11
Als correspondent in Berlijn
berichtte Wierd Duk over het tijdperk
van Angela Merkel. Hij zag hoe de
domineesdochter uit Templin
Duitsland definitief veranderde.
r bestaat een klassiek Duits
1 tv-moment, waarin een
zwijgende Angela Merkel
een belangrijke rol speelt.
I Het was 18 september
2005, de avond van de landelijke ver
kiezingen. De christendemocraten
hadden die onder leiding van Merkel
nipt gewonnen.
In de studio's van de publieke om
roep voerde niet Merkel, maar haar
sociaaldemocratische tegenstander
en zittende bondskanselier Gerhard
Schröder het hoogste woord. Schro
der, de archetypische Duitse macho,
zette Merkel neer als 'de echte verlie
zer'. Hij was vanuit een nagenoeg
kansloze positie bijna langszij geko
men en kennelijk euforisch van adre
naline - of van de alcohol, wie zal het
zeggen - en claimde als enige in staat
te zijn een nieuw kabinet te vormen.
Merkel keek naar Schröder alsof ze
een wezen van een andere planeet
zag. Maar ze zei niets. Korte tijd later
was Gerhard Schröder van het poli
tieke toneel verdwenen en was An
gela Merkel de machtigste vrouw ter
wereld. De SPD was bovendien een
lid armer: Merkels moeder, Herlind,
had opgezegd omdat ze het niet ver
droeg hoe Schröder haar dochter pu
bliekelijk had vernederd.
Waarom zei ze niets in die 'Elefan-
tenrunde', zoals het lijsttrekkersde
bat in Duitsland wordt genoemd?
Omdat ze ter plekke calculeerde,
legde Merkel later uit. Zij, de natuur
wetenschapper die graag praat op ba
sis van feiten, vreesde dat haar iets
was ontgaan. Had Schröder wellicht
toegang tot meer informatie? Wist
hij iets wat zij niet wist? Ze had zich
die zorgen kunnen besparen. Haar te
genstander blufte en overspeelde zijn
hand.
Mede op basis van dit soort erva
ringen nam Merkel zich voor om zich
nooit meer zo in een hoek te laten
zetten. „Toen ik zo belachelijk werd
gemaakt, heb ik gezworen om van
me af te bijten", bekende ze tegen
over fotografe Herlinde Koelbl. „Ik
heb daar lol in. Ik geniet van een vol
treffer."
Peilingen
Meer dan tien jaar later moet Merkel
weer van zich afbijten. Volgend jaar
zijn er Bondsdagverkiezingen en de
christendemocrate staat er in de pei
lingen niet goed voor: 47 procent van
de kiezers zegt vertrouwen in haar te
hebben. Een jaar geleden was dit nog
67 procent.
Opmerkelijk is dat Merkels dalende
populariteit het gevolg is van een be
sluit dat ze nam op basis van emoties
en niet na een solide afweging van
feiten. Op 4 september 2015 zette
Merkel eigenhandig Europese immi-
gratieregels buitenspel. Ze opende de
Duitse grenzen voor honderdduizen
den migranten, meest uit het Mid
den-Oosten en Afrika, en zette met
dat besluit haar Europese partners
onder druk.
Merkel
dreigt de
geschiedenis
in te gaan als
de vrouw
onder wier
leiding
Duitsland
gevaarlijk
polariseerde.
'Wir schaffen das', benadrukt Mer
kel keer op keer. Maar na de aanran
dingen in Keulen door (meest)
Noord-Afrikanen en de terreuraan
slagen door asielzoekers deze zomer,
is een groot deel van de kiezers daar
niet meer zo zeker van. De beelden
van zingende en applaudisserende
Duitse 'Gutmenschen', die op trein
stations de 'Willkommenkultur' vie
ren met verbaasde vluchtelingen,
hebben plaatsgemaakt voor nuchtere
statistieken, zoals die uit de 'Integra-
tionsmonitor'. Waren begin 2014
34.00 vluchtelingen uit de belang
rijkste herkomstlanden Syrië, Irak,
Afghanistan en Eritrea werkloos, dat
zijn er inmiddels 124.000. Tendens
stijgend, want vier van de vijf vluch
telingen uit deze landen hebben geen
opleiding. De bekende bezwerings
formule over de 'apotheker uit
Aleppo', die snel aan de slag kan, gaat
dus maar zeer ten dele op.
Hoe denkt Merkel de groeiende
onrust in Duitsland - en in de rest
van Europa - het hoofd te bieden? De
kanselier kiest voor de haar ver
trouwde aanpak: kalm blijven, af
wachten, uitleggen. Ze hoopt dat de
kiezers haar mening zullen overne
men, waaronder ook haar uitspraak
'de islam behoort tot Duitsland'.
Maar het is de vraag of ze daar dit
keer succesvol mee zal zijn. Onder
invloed van de migratiecrisis veran
dert Duitsland, het machtigste land
van Europa, snel en ingrijpend. Veel
Duitsers keren zich tegen die veran
deringen. Waar Merkel voor hon
derdduizenden vluchtelingen en hun
verwelkomers een symbool werd van
hoop en vrijheid - 'Mama Merkel'-
beschouwen haar critici de domi
neesdochter uit de voormalige DDR
als niets minder dan een 'landverra
der'. In dit hoogst gepolariseerde
maatschappelijke debat kwamen de
anti-islam beweging Pegida en de
rechts-populistische Alternative für
Deutschland (AfD) op. De AfD
boekte dit jaar spectaculaire verkie
zingsresultaten in enkele deelstaten
en de partij dreigt zondag bij verkie
zingen in het oostelijke Mecklen-
burg-Voorpommeren, nota bene
Merkels electorale thuishaven, de
CDU/CSU met 23 tegen 20 procent te
passeren. Dit zou voor de omstreden
protestpartij, waarin ook neonazi's
zich thuis voelen, een nieuw succes
verhaal zijn.
Mislukt
In een land waar iedere christen-de
mocratische kanselier het als een op
dracht beschouwt om te voorkomen
dat zich rechts van de CDU/CSU een
aansprekend alternatief ontplooit, is
dit een dramatische ontwikkeling.
Merkel moet nu van zich afbijten en
voltreffers produceren. Want als zij
er niet in slaagt om tot aan de Bonds
dagverkiezingen van 2017 de 'Wut-
bürger' (boze burgers) terug te win
nen dreigt zij de geschiedenis in te
gaan als de vrouw onder wier leiding
de Bondsrepubliek gevaarlijk polari
seerde. Dan is haar kanselierschap
mislukt.
vrijdag 2 september 2016
moet
Wierd Duk
Berlijn
Angela Merkel heeft
nog maar het vertrou
wen van 47 procent
van de kiezers. Haar
populariteit daalde
sinds ze de grenzen
opende voor honderd
duizenden migranten.
Volgend jaar zijn de
verkiezingen.
FOTO REUTERS
Dit was Wierd Duks laatste stuk
als correspondent in Berlijn. Vanaf
volgende week zaterdag peilt hij
als reizend commentator de stem
ming in Nederland.
