Wanneer is een leven voltooid? 0) 9 Met nieuwe inzichten uit het labyrint 2 RENE DIEKSTRA Uitvaart Tranen, weemoed en droefheid om het verlies: verdrietig blijft een uitvaart altijd. Toch kan het na de plechtigheden oergezellig zijn. Hoe komt dat? Column LEESTIPS VAN DE WEEK Ooit verwees een collega een vrouw naar mij omdat zij hem om een vorm van begelei ding had verzocht waartoe hij niet bereid was. De vrouw, 62 jaar, had besloten op een reeds vastgestelde dag haar leven te beëindigen. Ze had daarvoor de middelen en andere praktische zaken geregeld, maar wilde nog enkele 'uitgeleide ge sprekken' zoals zij het noemde met iemand met verstand van de psychologie van zelfdoding. Ze wilde absoluut niet iemand die het primair als op dracht zou zien haar op andere gedachten te brengen. In een verken nend gesprek bleek dat ze geen lichamelijke ziektes had, geen psy chiatrische behande lingshistorie en geen al cohol- of drugsversla ving. Ze had een latrela- tie en haar partner wist van haar zelfdodings voornemen, was het daar absoluut niet mee eens en had tijdenlang ge probeerd haar daarvan af te brengen. Uiteindelijk had ze het opgegeven en inmiddels ging ze ervan uit dat ze haar binnen afzienbare tijd zou verlie- lk hoef niets meer, ik verlang ook naar niets meer zen. Het was de eerste keer dat ik als psycholoog/ psychotherapeut met zo'n verzoek werd bena derd. Was dit nu een voltooid leven, de ultieme balanszelfdoding? Zelfdoding als uitkomst van een afwegingsproces, waarbij de voors en tegens van leven en dood tegen elkaar worden afgezet en er uiteindelijk een aanzienlijk batig saldo voor de dood resulteert? Alles leek daarop. Ook haar motie ven om voor de dood te kiezen. 'Voor mij is mijn leven afgeleefd', zei ze. 'Ik hoef niets meer, ik ver lang ook naar niets meer. Het enige wat ik nog wil is weg van hier gaan, niets meer te hoeven, nergens meer door of voor lastig gevallen te worden, op gaan in het grote niets. Ik heb dit verlangen al zo lang ik me kan herinneren. Maar ik heb mezelf steeds opgelegd, dat ik het toch moest proberen, al les moest uitproberen om te kijken of er toch iets was dat een echte levensvonk in mij deed aanslaan. Dat is niet gebeurd. Het is nu genoeg.' Ik heb lang nagedacht over haar verzoek en uit eindelijk besloten daar niet zonder meer op in te gaan. Ik wilde eerst in haar bijzijn overleg met mijn medeleden in de commissie van advies en bijstand aan hulpverleners bij hulp bij zelfdoding die het Humanistisch Verbond en de Vereniging voor Euthanasie hadden ingesteld. Dat is gebeurd. Dat advies luidde: Doen, loop tot het uiterste met haar op. Misschien wordt haar zelfdoding zo zelfs voorkomen en zo niet dan niet. Ik heb meerdere ja ren, tot ver voorbij haar oorspronkelijke eindda tum, gesprekken met haar gevoerd. Maar uitstel mocht van haar geen afstel worden. In die extra ja ren heeft ze belangrijke, zinvolle dingen met en voor haar naasten gedaan. Ondere andere opdat die zich beter met haar eindbesluit zouden kunnen verzoenen. 'Ik had', zei ze ooit, 'al geconcludeerd dat mijn leven voltooid was, terwijl ik nog belang rijke dingen te voltooien had.' rust HET JAAR VAN DE UIL LEKKER IN BALANS ante Bea overleed in de nacht na ons be zoek. „Ze heeft op Utrecht gewacht", zei haar dochter. Met 'Utrecht' bedoelde ze de Utrechtse tak van de grote Indische familie waarvan ik met een van de dochters ben ge trouwd. Wij waren op een zondag middag afgereisd naar Limburg, waar zij en haar gezin in de jaren vijftig te recht waren gekomen, om afscheid van haar te nemen. Ze lag in bed, niet bij bewustzijn. Onwaarschijnlijk klein, maar met een gladde huid, waardoor ze weer een jong meisje leek. Twee weken had ze niet gegeten en gedronken. Ze was apart gelegd in een kamertje van het verpleeghuis waar ze sinds een jaar woonde, om daar in alle rust te sterven. Maar zo makkelijk kreeg de dood haar niet klein. Tante Bea was een taaie. Ze was wel wat gewend, daar in het kamp in Indië. Indische maaltijd 90 jaar is ze geworden, de laatste van een generatie, onze laatste band met dat verre, geheimzinnige