mm
n
i
Miljoenen vakantiegangers doen jaarlijks aan 'dark tourism'
■t
-
14 NI
Met tranen in haar ogen
liep Dorina Buda (35) vorig
jaar hot Anno Frank Huis
uit. ledereen leek een
beetje te snikken. Terwijl
ze eigenlijk in Amsterdam
was om plezier te hebben.
'Duistere'
attracties
Toeristen leggen
het uit als het
tonen van
respect, maar er
zit ook
voyeurisme in
Waarom gaan we in
de vakantie naar
plaatsen van onheil?
Contra-intuïtief
noemt Buda die
hang van toeristen om locaties te be
zoeken die je associeert met de dood
of gruwelijkheden. Vakantie is ple
zier maken en ontspannen, maar per
jaar trekken miljoenen toeristen ook
naar plekken als Auschwitz, de Kil
ling Fields in Cambodja of Ground
Zero in New York.
Thanatotoerisme - naar thanatos:
'dood' in het Grieks - heet deze vorm
van toerisme, of dark tourism. Hoe
wel er geen cijfers voorhanden zijn,
lijkt het fenomeen groeiende. In
Groot-Brittannië bestaat er zelfs een
onderzoeksinstituut voor aan de Uni
versity of Central Lancashire. De Roe
meense Dorina Buda, universitair
docent aan de Rijksuniversiteit Gro
ningen, doet onderzoek naar dark
tourism in Israël en Palestina.
„Helemaal niet. Het woord lijkt een
negatieve connotatie te hebben,
maar dark tourism is een breed be
grip dat vooral betrekking heeft op
de soort locaties die je confronteren
met bepaalde emoties als angst, ver
driet of ontroering. Ramptoerisme
valt hier bijvoorbeeld ook onder.
Toch kan dark tourism ook bijzonder
positief zijn."
„Als je op rampplekken komt, in con
centratiekampen of op plekken als
New Orleans na orkaan Katrina,
vraag je je af wat er is gebeurd, hoe
het heeft kunnen gebeuren en wat
je misschien zelf kunt doen om het
te vermijden."
„Het kan verschillende redenen heb
ben: sommige mensen willen een
beeld krijgen bij de geschiedenis die
ze kennen, het raakt ze persoonlijk,
ze zijn nieuwsgierig of het staat in
een reisgids als 'must see'. Bij het
bezoek aan dark tourism-locaties
ontstaat een verband tussen angst
en plezier. Je zintuigen worden extra
geprikkeld, de ervaring wordt inten
ser want je zwenkt van blijdschap
naar verdriet, van vreugde naar tra
nen. Als je alleen gaat skiën of zon
nen op het strand, kom je die gevoe
lens niet tegen."
„Nee, het bestaat al eeuwen. Ook het
reizen van mensen naar gladiatoren-
spelen of executies om bij te wonen,
kun je zien als vroege vorm van dark
tourism. In de negentiende eeuw
was het heel gewoon om begraaf
plaatsen te bezoeken. We zijn altijd
nieuwsgierig geweest naar de dood.
In 2000 kwamen de Britse onderzoe
kers John Lennon en Malcolm Foley
met de term dark tourism."
„Toeristen en reisbureaus zullen niet
snel toegeven dat er ook iets van sen
satiebehoefte in zo'n bezoek zit. Het
is een taboe om te zeggen dat je
dicht bij de dood wilt zijn. Mensen
zullen altijd een andere uitleg gse-
ven: ik wil de geschiedenis beter
begrijpen, respect tonen, stilstaan
bij wat mijn grootouders hebben
meegemaakt. Terwijl er meer aan
de hand is dan alleen jezelf willen
onderwijzen."
„In mijn onderzoek zoek ik naar de
onbewuste redenen om rampplek
ken te bezoeken. Ik gebruik daar
voor Spinoza's term affect: emoties
kun je een naam geven terwijl af
fect de laag onder de emoties is, het
gevoel waar je geen naam voor kunt
vinden. Het is een soort krachten
veld dat mensen voortbeweegt."
„Dat kan. Ook als je naar huis gaat,
kun je nog geraakt zijn door wat je
zag of wat een gids heeft verteld.
Het is iets wat blijft hangen. Dat
is waarschijnlijk anders als je naar
de tunnel in Parijs gaat waar prinses
Diana is omgekomen, maar een
bezoek aan een concentratiekamp
kan grote indruk maken."
„Rampen en terroristische aansla
gen zijn voortdurend aanwezig in
het nieuws. Die aanwezigheid jaagt
sommige mensen angst aan en
maakt anderen nieuwsgierig. Het
ligt natuurlijk gevoelig, maar er zul
len ook mensen zijn die juist naar
Parijs gaan om de Bataclan of de res
taurants te bezoeken waar in novem
ber tientallen mensen zijn doodge
schoten. Toeristen leggen het uit
als het tonen van respect,
of het niet laten bangmaken door
terroriste. Maar er zit ook iets van
voyeuristme in."
„Ik wil geen moreel oordeel vellen
over dark tourism. Maar lokale be
woners, bijvoorbeeld in New Or
leans, zijn niet altijd blij met toeris-
ten die komen kijken naar hun lij
den.
„Natuurlijk zijn er grenzen aan
wat moet kunnen, maar ik zie ook
dat die grenzen verschuiven. Alleen
al het feit dat er groeiende interesse
is voor macabere locaties, laat zien
dat we die grenzen moeten bedis
cussiëren. En ook de manier waarop
we ermee omgaan: zoals selfies ne
men bij een Holocaustmonument."
woensdag 10 augustus 2016
r
■- -
s?swS?. J
Lorianne van Gelder
Amsterdam
Dark tourism klinkt erg duister.
Is het zo negatief als het klinkt?
Op welke manier?
Miljoenen mensen gaan jaarlijks
naar het Anne Frank Huist en het
museum op Ground Zero. Waarom
heeft de mens behoefte aan duister
toerisme?
Is het iets nieuws?
Is het ook sensatiezucht om naar
rampenplekken te gaan?
A Toeristen maken
foto's van prikkel
draad bij het museum
Auschwitz-Birkenau.
FOTO'S ROGER OREMERS
Een liquidatie
tour: tour langs
locaties waar Am
sterdamse onder
wereldfiguren zijn
geliquideerd (o.a.
langs het Hilton,
waar Klaas Bruins-
ma werd neer
geschoten).
De boom die
alles zag: herden-
kingsplek van de
Bijlmerramp.
Zorgvlied: op de
begraafplaats kun
je zelfs een rond
leiding krijgen.
Wat is er dan aan de hand?
Maakt een bezoek aan Waterloo
of het voormalige kampterrein
Buchenwald een vakantie beter?
Waarom groeit dark tourism?
Zijn er grenzen aan het toelaat
bare?
