Struikelen over godsdienstoorlog
16 ZEELAND
Zomertentoonstelling Burgerweeshuis Zierikzee
De Stichting Burgerweeshuis
Zierikzee beheert een
prachtig monumenten-
pand dat na jaren weer een
zomertentoonstelling heeft.
Jarenlang bezocht ik één keer per
jaar het Burgerweeshuis in Zierik
zee. De oude, weelderige tuin
stond vol beelden. In hal, gang
en enkele statige kamers op de
begane grond kon je verder dwalen. Naast
kleinere beelden vond je er schilderijen,
grafiek en antieke snuisterijen. Daartussen
scharrelde dan beeldhouwer Ad Braat, ter
wijl keramiste Tessa je hartelijk ontving.
Het echtpaar hoorde bij het huis, het woon
de er sinds i960. Ad overleed in 2000 en
Tessa in 2013. In 2009 organiseerde zij 'haar'
laatste tentoonstelling.
Zoon Chris en zijn partner Theresia Koe-
lewijn blazen de traditie nieuw leven in. Er
staat en hangt misschien wat minder dan
voorheen, maar de lijst met werken telt 250
stuks en dat los van de fraaie, in intense
kleuren geglazuurde schalen, vazen en pot
ten van Tessa Braat. Voor liefhebbers van
de schone kunsten in klassieke zin en spe
ciaal voor wie van bronzen beelden houdt
is het goed toeven in en om dat pand.
De mens staat centraal, gekleed en naakt.
Vakmanschap kenmerkt de aanpak, figura
tie domineert. Er is werk dat de geest van
de oude Griekse sculptuur ademt en werk
dat geworteld is in de expressieve beeld
houwkunst van de naoorlogse jaren '50. Ik
zie mythologische figuren, baders en baad
sters, zwangere vrouwen, moeders met een
kind op de arm en stelletjes, innig verstren
geld of ontspannen op een hek zittend. Ik
kom een advocaat tegen en een kardinaal,
een acrobaat, danseressen, worstelaars, vis
sers, liggende en staande naakten en por
tretkoppen. Daarnaast af en toe een dier.
Kan dat nog in deze verscheurde tijd? Ver
tellen van vreugde en verdriet, warmte,
kracht, souplesse, wijsheid en liefde? En
maar af en toe van strijd? Het is - vind ik -
vooral kunst die troost biedt en het besef
voedt dat er ook een andere kant is aan het
bestaan dan zich zo vaak opdringende feno
menen als fanatisme, populisme, narcisme,
opportunisme, materialisme en machtswel
lust. 'Sophia' van Dick Aerts bijvoorbeeld,
is een sterk geboetseerd beeld van een
vrouw die met één arm een doek tegen
De mens staat centraal,
gekleed en naakt
zich aan houdt die haar naaktheid bedekt.
Zij kijkt je krachtig aan en belichaamt een
vrouw die zich laat voorstaan op haar geest
en niet op haar lijf. Daarmee geeft Aerts
haar naam - 'Sophia' is Grieks voor (le
venswijsheid - een verbeelding die univer
seel is en tegelijk actueel. Wat verderop
staan dan de 'Vissers' van Hans Blank, man
nen in klederdracht, stevig en toch zwierig
neergezet, expressief en als kop niet meer
dan een dot raak gevormde klei. Het avon
tuur van het scheppen spettert eraf. Het is
een herinnering aan tijden dat de visserij er
heel anders uit zag dan vandaag de dag.
Wat iets anders is dan pure nostalgie. Ge
ven Aerts en Blank de traditie een persoon
lijke toets, Linda Verkaaik ontwikkelt voor
haar reliëfs een heel eigen beeldtaal. Zij
snijdt vormen uit platen klei, maakt daar
openingen in, voorziet ze hier en daar van
opstaande randen en giet ze af in brons. Zo
ontstaan geabstraheerde koppen van men
sen die met elkaar in gesprek zijn. De taal
van Verkaaik roept hun innerlijke bewogen
heid op. Er is binnen ook eigenzinnige fijn
schilderkunst van Jan van Buiten en divers
werk van Miems van Citters. En ik ben be
nieuwd wat u vindt van de fraaie in Art De-
co-sfeer gestileerde koppen van Marina Ra
dius...
