r-
14 NI
j
De staatsgreep
tegen de Turkse
regering werd
door verzet van
burgers tot staan
gebracht. Wat als
de coup wel was
gelukt?
,vajjraQfW<y4; y s
7 I
eneraals heb
ben de neiging
zich voor te be
reiden op de vo
rige oorlog. En
de vorige coup.
De leiders van
staatsgreep tegen de islamitische
AKP-regering gebruikten de mili
taire interventie van 12 september
1980 waarschijnlijk als voorbeeld
en bron van inspiratie.
Na jaren van politieke instabili
teit en dagelijkse schietpartijen
tussen extreemlinkse en extreem
rechtse militanten in de jaren 70
nam een junta onder leiding van
de chef van de generale staf, Ke
nan Evren, in de zomer van 1980
de macht over. Tanks namen stra
tegische posities in. Een verkla
ring van de coupleider werd voor
gelezen op de staats-tv. Evren kon
digde de staat van beleg af.
De militaire machthebbers slo
ten premier Süleyman Demirel en
andere partijleiders op. Kranten
kregen een verschijningsverbod.
Politie en leger arresteerden zeker
500.000 mensen, 50 werden geëxe
cuteerd, honderden stierven in ge
vangenissen als gevolg van marte
lingen. De junta stelde een nieu
we, autoritaire grondwet op. De
democratie werd pas na drie jaar
hersteld, nadat coupleider Evren
zich eerst tot president had laten
kiezen.
Er zijn aanwijzingen dat de
putschisten van 15 juli een soortge-
lijk scenario in gedachten hadden.
Veel is nog onduidelijk. Bewijzen
komen mogelijk boven water tij
dens de processen tegen de 119 ge
neraals en admiraals - een derde
van de Turkse militaire top - die
in staat van beschuldiging zijn ge
steld.
Vliegvelden
De militairen volgden de eerste
stappen uit het draaiboek voor
coups. Ze bezetten strategische
bruggen en vliegvelden. Comman
do's probeerden president Erdo-
gan op zijn vakantieadres in het
Grand Yazici Hotel in Marmaris te
verrassen en gevangen te nemen.
Gevechtshelikopters beschoten
het konvooi van premier Binali
Yildirim. Militairen drongen de ge
bouwen van de staatszender TRT
in Istanboel en Ankara binnen en
dwongen de anchorvrouw hun zo
geheten 'Publieke Verklaring
Nummer f voor te lezen. Daarin
stelden ze dat het doel van de
coup het herstel was van 'de de
mocratie, de rechtsstaat, de rech
ten en vrijheden, en de veiligheid
van de bevolking en de staat'.
Ze gaven de indruk 'kemalisten'
te zijn, aanhangers van de eerste
militaire president en grondlegger
van de seculiere republiek, Musta
fa Kemal Atatürk. Ze noemden
zichzelf de 'Raad van Vrede in het
Vaderland', een duidelijke referen
tie naar een van de bekendste ge
zegdes van Atatürk: 'Vrede in het
vaderland, vrede in de wereld.' In
'Verklaring Nummer 2', na mid
dernacht, kondigde de groep een
nationaal uitgaansverbod af. Ze
hadden moeten ingrijpen, zo stel
den ze, omdat 'de fundamentele
rechten en vrijheden door de pre
sident en zijn regering met voeten
worden getreden, en de seculiere
en democratische rechtsstaat, ge
baseerd op de machtenscheiding,
zijn geëlimineerd. Ons land is
een autocratie geworden, geba
seerd op angst.'
Wat de mediastrategie betrof,
leefden ze nog in 1980. Ze hadden
geen rekening gehouden met de
talloze Turkse commerciële en bui
tenlandse tv-zenders, social me
dia en apps zoals FaceTime en
WhatsApp. Zo kon het volksver
zet razendsnel op de been ge
bracht worden. Een andere belang
rijke zwakke schakel was dat ze
opereerden buiten de bevelstruc
tuur van het leger om, en zich ver
keken op de steun die ze zouden
krijgen van andere legeronderde
len.
Huiswerk
Op één terrein hadden de
putschisten wel hun huiswerk ge
daan: het personeelsbeleid voor de
post-coupperiode. Als ze erin wa-
zaterdag 23 juli 2016
A
SJIMW'
VA.
«te
Coupplegers vergaten
Mare Guillet
Istanboel
0
Met apps als FaceTime en
WhatsApp werd volksverzet ra
zendsnel op de been gebracht.
Premier Binali Yildirim in Ankara na de couppoging, fotoepa
