Jihadist
kon wel
gewoon
reizen
9
Een Nederlandse terreurver
dachte kon dit jaar doodleuk
met het vliegtuig naar Turkije
afreizen om op jihad te gaan.
Hoewel het vliegveld justitie in
schakelde met de vraag of ze de
terreurverdachte moesten te
genhouden, kwam dat bericht
'te laat' bij een officier van justi
tie terecht.
Het ministerie van Justitie
noemt het voorval 'onaccepta
bel' en zit met de kwestie in de
maag; zeker omdat eerder al
bleek dat door geblunder een
van de daders van de aanslagen
in Brussel ook ongezien door
Nederland kon reizen. Hij was
door Turkije uitgezet naar Ne
derland, maar de Nederlandse
diensten verzuimden na te vra
gen of ze met een jihadist van
doen hadden.
In de Tweede Kamer is men
ontstemd, ook over minister
Ard van der Steur (Veiligheid),
die na de Brusselse aanslagen
juist zei dat onze veiligheids-
Dit is dus voor
mij volstrekt
onbegrijpelijk
diensten hun zaken op orde
hebben. D66-leider Alexander
Pechtold: „Dit is dus voor mij
volstrekt onbegrijpelijk."
Martijn N., alias Latief, stond
gesignaleerd en er diende al
een strafzaak tegen hem omdat
hij eerder had geprobeerd naar
Syrië te reizen. Zijn paspoort
was daarna ingenomen, maar
zijn ID-kaart niet. Daarmee
kon hij begin dit jaar vanaf
Düsseldorf naar Istanboel vlie
gen. Uiteindelijk werd hij be
gin mei bij de grens met Tur
kije aangehouden, al is niet dui
delijk of hij toen al in Syrië aan
de jihad had meegedaan.
Volgens Van der Steur is het
'onacceptabel' dat N. met zijn
ID-kaart het vliegtuig kon ne
men. Er ligt een scherpere wet
tegen jihadisme te wachten op
behandeling in de Senaat. Deze
maakt het mogelijk om poten
tiële terroristen een meld
plicht, gebiedsverbod of een
contactverbod op te leggen.
Het Openbaar Ministerie gaat
na deze affaire preventieve Eu
ropees aanhoudingsbevelen uit
vaardigen tegen terreurverdach
ten die, zoals N., tijdelijk zijn
vrijgelaten in afwachting van
hun proces.
Er is geen ontsnappingspoging,
medisch spoedgeval of gevange-
nenopstand. Toch worden enkele
patiënten van de psychiatrische af
deling van het nieuwe Justitieel
Complex Zaanstad (JCZ) deze
dinsdagochtend in hun cel gehou
den. Koning Willem-Alexander
opent de grootste en modernste
gevangenis van Nederland en dat
kan voor onrust zorgen bij de be
woners van de afdeling, gevange
nen met psychische problemen.
„Een aantal mensen hier is para
noïde", vertelt Bart Orsel, mede
werker van de enige vleugel van
de nieuwe bajes die al in gebruik
is. „Voor hen kan een bezoek van
de koning heel verwarrend zijn.
Bovendien moeten we natuurlijk
voorkomen dat een van de patiën
ten de vorst iets aandoet. Het kan
best zijn dat enkele patiënten juist
om die reden hier zitten, dat we
ten wij als personeel vaak niet."
Willem-Alexander spreekt kort
met een patiënte van de psychia
trische afdeling. Het is het sluit
stuk van een rondleiding door het
immense gebouw, omringd door
een 1,2 kilometer hoge muur, die
enkele andere Noord-Hollandse
gevangenissen vervangt, zoals de
Bijlmerbajes en de Koepel in Haar
lem. Als alle celcapaciteit wordt ge
bruikt, zitten in de 'Zaanbajes' -
zoals het complex in de volks
mond al heet - ruim 1.000 gevan
genen.
