Wanneer is een
leven voltooid?
0)
9
Met nieuwe
inzichten uit
het labyrint
2
RENE DIEKSTRA
Uitvaart Tranen, weemoed en droefheid om het verlies:
verdrietig blijft een uitvaart altijd. Toch kan het na de
plechtigheden oergezellig zijn. Hoe komt dat?
Column
LEESTIPS
VAN DE
WEEK
Ooit verwees een collega een vrouw naar mij
omdat zij hem om een vorm van begelei
ding had verzocht waartoe hij niet bereid
was. De vrouw, 62 jaar, had besloten op een reeds
vastgestelde dag haar leven te beëindigen. Ze had
daarvoor de middelen en andere praktische zaken
geregeld, maar wilde nog enkele 'uitgeleide ge
sprekken' zoals zij het noemde met iemand met
verstand van de psychologie van zelfdoding. Ze
wilde absoluut niet iemand die het primair als op
dracht zou zien haar op
andere gedachten te
brengen. In een verken
nend gesprek bleek dat
ze geen lichamelijke
ziektes had, geen psy
chiatrische behande
lingshistorie en geen al
cohol- of drugsversla
ving. Ze had een latrela-
tie en haar partner wist
van haar zelfdodings
voornemen, was het
daar absoluut niet mee eens en had tijdenlang ge
probeerd haar daarvan af te brengen. Uiteindelijk
had ze het opgegeven en inmiddels ging ze ervan
uit dat ze haar binnen afzienbare tijd zou verlie-
lk hoef niets
meer, ik
verlang ook
naar niets
meer
zen.
Het was de eerste keer dat ik als psycholoog/
psychotherapeut met zo'n verzoek werd bena
derd. Was dit nu een voltooid leven, de ultieme
balanszelfdoding? Zelfdoding als uitkomst van een
afwegingsproces, waarbij de voors en tegens van
leven en dood tegen elkaar worden afgezet en er
uiteindelijk een aanzienlijk batig saldo voor de
dood resulteert? Alles leek daarop. Ook haar motie
ven om voor de dood te kiezen. 'Voor mij is mijn
leven afgeleefd', zei ze. 'Ik hoef niets meer, ik ver
lang ook naar niets meer. Het enige wat ik nog wil
is weg van hier gaan, niets meer te hoeven, nergens
meer door of voor lastig gevallen te worden, op
gaan in het grote niets. Ik heb dit verlangen al zo
lang ik me kan herinneren. Maar ik heb mezelf
steeds opgelegd, dat ik het toch moest proberen, al
les moest uitproberen om te kijken of er toch iets
was dat een echte levensvonk in mij deed aanslaan.
Dat is niet gebeurd. Het is nu genoeg.'
Ik heb lang nagedacht over haar verzoek en uit
eindelijk besloten daar niet zonder meer op in te
gaan. Ik wilde eerst in haar bijzijn overleg met
mijn medeleden in de commissie van advies en
bijstand aan hulpverleners bij hulp bij zelfdoding
die het Humanistisch Verbond en de Vereniging
voor Euthanasie hadden ingesteld. Dat is gebeurd.
Dat advies luidde: Doen, loop tot het uiterste met
haar op. Misschien wordt haar zelfdoding zo zelfs
voorkomen en zo niet dan niet. Ik heb meerdere ja
ren, tot ver voorbij haar oorspronkelijke eindda
tum, gesprekken met haar gevoerd. Maar uitstel
mocht van haar geen afstel worden. In die extra ja
ren heeft ze belangrijke, zinvolle dingen met en
voor haar naasten gedaan. Ondere andere opdat die
zich beter met haar eindbesluit zouden kunnen
verzoenen. 'Ik had', zei ze ooit, 'al geconcludeerd
dat mijn leven voltooid was, terwijl ik nog belang
rijke dingen te voltooien had.'
rust
HET
JAAR
VAN
DE
UIL
LEKKER IN BALANS
ante Bea overleed in
de nacht na ons be
zoek. „Ze heeft op
Utrecht gewacht", zei
haar dochter. Met
'Utrecht' bedoelde ze
de Utrechtse tak van
de grote Indische familie waarvan ik
met een van de dochters ben ge
trouwd. Wij waren op een zondag
middag afgereisd naar Limburg, waar
zij en haar gezin in de jaren vijftig te
recht waren gekomen, om afscheid
van haar te nemen.
Ze lag in bed, niet bij bewustzijn.
Onwaarschijnlijk klein, maar met
een gladde huid, waardoor ze weer
een jong meisje leek. Twee weken
had ze niet gegeten en gedronken. Ze
was apart gelegd in een kamertje van
het verpleeghuis waar ze sinds een
jaar woonde, om daar in alle rust te
sterven. Maar zo makkelijk kreeg de
dood haar niet klein. Tante Bea was
een taaie. Ze was wel wat gewend,
daar in het kamp in Indië.
Indische maaltijd
90 jaar is ze geworden, de laatste van
een generatie, onze laatste band met
dat verre, geheimzinnige verleden.
