13
'Niet via telefoon
over Gülen praten'
schappelijke activiteiten.
Daarin is 'dienstbaarheid'
hizmet in het Turks) de kernwaarde. „Hoe werelds
hun publieke activiteiten ook zijn, ze onderwer
pen zich in het privéleven aan een strikte morele
discipline", zo observeerde Van Bruinessen in zijn
rapport over de meest actieve leden. „Het is een
levenshouding die lijkt op die van de klassieke
calvinisten: zij zijn 'actiefin de wereld, maar niet
van de wereld'." In zijn onderzoeksrapport
noemde hij hen 'Turks-islamitische jezuïeten'.
Desgevraagd typeert hij hen nu ook als 'vrome
moslims in burgerkostuum'.
De Turkije-expert vermoedt dat er op grond
van wat er tot nu naar buiten is gekomen over de
mislukte staatsgreep, de putsch niet alleen werd
uitgevoerd door aanhangers van Gülen, maar
ook door radicale pro-westerse kemalisten (aan
hangers van het gedachtengoed van de eerste
president Mustafa Kemal Atatürk) en opportu
nisten die hun carrière geblokkeerd zagen. Uit
het onderzoeksrapport blijkt niet dat de Güle-
nisten er in Nederland een geheime agenda op
na houden en de samenleving willen islamise
ren of de integratie tegenwerken. Etiketten als
'ultra-orthodox', 'fundamentalistisch' of'isla-
mistisch' vindt Van Bruinessen misleidend.
„Het vasthouden aan het islamitisch recht of het
precies uitvoeren van de rituele regels van de is
lam spelen amper een rol in de leefwereld van de
Gülenisten. Morele waarden zijn voor hen van
veel groter belang, net als het lezen en bestude
ren van de teksten van Gülen en diens
leermeester Said Nursi. Ze heb
ben evenmin een politiek
programma of ideologie,
zoals de Moslim Broe
ders in Egypte. Ze zijn
sociaal conserva
tief, maar goed
geïntegreerd. Ze
belijden een
soort door het
soefisme beïn
vloede Turkse
volksislam,
maar dan een
moderne versie
daarvan."
natuurlijk discussies op het Cosmicus: waarom
starten we niet gewoon een islamitische school?
Want dat mag in Nederland. Het antwoord was:
nee, op deze manier bereiken we sneller ons
doel." Zo was het gedrag binnenkamers niet het
zelfde als naar buiten toe. Met 'vreemden' in de
buurt schudden mannen en vrouwen elkaar
probleemloos de hand, maar intern was dat ta
boe.
Directeur van het Cosmicus, Ilyas Bagci, wil
geen antwoord geven op de vraag of docenten
als abi of abla werkzaam zijn. Is het Cosmicus,
op het oog een gewone Rotterdamse middelbare
school, onderdeel van een groter Gülen-net-
werk? „Nee, helemaal niet", zegt Bagci resoluut.
„Ik kan er ook niets aan doen wat er in de Turkse
gemeenschap allemaal wordt gedacht."
Hoewel enkele kopstukken nu openlijk uitko
men voor hun bewondering voor Gülen, blijven
de ware bedoelingen duister, zegt expert en pu
bliciste Elise Steilberg. Zij volgt de beweging al
vele jaren kritisch, vanaf het moment dat haar
Turks-Nederlandse zoon belandde bij een bui
tenschoolse cursus, gegeven door Gülenisten.
Ze vindt dat de Nederlandse overheid te mak
kelijk denkt over de Gülen-beweging. „Ze weten
heel goed wat de media en politici in Nederland
willen horen, maar dat zijn verkooppraatjes. Ze
houden overal in Europa dezelfde verhalen.
Maar in Turkije gelooft niemand dat meer", zegt
Steilberg. „Aan de ene kant hebben ze seculiere
scholen en aan de andere kant verborgen studie
huizen, waar kinderen de beweging worden in
getrokken. Dat klopt toch niet? Dat vraagt ge
woon om onderzoek." Ook zij ziet het als een 'is
lamiserende beweging'. „Ze hebben de tijd, een
heel lange adem. Al komt het islamitische rijk er
over 200 jaar, dan hebben ze in elk geval hun
steentje bijgedragen."
LEEFREGELS
De Utrechtse emeritus hoogleraar Martin van
Bruinessen, Turkije en islam-expert, is milder. Hij
deed in 2010 op verzoek van het kabinet onder
zoek naar de Gülen-beweging in Nederland. Hoe
wel het onderzoek zes jaar geleden plaatsvond is
er volgens hem 'sindsdien niets wezenlijks veran
derd'. Zijn conclusie toen was dat het een 'sociaal
en moreel behoudende religieuze beweging is
met een ondoorzichtige organisatiestructuur'. De
kaderleden zijn wars van islamitisch vertoon.
Ze doen mee aan allerlei maat-
vrijdag 16 september 2016
Rotterda
14
Jongeren van 14,15
jaar worden door de
Gülenbeweging uitge
nodigd voor huiska
mersessies, waarin zij
kennismaken met het
gedachtegoed van
Fethullah Gülen.
T Geestelijk leider
Fethullah Gülen heeft
wereldwijd miljoenen
volgelingen. In Neder
land is Rotterdam het
epicentrum van zijn
beweging.
FOTO'S AFP ROBIN UTRECHT
Een interessant inkijkje in de bewe
ging geven de uiterst geheime leefre
gels die circuleren in de studentenhui
zen en - waarschijnlijk - ook in de
schoolinternaten. De ruim tachtig ge
dragsvoorschriften, in bezit van deze
krant, zijn bedoeld voor de studenten
die al een stapje hoger in de organisa
tie zijn beland. Daar staat niets over
'wereldburgerschap en democratie'.
Wel wordt het streng islamitische, sek
tarische karakter duidelijk. Regel 6
draagt bijvoorbeeld op - in het Turks -
om 'niet naar niet-islamitische kleding
te kijken'. Voor vrouwen geldt ook dat
ze niet te lang mogen staren naar de
afbeelding van hun meester Gülen.
Regel 41: 'Ga niet naar buiten indien
niet nodig, ga absoluut niet naar de
stad/het winkelcentrum'. Wel wordt op
gedragen 'tolerantie te tonen'.
De volgelingen moeten zich strikt hou
den aan de aanbevelingen en behoren
'te zijn zoals de meester'. Duidelijk
wordt gemaakt wat het doel is van een
universitaire opleiding. Voorschrift 79:
'Denken degenen die naar de universi
teit willen aan hun eigen wil? Het gaat
ons niet om het behalen van een di
ploma. Ze moeten geen afstand
doen van het doel van de Hizmet
(dienstbaarheid).'
Ook opvallend is regel 82: 'Kauw
geen kauwgom, kauwgom kauwen
is onverschilligheid, kauw niet in
dien niet nodig.'
Verder is er een grote nadruk op
geheimhouding: 'Verberg jullie
geheimen', luidt tot vijf keer toe
de tweede leefregel. En: 'Zeg
niets over de telefoon met be
trekking tot de beweging' (regel
54), 'bespreek de geheimen van
de gemeenschap niet in de inter
naten' (regel 60).
