ZEELAND GEBOEKT
Verhalen en gedichten
over scheiden en lijden
Duinlandschap in het
tijdschrift Zeeland
Eindelijk
bevrijd
ZEELAND 13
De deltawerken brachten veiligheid en ontsloten meteen het tot dan
geïsoleerde Zeeland. De Zeeuwen werden de nieuwe tijd in gekatapulteerd.
Zo af en toe moeten we er
weer eens bij stilstaan.
Want voor je het weet vin
den we het maar heel ge
woon dat we ons nu veilig voelen
achter deltadammen en -keringen.
In dat opzicht komt De Deltawerken,
een nieuwe uitgave van het Neder
lands Architectuur Instituut in Rot
terdam, op een goed moment. Met
magnifieke (lucht)foto's van Siebe
Swart wordt eens te meer duidelijk,
dat er de afgelopen zestig jaar iets
groots is verricht in de Zeeuwse del
ta.
Het boek heeft een tweeledig doel.
Een terugblik op de uitvoering van
de deltawerken is logisch, we krijgen
alle veertien ingenieursprojecten
overzichtelijk voorgeschoteld. In die
terugblik zit meteen de toekomst ver
scholen. Inzichten veranderen, de
deltawerken moeten mee met hun
tijd.
In de inleiding van het boek wordt
er nog eens fijntjes aan herinnerd
dat de waterstaatswerken veel heb
ben betekend voor de reputatie van
Nederland. De grote meesters van de
twintigste eeuw zijn niet de schil
ders en dichters, maar de waterbou
wers en de landschapsarchitecten.
Zij hebben Nederland op de wereld
kaart gezet, met de Afsluitdijk en de
deltawerken.
De aanleiding voor de waterstaats
werken was zoals zo vaak een cata
strofe - 'disaster driven' in het jar
gon. In de nacht van 31 januari op 1
februari 1953 braken de dijken, 1836
mensen kwamen om het leven,
160.000 hectare land liep onder wa
ter, 30.000 huizen en boerderijen
werden verwoest of beschadigd. En
dat terwijl drie dagen eerder het
rapport 'De afsluitingsplannen der
Tussenwateren' was gepresenteerd.
Men wist dat de dijken te laag wa
ren, maar de na-oorlogse wederop
bouw had prioriteit gekregen.
Veiligheid, kustlijnverkorting was
één van de hoofddoelen van het del
taplan. Maar ook de factoren leefbaar
heid en bereikbaarheid werden met
een meegenomen. Plannenmakers
onderkenden dat Zeeland een geïso
leerde en daardoor achtergestelde re
gio was, die door de aanleg van dam
men 'de nieuwe tijd werd in gekata
pulteerd'.
Zo geeft dit boek het gevoel dat er
daadwerkelijk een Zeeland voor en
na de watersnoodramp bestaat. Er
was een noodlottige stormvloed no
dig om de provincie aansluiting te la
ten vinden bij de moderne tijd. De
waterbouwers hebben daarin een be
langrijke rol gespeeld.
In de bespreking van alle keringen
en dammen wordt duidelijk, dat ook
de hele opzet van de deltawerken
goed doordacht was. Van klein naar
De
Deltawerken
groot, van betrekkelijk simpel naar
uiterst ingewikkeld. Zo was de in
i960 voltooide Zandkreekdam de
achterdeur van het Veerse Meer, die
ervoor zorgde dat de Veerse Gatdam
later zonder al te grote technische
problemen kon worden aangelegd.
Bovendien werd die eerste dam een
mooi voorbeeld van voortschrijdend
inzicht. Tussen 2002 en 2004 werd er
een doorlaat in gemaakt, die ervoor
zorgde dat schoon Oosterscheldewa-
ter in het Veerse Meer te laten stro
men.
Zo worden vele facetten van een
groots waterstaatkundig project be
licht. De waarschuwing voor de drei
gende versnippering van het beheer
klinkt meerdere malen. Veertien af
sluitingen, in samenhang ontwor
pen, moet je als geheel blijven zien.
Bruggenbouwer, is scheiden
altijd lijden?' is een verha
len- en gedichtenbundel over
scheiden, met bijdragen van di
verse auteurs uit Nederland en
België. De bundel biedt dertien
verhalen, veertien gedichten en
negen informatieve artikelen
van professionele hulpverleners,
zoals een mediator en een kin
derpsycholoog.
