sr Disney verfilmt leven van Oegandees meisje Phiona Mutesi 12 NI Op haar 5de moest Phiona Mutesi van school om op straat maïs te verkopen. Maar het Oegandese meisje leerde schaken. Dat bleek haar redding. Disney maakte een real life- sprookje van haar leven. Het schaakbord is als het leven zelf: je moet een strategie kiezen en alles plannen Schaken als instrument om kinderen uit krot tenwijken te halen. De film The Queen of Kat- we, die volgende maand verschijnt, laat zien dat het kan. De film gaat over het leven van het nu 20-jarige meisje Phio na Mutesi uit de Oegandese slop penwijk Katwe. „Als ik niet was gaan schaken, zou ik nu vier of vijf kinderen heb ben. Net zoals mijn zus. Want zo gaat dat hier in Oeganda als je niet naar school kunt", vertelt Mutesi. In plaats van kinderen, heeft ze een titel als vrouwelijke kandi daat-meester in schaken, een ei gen huis buiten Katwe waarin ze haar familie heeft gehuisvest en een toegangsbewijs voor de uni versiteit, waar ze na de zomer be gint. En dat terwijl haar leven een grote aaneenschakeling was van el lende. Haar vader overleed aan aids. Dit stelde haar armlastige moeder voor de keuze: ga ik mijn kinderen scholen of voeden? Het werd voeden. Dus moest de 5-jarige Phiona de straat op in Kat we, een wijk in hoofdstad Kampa la, om geld te verdienen, met een grote pan met twintig maïskolven op haar hoofd. Maar niet voordat ze de jerrycan met drinkwater had gevuld, waarvoor ze om vijf uur 's ochtends opstond en drie uur moest lopen. Dag in, dag uit. Maaltijd Tot ze op een goede dag in 2004 haar broer achternaliep, de hele slum door. Hij ging voetballen, schaken en eten bij Robert Katen- de. Namens de organisatie Sports Outreach probeert Katende kinde ren uit de sloppen te krijgen via schaken en onderwijsbeurzen. Hij spotte Mutesi, die om een hoekje naar het eten gluurde. „Mensen denken dat ik Phiona heb ontdekt, maar Phiona vond mij. Ze stierf van de honger en kwam hier voor een maaltijd", vertelt Katende tij dens een schaaktraining voor ge handicapte kinderen. Mutesi was een van de eerste krottenkinderen in Kampala die leerde schaken, een sport die in Oeganda - een van de armste lan den ter wereld - vóór Katendes project slechts was voorbehouden aan de elite. Lezen kon Mutesi nog niet op 9-jarige leeftijd, maar schaken des te beter. In schaken herkende ze haar eigen leven: met slimme zetten ontwijk je het ge vaar, terwijl iedere ondoordachte beslissing je laatste kan zijn. Onder Katendes begeleiding won ze al snel toernooien. Eerst in Oeganda, daarna in andere Afri kaanse landen. Vier jaar na de eer ste kom meelpap pakte ze interna tionale titels. Dankzij haar presta ties tijdens de Olympiade van 2ot2 in Istanboel, kreeg ze als eer ste Oegandese de titel vrouwelijke kandidaat-meester. Een stap op het pad naar haar ultieme droom: grootmeester worden. Katende leert zijn pupillen scha ken. Belangrijker nog: hij geeft ze via het schaakspel lessen in het le ven. De kinderen ontwikkelen vaardigheden zoals focussen, ana lytisch vermogen, een strategie uitstippelen, probleemoplossing en tijdsmanagement. Katende: „Pas je deze schaakvaardigheden toe in je leven, dan voorkom je dat je faalt." Mutesi's belangrijkste les is plannen. „Plan je niet goed in het leven, dan word je een loser." Omdat de kinderen ook sociale contacten opdoen en voor schaak toernooien de wijk verlaten (veel kinderen zijn nog nooit buiten Katwe