'Kristallnacht herdenken om ogen te openen'
II
8 ZEELAND
ANDRÉ KUIPERS COLLEGE RUIMTEVAART a
lukkig hoef ik niet te dansen en te
zingen, het is gewoon storytel
ling."
Veel voorstellingen zijn snel uit
verkocht, u bent populair.
„Dat komt ook door de materie.
Het is exotisch, magisch, vreemd.
Maar dit succes verrast me wel.
Mijn publiek is tussen de 5 en 95,
van ingenieur tot huisvrouw. Op
vallend veel kinderen, zelfs 's
avonds."
Bent u cultureel onderlegd?
„Muziek is belangrijk als sound
track in mijn leven. Vooral mu
ziek uit de jaren zeventig, Pink
Floyd, Vangelis, de tijd dat mijn
droom begon met het lezen van
sf-boekjes. Ik hou ook van jazz, zo
als het Willem Breuker Kollektief,
van filmmuziek en klassiek, de
Carmina Burana. In het theater ga
ik wel eens naar ballet, naar mu
ziektheater als Stomp, of naar voor
stellingen met een historisch ver
haal zoals Anne, War Horse en Sol-
28.000 kilometer per uur niet al
leen de palmeilanden van Dubai
kunt zien, maar ook de boot naar
Texel. Afgelopen zomer stond Kui
pers even extra in de picture. Zijn
Sojoez-capsule, waar hij zijn twee
de ruimtetrip mee maakte, werd
naar Nederland overgebracht, de
Space Expo in Noordwijk. „Ik ben
erg blij dat hij hier is, het is toch
cultureel erfgoed. We zijn destijds
zwartgeblakerd geland op de step
pe van Kazachstan, maar hij is he
lemaal gerestaureerd."
Wetenschap in
het theater
werkt, kijk maar
naar Freek Vonk
Waarom wilde u het theater in?
„Voordat ik astronaut was, gaf ik
als arts al lezingen over de medi
sche aspecten van de ruimtevaart.
En later, als astronaut, ook. Als je
geselecteerd wordt, ben je ook een
spreekbuis, een ambassadeur voor
de ruimtevaart. Die lezingen wa
ren vaak besloten, voor gespeciali
seerd publiek. Ik kreeg steeds
meer aanvragen van 'gewoon' pu
bliek. Werd benaderd om gaatjes
te vullen in het theater. Dat wer
den er tweehonderd. Super. We
tenschap in het theater werkt, ze
ker als je het leuk kunt brengen,
kijk maar naar Freek Vonk, Midas
Dekkers, Robbert Dijkgraaf. Ik
kan nu veel mensen bereiken met
deze materie. Ook dankzij een
enorm goede beamer trouwens."
Bent u wel eens zenuwachtig
voor een optreden?
„Zenuwachtig is een groot woord,
maar het moet wel goed gaan. Ge-
Geen Nederlander was ooit zo lang in de
ruimte als André Kuipers. Over zijn
ervaringen geeft hij nu met succes colleges in
het theater. Zondag 13
november staat hij om
14.30 uur in CCXL in
Vlissingen.
Het is november, be
hoorlijk aan de frisse
kant voor de tijd van
het jaar. Toch is er
sprake van opwar
ming van de aarde. Merk je daar
in de ruimte eigenlijk iets van,
van de klimaatsverandering?
André Kuipers knikt. „Zeker. Je
ziet oorzaken en gevolg. Ontbos
sing, erosie, bosbranden, luchtver
vuiling, overbevissing, hoe de dij
ken erbij liggen, en licht, enorm
veel licht. Voor de echte data heb
je natuurlijk satellieten nodig."
Twee keer heeft Kuipers (Am
sterdam 1958) 'gevlogen', zoals hij
het noemt, in 2004 en in
2011-2012. De zorgen die hij zich
maakt over de aarde, zijn een
belangrijke reden waar
om hij in CCXL in
Vlissingen een uitge
breid ruimtevaart
college zal geven.
Een college in 'na
tuurkunde op
middelbare-
schoolniveau'
met als belang
rijkste bood
schap: we moe
ten zuinig zijn
op onze mooie,
maar 'kleine
kwetsbare' aarde.
