EUWS 15
Hij gold in zijn
tijd als 'de
snelste blanke',
Tinus Osendarp
(1916-2002) ging
echter niet de
geschiedenis in
vanwege zijn
succes als atleet,
maar als lid van
de SS.
Hij had een rond
uit afzichtelijke
loopstijl: schon
kig, bonkig, van
af het start
schot bijna
struikelend op
weg naar de finish.
Nee, dan zijn belangrijkste oppo
nent tijdens de Olympische Spe
len in 1936 in Duitsland, de legen
darische Amerikaanse sprinter Jes
se Owens. Die leek welhaast over
de baan te zweven met zijn adem
benemende souplesse. Owens en
diens landgenoot Ralph Metcalfe,
beiden zwarte atleten, bleven Ti
nus Osendarp op de too meter nét
voor.
Het was een spannende race tus
sen 'Die sechs schnellsten Laufer
der Welt', aldus het blaffende
Duitse filmcommentaar. 'Osen
darp kampft sich heran', klonk
het nog hoopgevend op de laatste
meters, maar tevergeefs.
Adolf Hitler was not amused dat
het roomblanke Herrenras door
twee gekleurde Untermenschen te
kakken was gezet. De bronzen
plakken van Der Hollander Osen
darp (ook op de 200 meter werd
hij derde) waren troostprijzen.
Er viel nog veel te sleutelen aan
de superieur geachte Germaanse
mens, zoveel was duidelijk. 'De
blanke mensheid zou zich moeten
schamen', bitste Joseph Goebbels,
minister van propaganda in het
Derde Rijk, in zijn dagboek.
Maar Osendarp zou het goedma
ken met de Führer. Tijdens de
Duitse bezetting heulde hij op
zichtig met de Mof aan wie hij als
politieman uiterst hardhandige
spandiensten verleende bij de be
strijding van de illegaliteit.
Tinus Osendarp behoorde in
zijn tijd tot 's werelds beste hardlo
pers. Hij heette 'de snelste blanke'
te zijn en won twee jaar later tij
dens de EK atletiek in Parijs goud
op de 100 en 200 meter. In eigen
land reeg hij vijftien titels aaneen.
Huzarenstukje
Na zijn huzarenstukje in Berlijn
werd Osendarp juichend verwel
komd in Nederland. Net als de
zwemster Rie Mastenbroek die,
omhangen met drie gouden en
een zilveren medaille, de vader
landse traditie als bedwinger van
het water alle eer aandeed.
Dat de Joodse bokser Ben Bril
niet was afgereisd naar Berlijn uit
protest tegen de vernederende
maatregelen die Duitsland tegen
Joden nam, mocht de pret niet
drukken. Met liefst zeventien ere-
plakken had Nederland op spor
tief vlak een stevig woordje mee
gesproken.
Toch is het tevergeefs zoeken
naar de naam Tinus Osendarp in
alle publiciteit aan de vooravond
van de Spelen in Rio, waar Dafne
Schippers aantreedt als nationale
troef op de 100 en 200 meter. Ex
clusief het predicaat 'snelste blan
ke' vanzelfsprekend: die toevoe
ging behoort het vooroorlogse
zwart-wit denken toe, waarin ras
sendiscriminatie, kolonialisme en
antisemitisme in vruchtbare bo
dem vielen - óók buiten Hit-
ler-Duitsland.
Sportief Nederland wordt liever
niet herinnerd aan de man die tij
dens de Duitse bezetting in sprint
tempo zijn blazoen bevlekte. Eerst
was er het lidmaatschap van de ge
hate NSB, vervolgens trad hij tot
de gevreesde Germaanse SS toe.
Aan het begin van de oorlog ver
loor Osendarp zijn baan bij de
KLM (alle vluchten werden im
mers gestaakt). Maar Osendarp, in
Delft geboren uit Duitse ouders,
werd door de bezettingsmacht lief
devol opgenomen in de Nazi-fami
lie. Hij gold als Arisch hoogstand
je: blond, fysiek dik in orde en ide
ologisch uit het juiste hout gesne
den. Dat hij volgens een kennis
enigszins 'eenvoudig van geest'
was, maakte hem wellicht vatbaar
voor het gedachtegoed van de Na
zi's.
Osendarp schopte het tot recher
cheur bij de Kriminalpolizei en
kreeg als uithangbord van de Duit
se Körperkultur voldoende vrije
tijd om te sporten. Veel kwalijker
was zijn deelname aan het beruch
te Commando Leemhuis, dat in
en rond Den Haag genadeloos op
verzetsstrijders en onderduikers
joeg, hen martelde en niet zelden
vermoordde.
Bloed
Ook aan Osendarps handen kleef
de bloed. In De ontdekking van Daf
ne en andere verhalen uit de Neder
landse atletiekgeschiedenis van au
teur Cees Sluys valt een bitter-iro-
nische passage te lezen over Osen
darp toen hij in 1945 een student
neerschoot, die door de Sicherheits-
dienst was gearresteerd, maar uit
de auto wist te springen.
Het slachtoffer, H.K. Jacobs,
overleefde het en verklaarde in
1948 tijdens het proces tegen
Osendarp voor de rechtbank dat
hij 'van twee meter afstand' was
beschoten.
Daarop verbeterde Osendarp
hem: 'Nee, het was vijftien meter.'
Waarom had hij geschoten, infor
meerde de rechter. Had hij niet
achter de man aan kunnen ren
nen? 'Ik kon hem niet inhalen', al
dus de beteuterde snelste blanke
ter wereld.
Osendarp kwam er genadig af.
Hij werd in 1948 veroordeeld tot
twaalf jaar gevangenisstraf, met af
trek van drie jaar voorarrest. In
1952 kwam hij vervroegd vrij. Met
vrouw en kinderen koos hij domi
cilie in Zuid-Limburg, waar hij
mijnwerker werd.
In 1999 interviewde De Volks
krant de verguisde en vergeten
sporter. Hij zei toen onder meer:
'Ik mag fout zijn geweest, in hun
ogen, in uw ogen, maar daar ben
ik voor gestraft en zwaar ook.
Mijnheer, eigenlijk was ik niet
meer dan een klein mannetje, dat
toevallig een bekende Nederlan
der werd door de sport. En natuur
lijk heb ik spijt. Maar spijt komt al
tijd te laat.'
zaterdag 6 augustus 2016
Arno Gelder
Rotterdam
A Tinus Osendarp finisht als eer
ste op de de 400 meter estafet
te tijdens de Olympdag in Am
sterdam in 1936. foto hh
D
Tinus Osendarp schoot in de
oorlog op een vluchtende stu
dent. Volgens Osendarp vanaf
15 meter. Omdat hij hem 'niet
meer kon inhalen' aldus de 'snel
ste blanke ter wereld'.
