van
De Vliegende Hollander. Thrillers
dus, sciencefiction. Hij is medeau
teur van 111 plekken in Zeeland die
je gezien moet hebben. En laat ik, al
ben ik zelf nooit van de brom
mers, gitaren en spandoeken ge
weest, het fascinerende Brommers,
gitaren en spandoeken niet verge
ten, het boek over 'vijftig jaar jong
in Zeeland'.
Jan J.B.
Kuipers
vrijdag 11 november 2016
AANZIEN EN
ONMACHT
Wekelijkse rubriek met boeken over Zeeland
en boeken van Zeeuwse schrijvers
Baas van een stad in verva
Jan van Damme
Zes burgemeesters van Middel
burg. Ze bestuurden de stad in
een moeilijke eeuw.
—Werkgroep Stadsge
schiedenis Middelburg
de Drukkerij Schrijvers-
podium 220 pagina's,
17,50 euro
Mario Molegraaf
-(1953)
Peter Terrin. foto jef boes
