Fans van schrijfster Elena Ferrante
niet gediend van de waarheid
Moeder en twee kinderen
neergestoken in Marokko
5
Scheikundige Feringa gefascineerd door bouwen met moleculen
Hij blinkt meestal uit in gewoonheid. Maar gisteren
was hij even de meest bijzondere man in zijn vak. Ben
Feringa (65) krijgt de Nobelprijs voor scheikunde.
nu nog vele stappen verder met
zijn eigen vinding. Zonder ooit
een seconde te gaan zweven."
Dat zal nu ook niet gebeuren.
De Nobelprijs is wel de hoogste,
maar bepaald niet de eerste onder
scheiding die hij ontvangt. Van de
tientallen erkenningen die hij
over de hele wereld kreeg, hangt
er maar één boven zijn bed: het
Elfstedenkruisje uit 1997. De rest
hangt in zijn met papieren en mo
dellen bezaaide werkkamer, en in
het laboratorium waar zijn tiental
len studenten en promovendi on
derzoek doen. „Over die andere
prijzen heb ik hem nooit ge
hoord", zegt broer Ruud. „Hij
neemt binnen de familie ook geen
Er waren meer met
goede ideeën, maar
Ben wist ze ook altijd
uit te voeren
bijzondere plek in. Ben is thuis ge
woon één van de tien."
Schoolgenoot Stout: „Kennissen
zien zijn auto en vragen: 'Verdient
dat een beetje, die wetenschap?'
Want ze rijden allemaal een
mooiere auto dan hij. Ben blinkt
uit in gewoonheid." En Feringa
zelf? Die was gisteren in shock,
vertelt hij 's middags, een uur of
zes na het telefoontje van het No-
belprijscomité. „Ik wist niet wat
ik moest zeggen. Nu ik het besef,
hoop ik vooral dat dit een aanmoe
diging is voor fundamenteel on
derzoek. Daar zouden we ons best
nog wel wat harder voor mogen in
spannen. Zonder onderzoek had
den we nu geen iPhone gehad,
geen flatscreen. En dan was onze
vinding er ook nooit gekomen."
CASABLANCA In de Marok
kaanse stad Casablanca zijn een
vrouw uit Vught (57) en haar
zoon (30) en dochter (27) neerge
stoken. Ze hadden dinsdag juist
de Hassan Il-moskee bezocht
toen vanuit het niets een man
op ze afkwam en begon te ste
ken.
De drie liggen nog in het zie
kenhuis, liet het ministerie van
Buitenlandse Zaken gistermid
dag weten. „Twee slachtoffers
zijn ernstig gewond, maar geluk
kig niet in levensgevaar."
Moeder komt volgens het mi
nisterie uit Vught, evenals haar
zoon. De dochter woont in Am
sterdam. Of de drie op vakantie
waren of om andere redenen in
Casablanca waren is onduidelijk.
De dader van de steekpartij
werd direct aangehouden door
agenten die in de buurt waren.
Een agent raakte daarbij gewond
aan zijn been, aldus Marokkaan
se media. Volgens hun berichten
is de dader een 28-jarige verwar
de man. Het ministerie van Bui
tenlandse Zaken zegt over de toe
dracht geen uitspraken te kun
nen doen.
De Nederlandse ambassade re
gelde een begeleider die de
slachtoffers bijstaat in het zieken
huis en stelde de familie van het
gezin op de hoogte. Een van de
familieleden is naar Casablanca.
Heb je als journalist eens een
spraakmakende scoop; valt de hal
ve wereld over je heen. Fans van
de Italiaanse bestsellerauteur Ele
na Ferrante zijn woest op de Itali
aanse journalist Claudio Gatti.
Hij onthulde dit weekeinde de
identiteit van de mysterieuze,
schrijfster achter de pakkende se
rie 'Napolitaanse romans'. Die be
schrijven liefde en leed van twee
vriendinnen aan de keiharde on
derkant van Napels.
Gatti vond de bevestiging van
zijn vermoedens achter het pseu
doniem van de auteur in de boek
houding van uitgever Sandro Fer-
ri. Uit rekeningen die hem door
een anonieme bron werden toege
speeld viel op te maken dat geld
dat binnenkwam voor de verkoop
van Ferranteboeken de bankreke
ning spekte van Anita Raja, een in
Rome woonachtige vertaalster.
In het jaar dat Ferrante de film
rechten te gelde maakte, kocht Ra-
ja een luxe appartement in Rome.
Een vertaalster kan zich dat niet
permitteren, wel een schrijfster
die volgens het weekblad Time bij
de 100 invloedrijkste mensen op
aarde hoort.
Veel fans twitteren boos dat Gat
ti hun leesplezier heeft verpest.
