ZEELAND GEBOEKT
Jimi's
vleesgitaar
Over de hoogaarzen
van werf Meerman
Carol ij n Visser geeft
lezingen over 'Selma'
ZEELAND 13
Jan Karman in Middelburg bewerkt melodieën van de psalmen, die
Calvijn in de 16e eeuw liet componeren. „Ik hoop dat het kunstmuziek is."
Zeeuwse schrijvers
De 21ste aflevering van de
halfjaarlijkse uitgave
Scheepshistorie (23,95 eu
ro) staat bol van de hoogaarzen.
Jelle Joosse schrijft over de werf
Meerman en de geschiedenis
van Arnemuiden. Zo'n tweehon
derd hoogaarzen liepen er in Ar
nemuiden van stapel. Tot 1963.
Ook de huidige museumwerf
wordt ruim beschreven. Hele
maal achterin het luxe uitgege
ven periodiek staat een fotover
slag van de restauratie van het
hoogaarsmodel Wilhelmina.
Carolijn Visser (1956) is
een (reis)schrijfster, die
gemiddeld zo eens in de
vier jaar een nieuwe titel presen
teert. Ze is in Middelburg opge
groeid. In 2013 kreeg ze voor haar
boek Argentijnse avonden de
VPRO Bob den Uylprijs voor het
beste journalistieke Nederlands
talige reisboek. Gisteren werd in
Amsterdam haar nieuwste boek
gepresenteerd: Selma, aan Hitier
ontsnapt, gevangene van Mao
(19,99 euro). Carolijn Visser be
schrijft het tragische verhaal van
de joodse Selma Vos, die tijdens
de Tweede Wereldoorlog aan de
nazi's wist te ontkomen. Met
haar man Chang Tsao bouwde
ze een bestaan op in het China
van Mao. Zij en haar gezin wer
den slachtoffers van de idealen
van de maoïstische heilstaat.
Carolijn Visser komt voor le
zingen naar Zeeland: dinsdag 4
oktober om 20.00 uur in Porgy
Bess Terneuzen; donderdag 13
oktober om 19.30 uur PZC/ Drvk-
kery-lezing in de Kloveniersdoe
len in Middelburg.
ducten, en meisjes willen
voortaan nog maar één ding.
Tien jaar terug publiceerde de
schrijfster in het literaire tijd
schrift Ballustrada een nog mooier
verhaal. Ik verbaas me altijd over
de gemeenplaats: ogen zijn de
spiegel van de ziel. Aan ogen is
juist niets te zien, maar kijk naar
de oren, in een miljard verschillen
de soorten. Ze zeggen alles over
de persoon, vanaf grove lap tot en
met delicaat gebak. Vast daarom
herken ik het nodige in 'Lel' van
Marloes Matthijsen, over een teke-
nares van oren in een ziekenhuis,
vooral de oren van die ene. Aan
wat zij in deze vier pagina's zegt,
komen de meeste auteurs nog
niet in vierduizend bladzijden
toe.
Hopelijk belt hij toch, die dram
mende uitgever, waar blijft het
boek?
Dit boek is bestemd voor
musici. Voor lezers die no
ten kunnen lezen. Die
liefst weten wat een fuga
is. Die een instrument kunnen be
spelen. Die - kortom - de schoon
heid van klassieke muziek kunnen
waarderen. 'Fugatische bewerkingen
van melodieën uit het Geneefse Psal
ter, Psalm 1 t/m 30'. Die titel heeft de
uitgave meegekregen. Door de Mid
delburgse componist ]an Karman.
De kleur van de omslag is
goud-oker. De noten van bijna alle
fuga's beslaan twee bladzijden, zodat
ze gespeeld kunnen worden zonder
dat er een pagina moet worden om
geslagen.
Wie is Jan Karman?
„Ik werd in 1937 geboren in Colijns-
plaat. Er stond een harmonium
thuis, het gezin was gereformeerd. Ik
volgde mijn oudere broer Adri op als
organist in de kerk van Colijnsplaat.
Toen ik 14 jaar was speelde ik mijn
eerste trouwdienst. In Goes kreeg ik
lessen bij Adriaan Kousemaker, een
'strikte leraar'. Na mijn militaire
dienst kwam ik in Amsterdam te
recht. Ik was goed in wiskunde en
kreeg werk bij een levensverzeke
ringsmaatschappij. De laatste twin
tig jaar van mijn carrière werkte ik
bij het Omroep Pensioenfonds en
woonde in Almere. In 2000, na mijn
pensioen, besloot ik terug te keren
naar Zeeland. Ik vestigde me met
mijn vrouw in Middelburg."