Wat een vrouw! Vrolijk, hartelijk,
sprankelend, warm, luidruchtig, on
gelofelijk gastvrij. Iedereen kon op
elk moment van de dag een bordje
nasi en een glas bier van haar krijgen.
Na het overlijden van haar man
reisde ze met haar vriendinnen-
groepje per trein het land rond, drie
avonden in de week was ze de hort
op: kienen of dansen. Bij de viering
van haar 85ste verjaardag stond ze
Allerzielen
Bidden voor
plek in hemel
het langst van iedereen op de dans
vloer. Zes kinderen bracht ze groot,
van wie er een veel te jong overleed.
Tweehonderd mensen kwamen op
de uitvaart; ze was alom geliefd ge
weest. Er waren toespraken, er werd
gezongen en gebeden, er waren con
doleances na afloop. Daarna vertrok
een deel van het gezelschap naar een
restaurant voor een uitgebreide Indi
sche maaltijd.
Het was een bijeenkomst die in
mineur begon - natuurlijk was ieder
een verdrietig - maar gaandeweg van
sfeer veranderde. Een reünie van fa
milieleden, vrienden en kennissen
die elkaar soms jaren niet hadden ge
zien. Er werd gegeten, gedronken, ge
praat, heel hard gelachen. Het was,
kortom, oergezellig. Wat geheel in de
geest van Tante Bea was, maar ook de
vraag opriep: hoe kan het dat uitvaar
ten tegenwoordig vaak intens ver
drietig beginnen, maar bijna vrolijk
eindigen?
Wintersportvakantie
Uitvaartverzorgster Brenda Siebrand
uit Kampen herkent het beeld. Ze zit
al dik twintig jaar in het vak en heeft
in die tijd een klein uitvaartimpe-
rium opgebouwd met vier bedrijven
en tientallen personeelsleden. „Ont
lading speelt een grote rol", denkt ze.
„Een uitvaartdienst is altijd span
nend. Mensen zien er enorm te
genop: wat gaat er gebeuren, hoe
reageer ik? Er is verdriet, er vloeien
tranen. Heel emotioneel. Als dat ach
ter de rug is, valt er iets van ze af. En
dan kan het zomaar ontzettend ge
zellig worden."
Soms té gezellig, weet Siebrand uit
eigen ervaring. „Ik heb jaren geleden
dinsdag 1 november 2016
GO
Diekstra buigt zich over
de menselijke geest.
Op de stoep van de praktijk van René Diekstra
stond eens een vrouw die uit het leven wilde
stappen. Wat doe je dan als therapeut?
Reageren? rene.diekstra@persgroep.nl
alcx soojungkim pang;
Rust in uitvoe
ring - Alex Pang
Meer voor elkaar
krijgen door min
der te werken
(Kosmos, 17,99)
Slotakkoord -
Willeke
Stadtman 15 mis
verstanden over
euthanasie en
hulp bij zelfdo
ding (Just Publis
hers, 18,95)
PASCALE
BRUINEN
Het jaar van de
uil - Pascale
Bruinen Officier
van justitie over
wat het verlies
van haar vader
met haar deed
(Kosmos, 17,99)
Geen antwoord op een belangrijke
levensvraag? Loop dan eens door een
labyrint en kijk wat je er vindt, behalve
scherpe steentjes en zacht gras.
De hond uitlaten en je
gedachten laten gaan,
uitwaaien bij een
strandwandeling: wan
delen kan 'mindful' zijn.
Redelijk doelloos is het
wel. Dat is anders wan
neer je een meditatieve
wandeling door een la
byrint maakt: de route
ligt immer vast. Project
Zinnig Noord bouwde
een labyrint in de Hof-
tuin achter Hermitage
Amsterdam. Na een
korte ontspanningsoe
fening ga ik het labyrint
in. Met als instructies:
in rust en stilte vertrek
ken, in mijn eigen
tempo en op blote voe
ten. Gewend aan
drukte is het lastig een
rustig tempo aan te
houden. Het pad door
het labyrint staat sym
bool voor je levensweg.
Niet voor niets is niet
elke ondergrond even
prettig: die varieert van
kiezels tot wollig zand.
De bedoeling dringt tot
me door als ik over
scherpe steentjes
Gezellig
een begrafenis!
Johan Nebbeling
Het kan allebei: je over
leden dierbare op een
haast vrolijke manier
een laatste eer bewijzen
én op een ingetogen
manier herdenken. Dat
laatste kan morgen, op
2 november, met het ka
tholieke Allerzielen. Met
Allerzielen worden de
overledenen herdacht
en wordt een requiem
mis opgedragen. Op
deze dag bidden de ge
lovigen speciaal voor
alle zielen die nog niet
in de hemel zijn, maar in
het vagevuur.
Allerzielen is nauw ver
bonden met Allerheili
gen, vandaag. Aan de
vooravond hiervan, op
31 oktober, wordt Hal
loween gevierd.