LIEFDEVOLLE HERINNERING
ZEELAND 19
Willy Verschraegen heeft zijn 'sergeant nonkel Ward' nooit gekend, maar de dood van de
avontuurlijkste telg van de Koewachtse boerenfamilie wordt jaarlijks in het hele dorp herdacht.
21-09-1944
Willy Ver
schraegen
(70) kan tot
in detail ver
tellen over
de levens
wandel van
Eduardus (Ward) Verschraegen, de
avontuurlijkste telg van zijn Koe
wachtse familie. Desondanks heeft
hij hem nooit gekend. „Mijn verhaal
is zodoende een respectvol aanden
ken."
Vergeelde brieven die Ward vanuit
Nederlands-Indië schreef aan het
thuisfront, post van het informatie
bureau van het Nederlandsche
Roode Kruisch en het postuum uitge
reikte Oorlogsherinneringskruis ver
tellen het verhaal van een spannend
overzees leven, dat helaas voor Ward
en zijn familie tragisch eindigde.
Hoewel kort, leefde Ward zijn
droom; hij keek verder dan zijn ei
gen dorpje, had aanzien, diende zijn
vaderland. Elk jaar, tijdens de Doden
herdenking in Koewacht, wordt hij
herdacht. Door zijn familie en vele
anderen.
Ward was 'anders' dan zijn vier
broers en zuster op de boerderij in
het Koewachtse gehucht Nieuwe Mo
len. Hij was eigenwijs, ij del, muzi
kaal. Hij speelde mondharmonica en
in een schoolschrift noteerde hij de
liedjes die hij zong en speelde. Na de
lagere school begon hij, zoals zove-
len in die tijd, als boerenknecht,
maar dat had hij allemaal al snel ge
zien. Ward wilde een ander leven.
Verschraegen: „Mijn oom was ambiti
eus. Ver van huis, daar lagen zijn kan
sen." En zo nam Ward in 1937, hij
was toen 23 jaar, afscheid van zijn fa
milie en meldde zich als vrijwilliger
bij het Koninklijk Nederlands-In
disch Leger (KNIL).
Een uniform in plaats van een over
all en klompen, dat leek Ward wel
wat. De wereld zien. De knappe jon
ge man straalt dan ook op zijn gepo
seerde portret in ceremonieel tenue,
dat hij zijn familie en zijn lief stuur
de. Zijn militaire carrière begon op
de kazerne in Nijmegen. Hij tekende
zoals iedereen voor zes jaar en na
zijn opleiding vertrok hij per boot
naar Nederlands-Oost-Indië. Een be
paalde tijd was hij gelegerd in Mage-
lang, een oude VOC-garnizoensstad
op midden-Java, waar de militairen
waren om de kolonie onder de duim
te houden. Verschraegen: „Hij leek
gelukkig op het 'zo mooie groene ei
land'. Hij stuurde veel foto's en brie
ven naar mijn opa en oma. Ook apar
te brieven naar mijn tante, zijn zus
Paula, die waren bestemd voor zijn
liefje, die woonde in Kruisstraat,
vlak over de Belgische grens. Tante
Paula fungeerde als postillion
d'amour." Van korporaal schopte
Ward het tot de sergeantenoplei
ding. Het ging hem voor de wind.
Verschraegen: „Hij was geliefd, bij
collega's en ook bij de vrouwen, in
elk stadje een ander schatje, zeggen
ze wel eens. Hij hield van het land,
het klimaat, de gewoonten. Hij be
schreef tot in detail wat hij zag en
meemaakte. Het moet geweldig voor
hem zijn geweest in die eerste ja
ren."
In 1940 echter kwam de eerste
klap. In dat jaar moest hij, maanden
later via brieven, vernemen van het
overlijden van zijn moeder Josephi
ne. Een goed jaar later, op 8 decem
ber 1941, verklaarde Nederland Japan
de oorlog. Op zee brak de strijd al
gauw in alle hevigheid los. In januari
1942 begon de aanval van Japan op
het vasteland van Nederlands-Indië.