Ook gaat Kuipers
in op het belang
van de ruimtevaart
en geeft hij en pas
sant een uniek inkijk
je in het leven van
een astronaut. „Heer
lijk om die verwonde
ring en verbazing te zien
over die gekke wereld
waarin we leven."
Waar je je zoal over kunt
verbazen? Dat je op een
hoogte van 400 kilometer
en met een snelheid van
Vandaag wordt in Middel
burg de Kristallnacht her
dacht in de Burgerzaal van
het stadhuis aan de Markt. Stich
ting Synagoge Middelburg, de
Joodse Gemeenschap Zeeland en
het Etty Hillesum Onderzoeks
Centrum (EHOC) pleiten voor
een jaarlijkse herdenking.
In de nacht van 9 op 10 november
1938 hielden de nazi's een georga
niseerde actie tegen de Joden. In
heel Duitsland - maar ook in Oos
tenrijk en een deel van Tsjecho-
Slowakije (Sudetenland) - werden
Joden vermoord, synagogen in
brand gestoken en winkels en be
drijven van Joden vernield. De
brandweer mocht branden niet
blussen. De omschrijving Kristall
nacht verwijst naar het glinsteren
de glas dat de straten bedekte.
Daarom wordt ook wel gesproken
van 'nacht van het gebroken glas'.
Aad Vos, Stichting Synagoge Mid
delburg: „Omdat die nacht de gro
te vervolging van de Joden be
gon."
Klaas Smelik, EHOC: „Het was
zelfs een sleutelmoment, omdat
het geweld door de staat was geïni
tieerd en georchestreerd."
Vos: „Wij vinden dat belangrijk,
omdat we zien dat het antisemitis
me en de vreemdelingenhaat in al
gemene zin op dit moment toene
men. Je kunt van het verleden le
ren door het zichtbaar te maken."
Smelik: „In 1938 zag je hoe in
een moderne Europese staat de
knop omgezet kan worden als
door de staat gesanctioneerd ge
weld toegepast wordt. Met eerst
wetten en daarna geweld werd
een deel van de bevolking vogel
vrij verklaard. Ik heb zelf wel eens
gedacht: hoe konden ze zo dom
zijn in 1938? Maar we beleven nu
hetzelfde. Kijk naar ontwikkelin
gen in Turkije, kijk naar hoe we
met vluchtelingen omgaan. Door
de Kristallnacht te herdenken,
kun je mensen de ogen openen."
Vos: „In de Burgerzaal van het
stadhuis vindt vanaf 14.00 uur
een bijeenkomst plaats, met de
voorstelling Philip Mechanicus,
Wachten op transport. Mechani
cus was een Joodse journalist die
voor de oorlog werkte voor het Al
gemeen Handelsblad. Hij werd ge
deporteerd naar Westerbork en
hield een dagboek bij. De voorstel
ling wordt gespeeld door zijn
kleindochter Elisabeth Oets. Klaas
Smelik geeft bovendien een le
zing."
Smelik: „In Westerbork leerde
Philip Mechanicus Etty Hillesum
kennen. Ze schreven beide een
dagboek en Mechanicus las zijn
werk aan haar voor om te horen
wat zij ervan vond. Ik vertel in
mijn lezing over de relatie tussen
Philip Mechanicus en Etty Hil
lesum."
Etty Hillesum werd geboren in
Middelburg. Het EHOC is sinds
vorig jaar oktober in Middelburg
gevestigd, bij het Zeeuws Archief,
en verricht en coördineert het on
derzoek naar haar dagboeken.
De herdenking van de Kristall
nacht in het stadhuis van Middel
burg begint om 14.00 uur en
duurt tot ongeveer 16.00 uur en is
vrij toegankelijk.
woensdag 9 november 2016
'We moeten zuinig zijn
op onze kwetsbare aarde'
André Kuipers
Dieter van den Bergh
FOTO
BOB BRONSHOFF
Maurits Sep
Wat was de Kristallnacht?
In Nederland en Middelburg gebeur
de niks. Waarom is het dan toch be
langrijk deze nacht te herdenken?
Waarom moeten we dat vanaf nu
jaarlijks gaan herdenken?
Wat gebeurt er vandaag tijdens de
herdenking in Middelburg?
