16 NI
Kunstmaan 'neergelegd' op komeet die ze twee jaar lang in kaart bracht
IÉ
Het leven van
Rosetta, een van
de succesvolste
satellieten, zit er
na twaalf jaar op.
Sterrenkundige
Fred Jansen
begeleidt het
stervensproces.
Ik was 20 uur per
dag met Rosetta
bezig. Ik zat
's nachts nog
op mijn e-mail
te kijken of
er iets was
panelen. Bij het kleinste tikje
staan ze verkeerd."
Bij een overlijden wordt de ba
lans opgemaakt. Wat laat Rosetta
achter? „Het is een unieke missie.
Dankzij Rosetta hebben we een
komeet geëxploreerd. Het is een
verrassende missie. Neem die
prachtige foto van augustus: zo'n
mooie uitbarsting. En kijk naar al
die grafieken. Je ziet al die instru
menten met hun hoge uitslagen
zo mooi functioneren. Dit is eigen
lijk waar deze missie om gaat. Dat
je dit allemaal kunt meten."
Fred Jansen krijgt een
brok in zijn keel. Zijn
stem trilt. Tot vorig
jaar leidde de sterren
kundige van de Europe
se ruimtevaartorganisatie ESA de
missie van de kunstmaan die de
wetenschap een schat aan informa
tie gaf. Na een reis van 6,4 miljard
kilometer bereikte Rosetta in 2014
de komeet 67P/Choerioemov-Ge-
rasimenko, om vervolgens met
een snelheid van 55.000 km/uur
mee te vliegen voor allerlei metin
gen. „Rosetta is een stuk van mijn
leven", zegt Jansen in zijn werkka
mer in Noordwijk. „In al die jaren
is er zo veel gebeurd dat ik emotio
neel word als ik er over praat. Ook
nu. Ik voel de tranen achterin
mijn ogen. Rosetta is voor mij een
roerige pan met emoties die heftig
kookt."
Met andere collega's maakte Jan
sen Rosetta in 2014 wakker toen
zij na tien jaar de komeet had be
reikt. Vandaag kijkt hij in het
vluchtcentrum toe hoe een colle
ga de missie stopzet. „Ik heb de
missie vorig jaar overgedragen,
maar het einde van Rosetta gaat
me natuurlijk aan het hart. 2013
en 2014 zijn heel zwaar geweest.
Ik kwam een keer thuis en toen
zei mijn vrouw: 'Mag ik mijn le
ven weer terug?' Ik was twintig
uur per dag met Rosetta bezig. Ik
zat 's nachts op de rand van mijn
bed nog op mijn e-mail te kijken
of er iets was. De volgende och
tend stond ik er mee op."
Jansen (58) reisde veel. Als mis
sieleider was hij ook scheidsrech
ter. Een energievretende bezig
heid. „Vorig jaar dacht ik: a) ik
ben hier de enige die dit kan, en
b) de missie is onder controle.
Kortom, een goed moment om ie
mand anders het vak te leren. Nu
ben ik missieleider van Gaia (het
project om van het Melkwegstel
sel een 3D-kaart te maken) en heb
ik een redelijk normaal bestaan."
De kunstmaan beleeft na al die
trouwe dienst een heftig einde.
Het wordt een soort gecontroleer
de zelfmoord. „Maar dit einde ligt
voor de hand. Onduidelijk was of
we nog genoeg brandstof over zou
den hebben. Bovendien, heel be
langrijk, zou je voor een tweede
periode van metingen de weten
schappelijke teams operationeel
moeten houden. Je kunt niet zo
maar vier jaar lang ergens experts
en computers parkeren."
Volgens Jansen zou een tweede
periode gedeeltelijk een herhaling
van zetten zijn. „Mijn voorstel
was de kunstmaan aan het einde
van deze rit op de komeet neer te
leggen."
„Ja, gecontroleerd. Met lage snel
heid. De laatste dagen draait Roset-
ta steeds nauwere elliptische ba
nen om de komeet en morgen
wordt de satelliet letterlijk rechts
af gestuurd om neer te dalen op
de komeet."
In een zorgvuldig uitgekozen ge
bied. „We willen tot het allerlaat
ste moment wetenschap bedrij
ven. Met name de instrumenten
die gas snuiven en meten kunnen
op dat laatste stukje nog veel
doen. We leggen Rosetta neer
naast een actieve kuil. Op de kop
van de komeet, aan de zuidkant.
40 minuten later bereikt de aller
laatste informatie de aarde."
De kans dat satelliet Rosetta
heel blijft is nihil. „67P is een puis
tige aardappel met een ruig opper
vlak. Rosetta heeft enorme zonne-
„Er is een ongelooflijke hoeveel
heid complexe, organische mole
culen gevonden. Van eenvoudige
aminozuren tot complexe verbin
dingen met waterstof. Dat was
ook waarnaar we op zoek waren.
Naar materiaal dat het leven op
aarde mogelijk heeft gemaakt. Als
kometen dit soort chemie in zich
hebben - en ze zijn ooit met tien
duizenden op onze aarde ingesla
gen - dan kunnen zij behoorlijk
hebben geholpen bij het ontstaan
van leven. Verder beschikken we
over belangrijke metingen over de
herkomst van kometen. Daar
uit blijkt dat onze denkbeel
den over het ontstaan van
ons zonnestelsel niet klop
pen. Het water op 67P is van een
andere samenstelling dan we dach
ten."
„Tsja, de landing van Philae na
tuurlijk. De lander stuiterde door
omdat de haken haar niet goed
vastmaakten aan het oppervlak.
Philae kwam terecht in een richel,
waardoor er te weinig of geen zon-
ne-energie kon worden getankt
om goed te kunnen functioneren.
Sommige instrumenten konden
niet worden gebruikt. Deze zomer
hebben we met foto's van Rosetta
de lander teruggevonden. Op zijn
kant. Dat gaat dus niet werken."
Jansen wijst naar de volle ven
sterbank. „Ook hieruit blijkt dat
Rosetta bijzonder is. Ik had nog
nooit prijzen gewonnen. Hier
staan er nu drie en dit zijn geen
kleine prijzen in de wetenschap.
Een van Aviation Week Space
Technology, een van de Space Foun
dation en een van de National Spa
ce Society. Als ik die prijzen zie,
doet me dat heel veel."
Maar vandaag wachten moeilij
ke uren als hij afscheid neemt van
zijn Rosetta. „Als we op de scher
men alleen nog ruis zien, dan is
het gebeurd. Er zullen best wel tra
nen vloeien. Er is ook zo veel
geoogst en dan neem je er moei
lijk afscheid van. In de weten
schap zie je die emoties niet zo
snel. Maar we hebben het hier
over het absolute hoogtepunt van
mijn carrière. Beter dan dit zal het
niet worden."
vrijdag 30 september 2016
Satelliet Rosetta vindt
graf op puistige komeet
Hans van Zon
Noordwijk
Neerleggen?
Fred Jansen met een model
van Rosetta. foto guus sohoonewille
Fred Jansen, ex-missieleider
Wat is de oogst?
En de tegenvallers?