Het KNIL capituleerde op 9 maart
1942. Alle militairen werden krijgsge
vangen gemaakt en kwamen in Ja
panse kampen terecht. Zo ook ser
geant Eduard Verschraegen. De om
standigheden waren mensonterend.
De rillingen liepen over
onze rug toen we
ontdekten dat Ward
gewerkt heeft aan de
Birma dodenspoorlijn
De gevangenen werden geschopt, ge
slagen, moesten uren in de hete zon
staan en eten en drinken waren op
rantsoen. Voortdurend werden grote
groepen krijgsgevangenen ver
plaatst. Soms te voet, in vrachtwa
gens, per goederentrein of boot. Ve
len moesten werken als slaven bij
het aanleggen van spoorwegen, ha
vens, wegen of vliegvelden. Duizen
den stierven door uitputting of ziek
te in de tropische hitte. Medische
zorg was er praktisch niet.
Op 30 april 1940, Nederland was
toen al bezet, ontving de familie Ver
schraegen per brief het laatste le
vensteken van Ward. Een opgewekte
brief, hij schreef hem op Koningin
nedag, dat overzees ook groots werd
gevierd. Vier jaar lang ontving de fa
milie, ondanks vele malen vergeefs
om inlichtingen vragen, taal noch te
ken van en over Ward. Pas in april
1944 ontving vader Petrus een offici
eel schrijven van het informatiebu
reau van het Roode Kruisch. Geheel
naar de letter van de derde conven
tie van Genève kwam het bericht
dat Eduardus Josephus Verschraegen
als Prisoner of War is ingeschreven.
Zijn Japanse interneringskaart is be
waard gebleven en vertelt na verta
ling een afschuwelijk verhaal: Ward
blijkt als krijgsgevangene gewerkt te
hebben aan de beruchte dodenspoor
lijn Thailand-Birma. Verschraegen:
„Toen we dat ontdekten, liepen de
rillingen over onze rug." De Jappen
hielden een gedegen administratie
bij van hun gevangenen op de inter-
neringskaarten en zo kunnen de laat
ste jaren van Ward vrij nauwkeurig
in beeld worden gebracht. In augus
tus werd Ward overgebracht van
kamp Java IV naar Batavia, van waar
uit hij in januari 1943 op transport
werd gezet naar Singapore. Samen
met nog 3187 krijgsgevangenen werd
hij in het scheepsruim gepropt. Na
twee weken in het Changi kamp ver
trok hij per trein, met 624 gevange
nen in ijzeren veewagons, naar
kamp Ban Pong, aan het begin van
de dodenspoorlijn, een reis van 1200
kilometer. Nog diezelfde dag, 6 fe
bruari 1943, vertrok een konvooi
naar een ander werkkamp, Non Pra-
dai. De hierop volgende anderhalf
jaar is onbekend waar Ward alle
maal verbleef. Verschraegen: „De Bir-
maspoorlijn was in oktober 1943 wel
iswaar klaar, maar het spoor moest
wel onderhouden worden. Ward
was een fitte, sterke man en heeft
waarschijnlijk jaren dwangarbeid
verricht aan het dodenspoor."
Ward stierf uiteindelijk op 21 sep
tember 1944 toen het 'heischip' Ho-
fuku Maru waar hij op zat door de
Amerikanen werd getorpedeerd in
de baai van Manilla. Zijn lichaam is
nooit geborgen.
Elk jaar op 4 mei wordt Ward, sa
men met de andere Koewachtse oor
logsslachtoffers, herdacht. Verschrae
gen: „Zodat hij meer is dan slechts
een naam op een plaquette."
zaterdag 25 juni 2016
Eduardus
Verschraegen
20-02-1914
Ward stierf voor volk en vaderland
Sheila van Doorsselaer
Ward als twintiger in
zijn ceremonieel te
nue van het KNIL.