verleden. Wat een vrouw! Vrolijk, hartelijk, sprankelend, warm, luidruchtig, on gelofelijk gastvrij. Iedereen kon op elk moment van de dag een bordje nasi en een glas bier van haar krijgen. Na het overlijden van haar man reisde ze met haar vriendinnen- groepje per trein het land rond, drie avonden in de week was ze de hort op: kienen of dansen. Bij de viering van haar 85ste verjaardag stond ze Allerzielen Bidden voor plek in hemel het langst van iedereen op de dans vloer. Zes kinderen bracht ze groot, van wie er een veel te jong overleed. Tweehonderd mensen kwamen op de uitvaart; ze was alom geliefd ge weest. Er waren toespraken, er werd gezongen en gebeden, er waren con doleances na afloop. Daarna vertrok een deel van het gezelschap naar een restaurant voor een uitgebreide Indi sche maaltijd. Het was een bijeenkomst die in mineur begon - natuurlijk was ieder een verdrietig - maar gaandeweg van sfeer veranderde. Een reünie van fa milieleden, vrienden en kennissen die elkaar soms jaren niet hadden ge zien. Er werd gegeten, gedronken, ge praat, heel hard gelachen. Het was, kortom, oergezellig. Wat geheel in de geest van Tante Bea was, maar ook de vraag opriep: hoe kan het dat uitvaar ten tegenwoordig vaak intens ver drietig beginnen, maar bijna vrolijk eindigen? Wintersportvakantie Uitvaartverzorgster Brenda Siebrand uit Kampen herkent het beeld. Ze zit al dik twintig jaar in het vak en heeft in die tijd een klein uitvaartimpe- rium opgebouwd met vier bedrijven en tientallen personeelsleden. „Ont lading speelt een grote rol", denkt ze. „Een uitvaartdienst is altijd span nend. Mensen zien er enorm te genop: wat gaat er gebeuren, hoe reageer ik? Er is verdriet, er vloeien tranen. Heel emotioneel. Als dat ach ter de rug is, valt er iets van ze af. En dan kan het zomaar ontzettend ge zellig worden." Soms té gezellig, weet Siebrand uit eigen ervaring. „Ik heb jaren geleden dinsdag 1 november 2016 GO Diekstra buigt zich over de menselijke geest. Op de stoep van de praktijk van René Diekstra stond eens een vrouw die uit het leven wilde stappen. Wat doe je dan als therapeut? Reageren? rene.diekstra@persgroep.nl alcx soojungkim pang; Rust in uitvoe ring - Alex Pang Meer voor elkaar krijgen door min der te werken (Kosmos, 17,99) Slotakkoord - Willeke Stadtman 15 mis verstanden over euthanasie en hulp bij zelfdo ding (Just Publis hers, 18,95) PASCALE BRUINEN Het jaar van de uil - Pascale Bruinen Officier van justitie over wat het verlies van haar vader met haar deed (Kosmos, 17,99) Geen antwoord op een belangrijke levensvraag? Loop dan eens door een labyrint en kijk wat je er vindt, behalve scherpe steentjes en zacht gras. De hond uitlaten en je gedachten laten gaan, uitwaaien bij een strandwandeling: wan delen kan 'mindful' zijn. Redelijk doelloos is het wel. Dat is anders wan neer je een meditatieve wandeling door een la byrint maakt: de route ligt immer vast. Project Zinnig Noord bouwde een labyrint in de Hof- tuin achter Hermitage Amsterdam. Na een korte ontspanningsoe fening ga ik het labyrint in. Met als instructies: in rust en stilte vertrek ken, in mijn eigen tempo en op blote voe ten. Gewend aan drukte is het lastig een rustig tempo aan te houden. Het pad door het labyrint staat sym bool voor je levensweg. Niet voor niets is niet elke ondergrond even prettig: die varieert van kiezels tot wollig zand. De bedoeling dringt tot me door als ik over scherpe steentjes Gezellig een begrafenis! Johan Nebbeling Het kan allebei: je over leden dierbare op een haast vrolijke manier een laatste eer bewijzen én op een ingetogen manier herdenken. Dat laatste kan morgen, op 2 november, met het ka tholieke Allerzielen. Met Allerzielen worden de overledenen herdacht en wordt een requiem mis opgedragen. Op deze dag bidden de ge lovigen speciaal voor alle zielen die nog niet in de hemel zijn, maar in het vagevuur. Allerzielen is nauw ver bonden met Allerheili gen, vandaag. Aan de vooravond hiervan, op 31 oktober, wordt Hal loween gevierd.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2016 | | pagina 47