Op de invalide gevangenen en
de psychische patiënten na verblij-
ven alle gedetineerden met zijn
tweeën op een cel. Bij het voeten
eind van de stapelbedden hangen
twee tv-schermen onder elkaar,
op het bureau liggen ook twee af
standbedieningen. Verder bestaat
de inventaris van de cel uit een
waterkoker, magnetron en een as
bak, want 'op cel' mag gewoon
worden gerookt. „Wij hebben
geen rookvrije werkplek", zegt be
waarder Erik de Moll. „Wettelijk
is voor ons een uitzondering ge
maakt."
Sterker, op de luchtplaatsen
waar de gevangenen dagelijks een
uur vertoeven, mogen zij wél een
sigaretje of shaggie opsteken,
maar het personeel niet. Dat
stond de wet dan weer niet toe.
Orsel: „Alles is erop gericht om
het verblijf hier en het normale le
ven beter op elkaar te laten aan
sluiten, onder het motto 'binnen
beginnen om buiten te blijven'."
Nieuw is bijvoorbeeld dat elke cel
een douche heeft in plaats van
een douchecomplex per afdeling.
„En zo is er in elke cel ook een te
lefoon. Met een opwaardeerkaart
kunnen de 'justitiabelen' naar de
buitenwereld bellen", vertelt Or
sel. „In principe zijn die gesprek
ken privé, maar als er vermoedens
zijn dat iemand een ontsnapping
voorbereidt of een illegale handel
runt, kunnen wij meeluisteren."
Maar de grootste noviteit is mis
schien wel dat gevangenen met
een sleutelkaart sommige tussen
deuren van hun afdeling kunnen
openen. Het gevangenisleven als
computerspel: bij goed gedrag
gaan - letterlijk - steeds meer deu
ren open.
Tijdens de rondleiding merkt
de koning ook op dat er geen tra
lies zitten voor de duizenden ra
men. De Moll, later: „Dit glas is
Het gevangenisleven
als computerspel:
bij goed gedrag gaan
- letterlijk - steeds
meer deuren open
voorzien van een folie waardoor
het glas niet kapot kan. Nou ja,
zeg nooit nooit. Maar in elk geval
kost het dan zo veel tijd dat wij de
gedetineerde al lang hebben laten
merken dat hij beter binnen kan
blijven."
In een van de keukens vraagt de
koning of de gevangenen 'moeten'
of'mogen' koken. Het antwoord is
mogen, ze kunnen ook kiezen
voor een maaltijd die het perso
neel verstrekt. En afhalen, vraagt
hij grinnikend. Een bewaarder:
„Nou nee, ze kunnen hier geen
pizza laten bezorgen."
Dat gaat dan toch anders dan in
het Oostenrijkse ziekenhuis waar
prinses Alexia deze winter beland
de met een beenbreuk. Volgens
Willem-Alexander lagen de prijs
lijsten van bezorgdiensten en af-
haalrestaurants op het bed. „En
we kregen nog korting ook."
woensdag 7 september 2016
Terreurverdachte Martijn N.
vloog ongemerkt met een
ID-kaart naar Turkije om in Sy
rië te gaan vechten.
Tobias den Hartog
Den Haag
—Alexander Pechtold, D66
Koning Willem-Alexander
mist afhaalpizza in de bajes
Nooit eerder opende een Neder
lands staatshoofd een gevange
nis. Koning Willem-Alexander
verbleef gisteren even in het
Justitieel Complex Zaanstad, de
grootste bajes van het land.
Daar hebben de gevangenen
straks zelf de sleutels op zak.
Jeroen Schmale
Westzaan
Ffci
In het JCZ verblijven twee
gevangenen op één cel.
Ze hebben elk een eigen tele
visiescherm met een eigen
afstandsbediening.
De gevangenen kunnen
buiten hun cellen samen een
potje tafelvoetbal spelen.
De koning
bekijkt een cel
in de nieuwe
gevangenis.
FOTO'S ROBIN
VAN LONKHUIJSEN/ANP