geweest), werd het schaak project een trekpleister in Katwe. Wegens succes breidde Katende zijn schaakproject uit naar andere sloppenwijken in Kampala. Wat la ter ook naar Gulu, het gebied in Noord-Oeganda dat voorheen werd geteisterd door de gruwelij ke rooftochten van Joseph Kony's (ooit machtige) Verzetsleger van de Heer. Ondertussen heeft Katen de al 1.200 kinderen aan het scha ken gekregen. Waarvan er honder den naar school kunnen, dankzij een beurs van Sports Outreach. In de tussentijd kreeg Ameri kaanse sportjournalist Tim Cro- thers lucht van Robert Katendes project en Phiona Mutesi's succes sen. Zijn boek The Queen of Katwe uit 2012 werd een verkoopsucces. Waardoor Mutesi in Oeganda een ster werd. Als we Phiona Mutesi spreken, zit ze samen met schaaktrainer El liott drie dagen opgesloten in een hotel in Kampala, ter voorberei ding op de Schaakolympiade in Azerbeidzjan. Ze toont zich afke rig van enige koninklijke allures. Hoe vorstelijk haar schaakpresta ties eerst ook waren, de afgelopen jaren zijn ze gestagneerd. Al jaren schommelt haar rating rond de 1.600/1.700, terwijl 2.500 nodig is om grootmeester te worden. Strategie Het Slumdog Millionaire-achtige sprookje wordt er niet minder mooi door. Feit blijft dat Mutesi door schaken is ontsnapt uit de vi cieuze cirkel van armoede en een gebrek aan ontwikkelingskansen. Katendes aan schaken gelinkte le venslessen hielpen haar bij het in richten van haar eigen leven. Mu tesi: „Het schaakbord is als het le ven zelf: je moet een strategie kie zen en vervolgens alles overden ken en plannen." Sterker nog, Mutesi's sprookje is in het echt eigenlijk nog mooier dan op het witte doek. Voor het boek heeft ze al een leuke duit ge kregen. Nu haar leven voer is ge weest voor een Hollywood-pro- ductie, is ze - voor een Oegandese - niet onbemiddeld. Het geld heeft ze in haar familie gestoken, vertelt ze. „Zo gaan mijn twee broers nu naar school en heeft mijn moeder een stuk landbouw grond, waardoor ze niet meer zo worstelt als vroeger." Denkt Mutesi dat ook 'haar' Kat we gaat profiteren, als de sloppen wijk dadelijk wereldberoemd is? „De film zal de ogen van de over heid openen, waardoor die vast gaat inzien dat er iets moet veran deren. Verder hoop ik dat de film kinderen inspireert, in welke slop penwijk dan ook. Kinderen die al le hoop hebben verloren, zoals ik ooit ook had." De film is deels geschoten in de sloppenwijk, zodat veel mensen er een graantje van hebben kun nen meepikken. Kinderen kregen rollen in de film, een paar van Ka tendes schakers kregen een mi ni-rol als zichzelf. En Katende heeft zes maanden als consultant voor Disney gewerkt, om te zor gen dat alles zo authentiek moge lijk zou worden verfilmd. Mutesi heeft de film al gezien. Ze moest huilen. „Ik zag alle ellen de weer voorbij komen. Tegelijker tijd ben ik super opgewonden en kan ik het bijna niet geloven. Ik kwam nergens vandaan, kende niemand en was nog nooit buiten Katwe geweest. Dankzij schaken ben ik daar allemaal aan ont snapt." donderdag 8 september 2016 Via het schaakbord aan de sloppenwijk ontsnapt Emiel van Dongen Kampala Phiona Mutesi Bovenste foto: Phiona Mutesi aan het schaakbord. Daaronder: Een scène uit de film The Queen of Katwe met David Oyelowo als schaakleraar Robert Katende en Madina Nalwanga als het schaak talent Phiona Mutesi. foto's papa shabani en disney

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2016 | | pagina 12