21
Wanhoopsdaad op een slavenhaler uit Zierikzee
Eén grote knal, op de ochtend van dinsdag 18
oktober 1785. De Neptunus, een slavenschip uit
Zierikzee, spat uiteen voor de kust van Ghana.
Ruim vierhonderd doden. De vraag was tot de
dag van vandaag: bliezen de slaven zelf het
schip op, of kwam er een verdwaalde kogel in
de kruitkamer? Ruud Paesie geeft antwoord.
Een goed geschiedenis
boek laat zich lezen als
een thriller. Stap voor
stap leidt de schrijver je
naar de apotheose, het afsluitend
hoogtepunt waar alle lijntjes sa
menkomen.
In dat opzicht heeft de Middel
burgse historicus Ruud Paesie
(1956) een succesvolle schrijfoefe
ning achter de rug. Zijn later de
ze week te presenteren boek Sla
venopstand op de Neptunus, kroniek
van een wanhoopsdaad, is niet
eens zo dik. Misschien dat het
juist daardoor zo duidelijk ge
structureerd overkomt. Via de
koopvaart van Zierikzee in de 18e
eeuw en de Nederlandse slaven
handel na T730 zoomen we in op
de Neptunus - schip en bevrach
ters - de opvarenden, de reis en
het catastrofale einde. Zo lezen
we een boeiend verhaal over een
in Zierikzee gebouwd tweemast-
hoekerschip dat onder bevel van
de uit Goes afkomstige kapitein
Cornelis Vervenne in april 1784
naar Afrika vaart om daar slaven,
goud en ivoor in te slaan. De reis
verloopt van begin af aan moei
zaam. Als er in oktober 1785 -
achttien maanden later! - een klei
ne tweehonderd slaven aan boord
zijn, breekt er een opstand uit.
Paesie laat goed uitkomen hoe bij
zonder de slavenopstand op de
Neptunus is. Tussen 1500 en T865
werden er vanuit Europa circa
36.000 trans-Atlantische slaven-
reizen ondernomen. De van hun
vrijheid beroofde Afrikanen wer
den onder vaak erbarmelijke om
standigheden verscheept. Toch
werden er in totaal nog geen vijf
honderd slavenopstanden geregis
treerd. Op Nederlandse sla
venschepen ging het slechts twee
keer mis: in 1780 op het schip Vi-
gilantie van de Middelburgse
Commercie Compagnie, en vijf
jaar later dus op de Neptunus.
Het schip ligt in de herfst van
1785 voor anker, gereed om de
oversteek naar Amerika te ma
ken. De hele zomer is het slecht
weer geweest. Aan boord zijn
waarschijnlijk een kleine twee
honderd slaven, die al weken - ve
len maanden - in bizar slechte
omstandigheden leven. Op maan
dagavond 17 oktober 1785 hoort
commandant Rheeder van fort
Nassau vier 'noodschoten', afkom
stig van de Neptunus. Nadat enke
le slaven erin geslaagd zijn zich
van hun hand- en voetboeien te
bevrijden, klimmen ze uit het
ruim op het dek en vallen de be-
manningsleden aan. Aanvanke
lijk worden ze teruggedreven,
maar ze kunnen wel de schotten
tussen de verblijven afbreken en
krijgen toegang tot de kruit- en
wapenkamer. Schepen uit de om
geving schieten te hulp, vanaf de
kust roeien kano's met 'vrije' Afri
kanen naar het schip om te hel
pen de opstand te onderdrukken.
Van de 28-koppige bemanning is
slechts een deel aan boord. Ze
slaan uiteindelijk op de vlucht.
Kapitein Vervenne is op het mo
ment van de opstand aan land.
De slaven kappen de ankerkabels
door, zodat de Neptunus stuur
loos wegdrijft.
Paesie citeert het verslag van
een Duitse chirurgijn in het
Deense fort Christiansborg. Die
schrijft dat er een 'menigte ka
no's met gewapende vrijnegers'
naar het schip onderweg is. Zo
dra de opstandigen zien, dat ze te
gen een overmacht staan, „liep er
één met een brandend hout in de
kruidkamer, en deed dus het
schip in de lugt springen."
Dan liever de lucht in - dat heb
ben we inmiddels vaker gehoord.
De slaven komen om, en ook zo'n
tweehonderd belegeraars. Waar
mee de 'meest dramatische op
stand aan boord van een Neder
lands slavenschip' een feit is.
PZC ONLINE
Jacob Spoelstra
@jacobspoelstra
Tot half 1 in bed
gewacht maar
geen enkele buur
die even een ont
bijtje op bed heeft
gebracht. Jam
mer.
maandag 26 september 2016
De slaven op de Neptunus
gingen liever de lucht in
A Deze kopergravure van Dirk de Jong toont 'het springen' van een Nederlands schip in gevecht met een Engels schip in 1781. Van de
ontploffing van de Neptunus zijn geen illustraties beschikbaar, foto collectie rijksmuseum Amsterdam
Jan van Damme
slaven en belegeraars van
het slavenschip komen in 1785
om het leven als de opstandige
slaven 'een brandend hout' in
de kruitkamer gooien.
Ruud Paesie: Slavenopstand op
de Neptunus, kroniek van een
wanhoopsdaad - Walburgpers,
hardcover, geïllustreerd, 144 pagi
na's, 19,95 euro.
Ruud Paesie publiceerde over de
maritieme geschiedenis van Zee
land, onder andere 'Zeeuwse kaar
ten voor de VOC' en 'Geschiede
nis van de Middelburgse Commer
cie Compagnie'.
Het nieuwe boek over de Neptu
nus wordt vrijdag 30 september
om 15.30 uur gepresenteerd in de
Burgerzaal van het gemeentehuis
van Zierikzee.
UW MENING
Een 18-jarige jongen die in
Renesse ontsnapt was met
de handboeien nog om, is
door zijn vader terug naar de
politie gebracht. „Goeie va
der", zegt Jo Janssen. „Das
opvoeding", aldus Marian
Breemerkamp. Verder ver
schenen er onder dit artikel
op onze Facebookpagina
vooral veel smileys die huil
den van het lachen.
TWITTER
—Op steeds meer plekken in
het land is zaterdag Burendag
gevierd. De één deed dat met
een barbecue, de ander met
spelletjes en een rommel
markt. Jacob Spoelstra hoop
te op een ontbijtje van zijn bu
ren. Misschien volgend jaar
dan.
UW MENING (2)
Op Facebook plaatsten we za
terdag een video van de
Truckrun, een rit van vracht
wagens waarin gehandicap
ten mochten meerijden. „Zie
ze eens genieten. Prachtig",
reageert Rodney Overwijk.
„Ode aan alle truckchauffeurs
en hun werkgevers, die dit mo
gelijk maken, heb jaren in de
ze zorg gewerkt en was altijd
een feest!!", aldus Liesbeth
van Boven.
ONLINE TOP 5
1. Vader sleept ontsnapte
zoon met handboeien om te
rug naar politie
2. Mijn vader zei: Jij pleegt
heel langzaam zelfmoord
3. Inbraak van twee Poolse
mannen voorkomen op bedrij
venterrein de Poel
4. Dronken motorrijder rijdt
op agenten en uitgaanspu
bliek in
5. Man laat vuurwapen achter
in de Glacisstraat in Vlissin-
gen
Kijk op www.pzc.nl of
O ©pzcredactie
G facebook.com/depzc
V ©pzcredactie
