m
16 NI
DE ZOMER VAN 2016
Het was een roerige zomer, zag ook directeur Kim Putters van het Sociaal en Cultureel
Planbureau. „De onzekerheid neemt toe. Mensen moeten meer zeggenschap krijgen."
„Tsja, da's een goeie. Er is zoveel
gebeurd. Ik denk dat de aanslag in
Nice de meeste indruk op me
heeft gemaakt. Ik ken de plek, ik
ben er zelf op vakantie geweest.
Het was echt ongelooflijk, ineens
kwam het zo dichtbij allemaal."
„Jazeker! Dat zien we al een hele
tijd. De onzekerheid neemt toe.
De wereld is de wijk ingekomen,
zeg ik altijd. Als je vraagt waar
mensen zich druk om maken, dan
staan zaken als integratie, veilig
heid en terreur absoluut boven
aan het lijstje. Het is echt, ze zien
het in hun dagelijks leven. Maar
we kunnen misschien nog wel
meer leren uit de antwoorden op
onze vraag waar Nederlanders
trots op zijn. Als ik door al onze
onderzoeken heen kijk, dan staat
de verzorgingsstaat op nummer
één, op twee de vrijheid van me
ningsuiting en op drie de grote
Nederlandse bedrijven. Maar nu
zeggen mensen dat onze verzor
gingsstaat wordt uitgekleed, ze
zien dat politici als Geert Wilders
niet onbedreigd kunnen zeggen
wat ze willen en dat veel Neder
landse bedrijven in buitenlandse
handen zijn gekomen. Zie je? Daar
zit het probleem."
„Dat is heel verschillend. Er heerst
wantrouwen en boosheid, en dan
met name richting het politieke
systeem. Ook is er cynisme: 'Ach,
het maakt toch niet uit of ik wel
of niet ga stemmen'. Mensen voe
len zich niet gehoord. Of er is ver
zet, soms op een manier die we
hier niet meer gewend zijn. Dat
hebben we gezien met de komst
van de asielzoekers. En onverschil
ligheid: 'Die politiek, da's hele
maal niks.' Dit zijn mensen die
niet meer in het systeem geloven,
in de instituties, de media, het be
drijfsleven."
„We zijn langzaam verzeild ge
raakt in gescheiden werelden. Zo
is er een kloof ontstaan tussen
hoogopgeleiden, die over het alge
meen wel tevreden zijn met het
huidige politieke systeem, en laag
opgeleiden. En ja, dat is meer dan
een beeld, die toestand heeft zich
echt genesteld. Laagopgeleiden le
ven niet alleen zeven jaar korter,
ze leven ook nog eens vijftien jaar
in slechte gezondheid. Dat is nog
al wat. Laagopgeleiden trekken
wel vaker aan het kortste eind. De
voordelen van de globalisering
zijn voor een groot deel aan hen
voorbij gegaan. Je ziet ook dat de
roep om referenda een stuk groter
is in die groep. En wat er dan kan
gebeuren, hebben we gezien in
Groot-Brittannië, bij de Brexit."
„We moeten dit zeker niet onder
schatten, maar relativerend kan ik
wel zeggen dat gemopper op de
politiek van alle tijden is. Het ver
trouwen in de regering is soms
heel hoog, soms heel laag, maar
ligt gemiddeld tussen de 40 en 50
procent. En wat ook heel belang
rijk is: het mag dan zo zijn dat
mensen geen vertrouwen meer
hebben in politici of politieke par
tijen, maar nog steeds heeft meer
dan 90 procent wel vertrouwen in
de democratie."
„Laten we allereerst vaststellen
dat 'democratie' meer is dan al
leen 'de politiek'. Democratie is
bijvoorbeeld ook: wat heb je te
zeggen in je eigen buurt of be
drijf? Dit wordt de grote opgave
voor onze representatieve politie
ke democratie. Hoe krijgen we de
mensen meer betrokken? Hoe ge
ven we ze de zeggenschap die ze
blijkbaar zo graag willen? Nou,
waarom niet meer referenda? En
dan wel een beetje beter door
dacht dan dat van dit voorjaar
over Oekraïne. Er is echt niks mis
met méér vormen van directe de
mocratie. Je moet het alleen wel
serieus nemen. Als je het be
schouwt als een lapje voor het
bloeden, dan loopt het altijd ver
keerd af."