Vlak voor de zomervakantie
moest onze jongste een repeti
tie maken over reformatie en
de Tachtigjarige Oorlog. 'Wat heb ik
eraan?' en 'Het is toch al lang voor
bij!' zijn zinnen die bij het leren op
het puntje van zijn tong liggen.
Het staat ver van hem af, denkt hij.
De tijd ontbrak om verhalen tot le
ven te wekken. In Zeeuws-Vlaande-
ren struikel je namelijk nog letterlijk
over deze geschiedenis als je aan de
wandel gaat. Wij stapten deze vakan
tie op de fiets, om aan de hand van
het routeboekje van de PZC wat
rond te kijken.
Wie weieens heeft rondgewandeld
in de omgeving van Verdun weet dat
brute geschiedenis zich daar toont in
een pokdalig landschap, gecreëerd tij
dens de Eerste Wereldoorlog. Maar
in ons Zeeuws-Vlaanderen is de
Monniken
werk
José Baars schrijft
wekelijks over reli
gie en kerken in
Zeeland. Kijk voor
haar blog op
pzc.nl/monniken
werk
Tachtigjarige Oorlog nog tastbaar
aanwezig.
De 'Staatsen' in het noorden wa
ren protestants en wilden vrijheid
van godsdienst en een eind maken
aan Spaanse overheersing. Parma wil
de de Noordelijke Nederlanden, die
in de optiek van de katholiek Filips II
nogal waren losgeslagen, vanuit het
zuiden in het gareel brengen. De li
nies lagen tussen Sas van Gent en
Hulst waar vandaag de dag de resten
van negentien schansen en redoutes
terug te vinden zijn.
De strijd kon er fel oplaaien en het
land werd met regelmaat opzettelijk
onder water gezet. Inundatie - zoals
dat heet - is dus echt véél eerder uit
gevonden dan in de Tweede Wereld
oorlog.
Afijn, tijdens de Tachtigjarige Oor
log schoof de grens zus en schoof de
grens zo. En daarna volgde meer on
heil in de Franse tijd en bij de schei
ding tussen de Noordelijke en Zuide
lijke Nederlanden. In een samenle
ving waarin het nog ondenkbaar was
dat je niet-godsdienstig of preciezer
onkerkelijk was, heeft de bevolking
hier eeuwen onder geleden. Loyaal
blijven aan de katholieke of protes
tantse kerkgemeenschap waarin je
toevallig geboren (en gedoopt) was,
kende een hoge prijs. Om een dienst
of mis te kunnen bezoeken of getui
ge te zijn van een doop of huwelijk
hebben mensen heel wat gevaar ge
trotseerd. Zo moesten katholieken
uit Overslag en Kruisstraat rond
1700 om het water van de Moerbeke-
polder heen lopen om bij een kapel
te komen die op Spaanse grond in
Koewacht stond. Daar heeft de huidi
ge Papdijk (Papendijk) tussen Over
slag en Koewacht zijn naam aan te
danken.
Gelovigen moesten hun kerkgang
soms met de dood bekopen. Hoe dan
ook. Dat kerkelijk West-Zeeuws-
Vlaanderen vooral protestants is en
Oost-Zeeuws-Vlaanderen katholiek,
kent een lange geschiedenis.
In 1830 ging Zeeuws-Vlaanderen
tot Nederland behoren. Dat er op
godsdienstig gebied eindelijk rust
kwam, blijkt uit het feit dat er in
Zeeuws-Vlaanderen sinds 1841 maar
liefst dertig nieuwe katholieke ker
ken zijn gebouwd. Dat de strijd pijn
heeft gedaan staat in de Sint-Willi-
brordusbasiliek in Hulst nog letter
lijk op ramen en deuren geschreven.
Maar de parochianen zijn nu, getuige
een expositie, vooral bezig met het
jaar van barmhartigheid.
Gelukkig maar.
zaterdag 6 augustus 2016
Alsof de tijd heeft stilgestaan
RECENSIE
Nico Out
Zierikzee
Hans Blank: 'Vissers'.
Zomertentoonstelling 2016: t/m 4/9. Bur
gerweeshuis, Zierikzee. Vr. t/m zo. 11.00 -17.00
uur. Toegang 2,50, kinderen 1, gezinskaart 6
Dick Aerts: 'Sophia'.
José Baars
Leestips bij deze column en een
overzicht van de kerkdiensten voor
komende zondag staan op
pzc.nl/monnikenwerk.