Bleef muziek altijd in uw leven?
„Muziek is verrijkend. Ik zie het in
de orde van wiskunde: muziek is
boeiend omdat het niet triviaal is. En
dan heb je nog de esthetische kant:
muziek is mooi. In Amsterdam zat ik
op kamers en had ik geen ruimte
voor een instrument. Daarom ben ik
toen dwarsfluit gaan spelen. In Alme
re heb ik een huiskamervleugel aan
geschaft. Die heb ik weer verkocht,
toen ik in 2007 de klavecimbel van
de Gertrudiskerk in Bergen op Zoom
aan kon schaffen. Ik heb het instru
ment volledig laten restaureren. Nu
is het ideaal om er barokmuziek op
te spelen, veel Handel en Bach."
U componeert.
„Ik ben autodidact. Mijn eerste stuk
je schreef ik al in 1952, driestemmig
in barokstijl. Vanaf 2008 ben ik er re
gelmatig en serieus mee bezig. Enke
le van mijn werken zijn live uitge
voerd, zoals de cantate 'The Lord is
my Shepherd' voor sopraan, cello,
koor en orgel door het Brugs Vocaal
Ensemble. Ik schreef'Luctor et Emer-
go, Suite op het Zeeuwse Volkslied'.
Het derde deel daarin is een fuga.
Met name dat deel beviel me wel. Ik
ben er de persoon niet naar om een
Geneefse
Psalter
echt groot orkestwerk te schrijven."
Het Geneefse Psalter bestaat uit me
lodieën, die Calvijn in de 16e eeuw
liet componeren voor de psalmen
tijdens de misviering.
„Ik heb nu de eerste dertig psalmen
bewerkt tot abstracte fuga's. Ze du
ren circa twee minuten, net iets te
lang als voorspel voor de samenzang.
Ze kunnen dus vrij gespeeld wor
den. De fuga is het summum summa
rum, het absolute hoogtepunt in de
muziek. Omdat het stuk gebonden is
aan strikte regels. Componeren is
voor mij een cerebrale, verstandelij
ke aangelegenheid. Ik hoop dat mijn
bewerkingen het predikaat 'kunst
muziek' krijgen. Dat het thema's uit
psalmen zijn is pas in tweede instan
tie van belang."
Als ik uitgever was, zou ik
meteen op zoek gaan naar
het telefoonnummer van
Mia Timiaan ofwel Marloes Mat-
thijssen. Het telefoontje zou maar
één zin duren: wanneer stuurt u
me die overrompelende roman?
Waarschijnlijk tot haar geluk ben
ik geen uitgever maar een simpele
lezer. Ze wil zich blijkbaar niet la
ten opjagen. Liever levert ze eens
in de zoveel jaar een onberispelijk
verhaal dan ieder seizoen een mid
delmatig boek. Ze werd geboren
in 1980 te Bergen op Zoom, maar
is zodanig verzeeuwst dat je op
haar website naar 'tuus' wordt ver
wezen in plaats van naar 'home.'
Haar bekendste verhaal, het
haalde in 2015 de Zeeuwse editie
van Nederland leest, is 'Hey Joe'.
Het ietwat saaie Terneuzen wordt
daarin de opwindendste plaats ter
wereld. En niet alleen omdat de
hoofdpersoon speeltjes voor vrou
wen maakt. Terneuzen is zijn ge
boortestad. Hij kan niet zonder,
niet zonder 'die ene overzichtelij
ke winkelstraat, waar het altijd
hard waaide'. Niet zonder 'de lage
scheepstoeters, de lenige sleepbo
ten'. Van zijn moeders erfenis
heeft hij een huis in de binnen
stad gekocht.
Maar het belangrijkste erfstuk
heeft met haar blijkbaar woelige
verleden te maken. Een gipsen ver
sie, zeer natuurgetrouw, van het
geslachtsdeel van de beroemde en
beruchte popster Jimi Hendrix, of
wel 'Jimi's vleesgitaar.' Op basis
daarvan vervaardigt hij zijn pro-
Mia
Timiaan
Sc h e epsliJ s tprie 21
vrijdag 16 september 2016
Wekelijkse rubriek met boeken over Zeeland
en boeken van Zeeuwse schrijvers
uaasvoor de
oevers
Mario Molegraaf
Jan van Damme
Componist Jan Karman voor zijn gerestaureerde klavecimbel in Middelburg, foto mechteld jansen
Fugatische
bewerkingen
door Jan Karman
Psalm 1 t/m 30; 22,50
Te koop: Muziekcen
trum Middelburg en via
jkarman@planet.nl
Marloes
Matthijssen
(1980)