De aanbeden auteur blijkt immers
geen dappere Napolitaanse te zijn
die uit de school klapt over haar
milieu en wie weet een aframme
ling riskeert van brute types om
dat ze de omerta schendt. Alles is
gewoon - heel knap - verzonnen.
Maandag verschijnt in Nederland
het vierde en laatste deel van de
Napolitaanse romans, Het Verhaal
van het Verloren Kind.
haalde z'n schouders op, mompel- niet boven de leerlingen, hij was
Afgelopen zondag was
Ben Feringa nog op
visite bij zijn broer.
Ze wandelden over
de boerderij, die hij
ooit zelf had willen overnemen,
dronken een kop thee, praatten
honderduit. „Maar over die prijs
heb ik 'm geen seconde gehoord",
vertelt Ruud Feringa, sinds giste
ren de broer van een Nobelprijs
winnaar. „We hadden het over de
bieten en de aardappelen."
Ben Feringa wist heus wel dat
hij kans maakte op de Nobelprijs
voor scheikunde, die hem gisteren
werd toegekend. Al jaren geldt hij
als één van de grootsten in zijn
vakgebied, sinds hij in de jaren 90
de moleculaire motor ontwikkel
de: een machientje van een mil
jardste meter, 80.000 keer kleiner
dan een haar, dat aangestuurd kan
worden door licht. Een vinding
met grote gevolgen: zo kan het bij
voorbeeld medicijnen in het
lichaam naar precies de juiste plek
brengen, en geen schade toebren
gen aan cellen elders in het
lichaam. In de toekomst kan het
de behandeling van bijvoor
beeld tumoren verbete
ren, en de bijwerkingen
beperken. Het was niet
minder dan een weten
schappelijke revolutie.
„Ben stond bij iedereen op
het lijstje Nobelprijsfavorieten,
en dat wist hij zelf ook wel", zegt
Bert Weckhuysen, vriend en colle
ga-wetenschapper. „Ik zei vorige
week nog gekscherend tegen hem:
en nu de Nobelprijs, hè? Maar hij
de iets over het WK voetbal, en
dat maar weinig landen dat ooit
winnen. Meer niet."
Wie weet waar Feringa vandaan
komt, begrijpt dat al iets beter.
Want de afstand tot de top van de
mondiale wetenschap kan niet
veel groter lijken dan vanuit Bar-
ger-Compascuum, een gehucht
aan het einde van de Drentse
veenkoloniën, waarin hij opgroei
de in een katholiek boerengezin
met tien kinderen. Daar had hij
maar één droom: de boerderij van
zijn vader overnemen.
Kleine Ben moest eerst maar
eens naar de middelbare school,
vond pa. En daar, op de R.K-H.B.S.
in Emmen, ontmoette hij de man
die zijn leven zou veranderen: Ge
rard op de Weegh, leraar natuur-
en scheikunde. „Die man stond
Nano-machine
1
één van ons", herinnert schoolge
noot Gerard Stout zich. „Hij
bracht ons een liefde voor natuur-
en scheikunde bij. Door die man
besloot ik scheikunde te gaan stu
deren. En Ben uiteindelijk ook."
Eenmaal op de universiteit
blijkt Feringa zó begaafd, dat een
wetenschappelijke carrière plots
logischer lijkt dan een agrarische.
Hij is meteen 'het knapste jonge
tje van de klas', vertelt oud-studie-
genoot Bert Meijer, nog altijd
vriend en collega. „Er waren er
meer met goede ideeën, maar
hij wist ze ook altijd ten uit
voer te brengen. En niemand
werkt harder."
In de jaren 80 begint zijn
onderzoek naar wat later de
moleculaire motor zal gaan
heten. Meijer: „Hij heeft
genoeg weerstand gehad.
Het was nieuw wat hij
deed, en ook in de we
tenschap kunnen veel
mensen daar niet te
gen. Maar daar
heeft Ben zich
nooit door laten af
remmen."
Als hij zijn revo
lutionaire vinding in
1999 presenteert in het
blad Nature, is de reuring
in de wetenschappelijke
wereld groot. Weckhuy
sen: „Veel wetenschappers
zouden na zo'n ontdek
king stoppen, zich op iets
nieuws storten. Hij besefte
dat hij een revolutie te
weeg kon brengen, en is
doorgegaan. Daardoor is hij
donderdag 6 oktober 2016
Nobelprijswinnaar wilde
eigenlijk liever boer worden
Ben Feringa foto olivier middendorp
Bert Meijer, vriend en collega
Een kwarteeuw was de identi
teit van de Italiaanse succes
schrijfster Elena Ferrante ge
heim. Ze werd ontmaskerd door
bankafschriften.
Bob van Huët
Rotterdam/Rome
Peter Groenendijk
Feringa bouwt
machines van
moleculen,
zoals dit
autootje. De
wielen draaien
vanzelf op
lichtenergie.
