BUITEN
Fort
Berchem
ZEELAND 11
Sluiskil is een dorp met een korte, maar
bewogen geschiedenis. Loek van Hecke
zette een wandeling uit langs monumenten die
hij zelf hielp oprichten. Boeiend. En iedereen
die je passeert, groet!
Het weerbericht voor
spelt weinig goeds
voor de dinsdag.
Het wordt herfstach
tig, eindelijk. Bij het
startpunt, bij het Museum Sluis
kil aan de Vogelschorstraat, is
daar nog niks van te merken. Het
is lekker fris wandelweer. De
stappenteller werkt. De voettocht
kan beginnen.
Sluiskil is groot geworden dank
zij het Kanaal Gent-Terneuzen
en de industrie die zich er vestig
de aan de oostkant. Veel verder
dan 150 jaar gaat de geschiedenis
niet terug. Veel ouds tref je er
dus niet aan, maar, weet Loek
van Hecke van Museum Sluiskil
als geen ander, de dorpshistorie
is boeiend genoeg.
Niet ver van de Vogelschor
straat, op het Groenoord, stuit je
op het eerste monument: een
ouderwetse locomotief. Aan het
einde van de Tweede Wereldoor
log strandde hier een Duitse
trein. Sluiskillenaren sloegen aan
het plunderen, zonder dat de
Duitsers ingrepen. De locomotief
herinnert aan wat in de volks
mond de miljoenentrein is gaan
heten.
Op straat is het stil. In de Gilde-
straat verstoren alleen eksters de
rust. En zowaar, daar loopt ie
mand met boodschappen. Hij
groet vriendelijk terug. Het leuke
van wandelen is dat de wereld
veel langzamer aan je voorbij
glijdt. In dit wat nieuwere deel
van Sluiskil valt op, hoeveel ver
schillende huizen er staan.
De eerste Nederlandse astro-
A
De wandeling
naut, de naar de Verenigde Staten
geëmigreerde Lodewijk van den
Berge, kwam uit Sluiskil. Hij
wordt aan de Baljuwlaan geëerd
met een fraai borstbeeld. Hij
hoort ook bij de geschiedenis van
Sluiskil.
De wandeling gaat verder bui
ten het dorp, via het Sluiskilpad
richting een speciaal voor het om
metje aangelegde trekschuit. Een
Ongemerkt loop je
over het dak van de
Sluiskiltunnel, het is
dat er een informa
tiebord staat...
man is onderweg haardhout aan
het hakken, een nuttige vorm
van ochtendgymnastiek. Om de
trekschuit even later in beweging
te krijgen, is ook aardig wat
kracht nodig. Een informatiebord
wijst je erop dat je over het dak
van de Sluiskiltunnel loopt. De
'oude' brug bij Sluiskil gaat net
open. De Arklow Freedom moet
erdoor.
Een pad langs het Kanaal Gent-
Terneuzen brengt je terug in
Sluiskil. De veerpont van Sluiskil
vaart in de verte. Via het dorps
park, de tuin van het gesloopte
ziekenhuis, gaat het weer rich
ting centrum. Twee mannen la
ten hun hondjes uit. Eén hondje
blijft staan om de vreemde voor
bijganger te begroeten. „Tegen
aardig volk is hij altijd aardig."
Het tweede hondje denkt daar an
ders over en begint bij het voor
bijgaan direct te blaffen.
Regenen doet het nog steeds
niet. Van Hecke zit in 'zijn' mu
seum, ook al is het alleen de eer
ste en derde zaterdag van de
maand open van half twee tot
vijf uur 's middags. Een vrijwilli
ger is nooit klaar. De stappentel
ler wijst acht kilometer aan.
Uit de Zeeuwse klei
Het toch al zo interessante
Retranchement heeft er
sinds 2011 een 'attractie'
bij: Fort Berchem, uit de Zeeuwse
klei herrezen als knappe recon
structie aan de hand van archeolo
gisch onderzoek. Het fort dateert
uit de laatste jaren van de Tachtig
jarige Oorlog (1568-1648) en had
dan ook een aantal voorgangers.
De briljante Spaanse veldheer
Alexander Farnese sloot bij de in
name van Sluis in 1587 het Zwin
ten noorden van de stad af met
een schipbrug, die aan weerszij
den beschermd werd door forten.
Zo'n schipbrug had hem bij de ver
overing van Antwerpen in 1585
ook al goede diensten bewezen.
Het al in 1584 op de rechteroever
gestichte Fort Terhofstede, Ber-
chems 'eerste fase', spoelde bij een
stormvloed in 1597 bijna helemaal
weg. In 1604 bracht prins Maurits
van Oranje Sluis en omgeving in
Staatse handen; ongeveer op de
plek van het weggespoelde fort
kwam een vrij simpel wachthuis.
De derde en laatste fase is die van
het eigenlijke Fort Berchem: een
bescheiden vierkante redoute met
aarden wallen, omgeven door een
gracht en voorzien van een wacht-
gebouw en logementen. Het werd
omstreeks 1643 gebouwd, vijfjaar
vóór de Vrede van Munster. In
1666 werd het fort tijdens een laat
ste grote pestepidemie in de Ne
derlanden en elders ingericht als
onderkomen voor zieke militairen
uit het garnizoen in Retranche
ment. Omstreeks 1674 werd Fort
Berchem alweer gesloopt.
Bij het archeologisch onderzoek
voor de reconstructie in 2011 zijn
twee grachten gevonden. De bui
tenste omsloot een terrein van 67
bij 62 meter, de binnenste mat 54
bij 54 meter. Deze laatste had
waarschijnlijk rond het eerdere
wachthuis gelegen. Aan de zuid
oostzijde van de oudste gracht zijn
resten van een brug of be
schoeiing aangetroffen. Midden op
het binnenterrein bevonden zich
restanten van een ronde bakste
nen waterput, waarschijnlijk ook
uit de periode van het wachthuis.
Deze put is eveneens gerecon
strueerd.
V 11
t'j\A k—-i-v.
Sluiskil
SÏït
sa?
v-'-=
VI252
woensdag 19 oktober 2016
Groeten uit Sluiskil
Harmen van der Werf
Een wekelijkse wandeling
door Zeeland. Vandaag:
Een ommetje langs de mo
numenten van Sluiskil.
Tweewekelijkse rubriek over
archeologische vondsten in
Zeeland door Stichting Cultu
reel Erfgoed Zeeland (SCEZ).
Jan J.B. Kuipers
De gereconstrueerde put, wal
len en brug van Fort Berchem.
FOTO H.M.D. DEKKER
Baljuwlaan
Gildestraat
Museum
Sluiskil
AFSTAND: 8 KILOMETER
Sluiskiltunnel
Sluiskilpad
in;
Kanaal Gent
Terneuzen
Westelijke Rijks
waterleiding
Pont Sluiskil over het Kanaal Gent-Terneuzen.
Monument voor piloot Boudry in centrum Sluiskil.
Miljoenentreintje op Groenoord.