De bundel verschijnt in het
fonds De Klimmende Ster van
de Zeeuwse uitgeefster Fiona
Hack (20,- euro).
Het Nederlandse - dus ook
het Zeeuwse - duinland
schap is de afgelopen tientallen
jaren in snel tempo begroeid ge
raakt. Het gevolg is dat er vrijwel
nergens nog spontaan stuivende
duinen voorkomen. De kop van
Schouwen is een uitzondering.
In het Zeepe en de Meeuwendui
nen is begroeiing gerooid en
ruigte verwijderd, en in de zee-
reep zijn openingen gemaakt zo
dat zand het duin in kan stuiven.
Landschapsecoloog Anton van
Haperen schrijft in het nieuwste
nummer van het tijdschrift Zee
land van het Zeeuwsch Genoot
schap over de biodiversiteit van
het duinlandschap.
Martin van den Broeke promo
veert eind deze maand in Gro
ningen op een onderzoek naar
buitenplaatsen op Walcheren. In
het tijdschrift besteedt hij aan
dacht aan de sloop van het Huis
te Oostkapelle in de jaren 1796-
1807. Eigenaar Johan Steengracht
(1782-1846) zag zich daartoe ge
dwongen door de veeljarige be
zetting van Franse militairen.
Zeeuwse schrijvers
Willem de Mérode (eigen
lijk W.E. Keuning,
1887-1939) was een ge
vangene van zijn geloof. Hij
mocht niet de man zijn die hij
was en kon niet de gedichten
schrijven die hij wilde.
Het treurigste vind ik dat hij
postuum nog altijd is geketend.
Het zijn vooral geloofsgenoten die
zich ontfermen over zijn werk. De
godsdienst, die benadrukken ze
gretig.
De verboden liefde, die negeren
ze liefst. Zelfs in de biografie die
Hans Werkman aan hem wijdde,
krijg je zodoende maar de helft
van zijn leven, slechts één kant
van zijn ziel te zien.
Ik meen, door al deze mist
heen, te zien dat Willem de Méro
de zich in zijn laatste jaren boven
het geloof heeft verheven. In de ge
dichten uit die tijd leek hij bevrijd
en keek hij, tachtig jaar geleden,
vrijmoedig naar de 'felle mannen-
beenen' van een uitdagende orgel
man en diens 'goudbruine borst'
waarop hij 'in donkergroen een
tatouëering' ontwaarde.
Zeeland speelde bij die bevrij
ding een rol, en dan met name
zijn Zeeuwse vriend Jan van der
Leeuw (1889-1946), een uit Goes
afkomstige kunstenaar, later bewo
ner van Sint Anna ter Muiden,
diep verstopt in Zeeuws-Vlaande-
ren. Daar was De Mérode soms te
gast en hij schreef ook een gedicht
'Sint Anna ter Muiden' waarin
Van der Leeuw opduikt, als ie
mand die 'eenzaam in zijn heilig-
Willem de
Mérode
dom' de 'schoone luwte van dit
leven/ Als visioen verbeeld en uit
geschreven' heeft.
Dat klinkt, zoals veel werk van
De Mérode, onaangenaam onbe
stemd.
Maar in een gedicht als 'De jon
ge Zeeuw', geschreven op 27 janua
ri 1938, is alle schroom afgewor
pen. De betreffende jonge Zeeuw
draagt een zwart pak en een zwar
te hoed, maar laat je daardoor niet
misleiden. 'Hij is een boer, maar
hij is mooi./ In al zijn jeugdige
ouderwetschheid/ Is er geen
zweem van vaag- of fletschheid,/
Want alles is van 't best allooi.'
Een loflied op 'schier manlijke vol
wassenheid'.
In Zeeland begon de bevrijding,
zij het door zijn vroege dood ge
smoord. Zelfs in het ritme van dit
gedicht hoor je De Mérode roffe
len: ik bén zó!!
vrijdag 24 juni 2016
Wekelijkse rubriek met boeken over Zeeland
en boeken van Zeeuwse schrijvers
er werd iets aroots verricht
Jan van Damme
De Oosterscheldekering. luchtfoto siebe swart
Marinke Steenhuis (red.)
naiOIO uitgevers
224 pagina's
44,95 euro
Mario Molegraaf
-1887-1939
