Hier zijn het de emoties die kloppen
-^ERNEliZEN
12 ZEELANE
Open dag in het Zeeuws Archief
Zirk*"
Rond 1900 kwam
Walcheren voor een
breed publiek in beeld
als vakantieoord. Het
Zeeuws Archief in
Middelburg laat mor
gen zien hoe het
toerisme op het
eiland massaal werd.
Het is een hele cocktail
aan activiteiten, die het
Zeeuws Archief mor
gen onder de titel 'Schat
graven in de tijd' biedt. Lezingen
van onder anderen schrijver Geert
Mak, architect Egbert Hoogenberk
en publiciste Veronica Frenks. Ex
posities met ansichtkaarten, foto's
en affiches die een beeld geven
van het vroege toerisme. Een de
monstratie 'hoe restaureer ik een
Archiefstukken
vertellen het
verhaal van
vervlogen vakanties
fotoalbum?' En rondleidingen
door de depots, waar archiefstuk
ken het verhaal van vervlogen va
kanties vertellen.
Eind 19e eeuw brak het besef
door dat niet alleen de elite be
hoefte had aan ontspanning. Ook
de minder welgestelden konden
zich vermaken op het eiland Wal-
cheren. Met de oprichting van
VW-kantoren werd geprobeerd
die doelgroep van wervende infor
matie te voorzien. Het is het begin
van het massatoerisme.
Tijdens de open dag in het
Zeeuws Archief morgen van 10.00
tot 17.00 uur kunnen bezoekers er
varen hoe Walcheren rond de
eeuwwisseling aan de weg tim
merde. Dagjesmensen uit Brussel
en nog verder weg werden tijdens
de zomermaanden naar Walche
ren gelokt met kortingen op de
trein- en bootkaartjes. De Middel
burgse houthandelaar Alberts ex
ploiteerde in de jaren 1880 een
badstrand bij Zandvoort. Niet erg
succesvol, maar de complete admi
nistratie van de exploitatie is be
waard gebleven. Er liggen tekenin
gen van het nieuwe hotel Britan
nia op de Vlissingse boulevard. De
gemeente keurde het ontwerp af,
omdat het een grotere opzet wil
de. Van hotel Zomerlust in Dom
burg zijn de tekeningen bewaard,
toen het in 1925 als pension werd
gebouwd. Opzienbarend is ook
het in rood fluweel gevangen al
bum met toeristische foto's, die
als directe voorlopers van de an
sichtkaarten beschouwd kunnen
worden. Recenter, maar ook inte
ressant: een stapel klachtenbrie
ven over accomodaties 1965-1990.
Zelfverzekerde mensen
brengen mij altijd in ver
warring. Is het dan soms
toch abnormaal om aan je bestaan
te twijfelen? Voor wie dat laatste
wél doet, is elke aanleiding goed
genoeg. Dochter zijn van een
Zweedse moeder, bijvoorbeeld, en
toch geen blonde haren hebben.
Dat is een (niet onbelangrijk)
element uit 'Ogen van Surabaya',
de najaarsproductie van Theater
Zeelandia. Dat is een aspect uit
het leven van actrice en tekst
schrijver Anna Rottier. Het ver
haal is autobiografisch, inclusief
het 'familiegeheim' van Indonesi
sche oorsprong dat opduikt. In
een persoonlijk leven doet dat er
toe, en roepen de feiten de emo
ties op. Hier op de planken zijn de
feiten van minder belang. Hier
zijn het de emoties die al dan niet
zullen 'kloppen'.
Het is dan ook een prachtige
vondst om het verhaal onder te
dompelen in klank. Een veel te
mager woord. Muziek is dan weer
een veel te dik woord. Daniel
Cross van het Rosa Ensemble is
daar verantwoordelijk voor. Een
deel van zijn instrumentarium be
staat uit 'idiofonen', instrumenten
die van zichzelf erg klankrijk zijn.
Miramba, gamelan, gong. Een veel
zeggende keuze. Natuurlijk is er
die verwijzing naar Indonesië.
Maar ook naar het gegeven, dat
emotie heel dicht aanleunt bij of
bijna synoniem is aan 'de klank
van het zelf.
Jezelf horen klinken is een the
ma dat nog op andere wijze terug
komt. Losse woorden (meestal) of
(soms) flarden van zinnen van
wat Anna zegt, worden herhaald,
ze 'spreken in koor', ze echoën.
Het legt een klemtoon, of vormt
een bezwerend ritme. Het drukt
ook iets uit van de verwarring, of
van de opwinding, waarin Anna
verkeert. Het 'galmt' Anna los van
zichzelf, ze weet het niet meer. Of
ze laat zich gaan op de veelheid
van identiteiten die ze in zich
voelt. Op die manier heb ik dat
nog zelden in het theater gehoord,
en het is een fascinerend deel van
de voorstelling, iets wat op zijn ei
gen wijze een laag en een bele
ving toevoegt aan het verhaal.
Het decor spreekt een soortgelij
ke taal van verdeeld in eenheid.
Een sober bouwsel, groot wand-
meubel zoals dat in het huis zou
kunnen staan waar Anna zich met
haar man wil vestigen, om haar
Zeeuwse roots te bewijzen. Ach
ter elke kastdeur schuilt een ver
rassing. Van gamelan tot schim
menspel, van kookpot tot bed. Al
die stukjes en brokjes vormen sa
men één geheel en vertellen mee
dat éne verhaal.
Al die stukken Anna, van kind
tot actrice, vormen toch samen
één Anna. En ook al is er altijd die
'ander' om je heen (want dat is de
bijna zwijgende rol die musicus
Daniel Cross op bijna mysterieuze
wijze speelt), ten slotte is het die
'Zweedse pinda' die zich één en
ondeelbaar zichzelf zou moeten
kunnen voelen. Die de hoogte- en
laagtevrees van het leven zal moe
ten overwinnen. Ook al eindigt
het voorlopig misschien onbeslist.
Als er tussen proza en poëzie zo
iets bestaat als proëzie, en dat dan
in de vorm van toneel, dan komt
'Ogen van Surabaya' dicht in de
buurt. Het blijft daarbij heel spe
ciaal en uniek, dat toneel van dat
niveau overal in Zeeland ook op
de kleinere podia te zien zal zijn.
vrijdag 4 november 2016
Het begin van het massatoerisme
Jan van Damme
Reclame van de Spoorwegmaatschappij Mechelen-Terneuzen in 1892 voor dagjes uit naar Walcheren.
Anna Rottier en Daniel Cross in Ogen van Surabaya.
FOTO LEX DE MEESTER
Willem Nijssen
RECENSIE
'Ogen van Surabaya': t/m 1 decem
ber op tournee door Zeeland: Wis-
senkerke (5/11), Middelburg (9/11),
Vlissingen(10/11) en Rilland (12/11)
Hotel de Ville
Stadhuis - Middelburg
Dehjrüdeie j MidddJutufj
Aïtilcgpfoits ie Middelburg
Vhssingen.
atn 1 Ji n tt amw 11 ju w a mma tsl
j BIJZONDERE TREIN
BnutUte