„Geef mensen meer zeggenschap
over hun eigen buurt, bijvoor
beeld over de inrichting van de
speelplaats of de aanleg van par
keerplekken. Of stel bij belangrij
ke gemeentelijke vraagstukken,
over sport of over cultuur, een spe
ciale rapporteur aan; iemand uit
de samenleving die er verstand
van heeft. Zo haal je die samenle
ving écht binnen, in plaats van al
leen op de publieke tribune. En,
heel belangrijk: de informatievoor
ziening moet goed zijn. Dan kan
het ook over grotere kwesties
gaan. Laat als overheid weten wat
je aan het doen bent. Er zijn ge
meentes die via blogs bijna van
uur tot uur de mensen op de hoog
te houden. Dat is prachtig."
„Het is lastig om die vraag precies
te beantwoorden. Als we in onze
onderzoeken mensen de vraag
voorleggen hoe ze denken over
het heden en de toekomst, dan
blijkt dat ze over het nu redelijk te
vreden zijn. Het is met name de
toekomst die problematisch is. Ze
zijn bang dat hun kinderen het
slechter gaan krijgen dan zijzelf.
Hier speelt ook mee dat we erach
ter komen dat we veel te verliezen
hebben. De afgelopen decennia
zijn onze verworvenheden van
zelfsprekendheden geworden.
Maar nu is het andersom: als iets
niet meer vanzelfsprekend is, zie
je pas hoe bijzonder het is dat we
het lange tijd zo goed geregeld
hadden. Dat is wel een dingetje
als het gaat over de gevoelstempe
ratuur van onze samenleving. Als
ik hier een cri de coeur mag sla
ken richting de politiek en het on
derwijs: zorg alsjeblieft voor goe
de lessen geschiedenis en maat
schappijleer. Dat is zó belangrijk!
Anders krijgen we een samenle
ving die niet weet waar ze van
daan komt."
„Ja, maar wij Nederlanders zijn een
bijzonder volkje, hè. Het is een cli
ché, maar als iemand hier zijn
hoofd boven het maaiveld uit
steekt, dan is het er ook snel weer
af. Wij zouden er heel veel moeite
mee hebben als er iemand opstaat
die alles naar zich toetrekt. Ik zie
dat niet zomaar gebeuren."
„Ik denk dat de kiezers niet meer
willen horen waarom het zo slecht
gaat met Nederland en aan wie dat
ligt. Ze hebben behoefte aan een
perspectief voor de toekomst. Waar
gaan we heen? En hoe? Welk type
samenleving willen we? Dat willen
de mensen graag horen."
zaterdag 10 september 2016
Mark van Assen
Den Haag
Als u aan deze zomer denkt, wel
ke beelden komen er dan boven?
U bent directeur van het Sociaal
en Cultureel Planbureau, dat
voortdurend de staat van Neder
land onderzoekt. Hebben meer
mensen het gevoel dat u be
schrijft?
Hoe uit dat gevoel zich?
Hoe komt dat?
ff
'Gemopper
van alle tij den'
Kim Putters, directeur van het
Sociaal en Cultureel Planbu
reau: „Zorg alsjeblieft voor goe
de lessen geschiedenis en maat
schappijleer. Dat is zo belang
rijk!" FOTO GUUS SCHOONEWILLE
Dat klinkt vrij ernstig.
Hoe kan het tij gekeerd worden?
Aan wat voor soort directe demo
cratie denkt u dan?
Waar hebben mensen nog meer
behoefte aan?
Zou een sterke leider misschien
ook helpen? We zien links en
rechts dat soort types opstaan,
in Rusland, Turkije en de VS, en
ze zijn zeer populair.
Wat zou uw advies zijn aan onze
politici, zeker met de verkiezin
gen in aantocht?
