18 NI
Uit de hele wereld komen vandaag 900 vooraanstaande artsen en
psychologen naar Amsterdam voor een congres over transgenderzorg.
Nergens zijn ze zo ver op dit gebied als in het hoofdstedelijke VUmc.
TRANSGENDER EEN VERKEERD LICHAAM A
Staand plassen,
seks, een
orgasme... het kan
allemaal na de
operatie, want 'de
bedrading ligt er'
achend wordt de jon
gen wakker na zijn
operatie. „Yes, ze zijn
eraf', roept hij, de
ogen stralend gericht
op zijn borstkas. Die
is nog in verband ge
wikkeld, maar plat. Eindelijk.
Plastisch chirurg Mark-Bram Bou-
man gaat blij naar huis. „Ik heb hon
derden van deze operaties verricht.
Het blijft wonderlijk: een patiënt bij
wie je prachtige borsten verwijdert.
Maar ik ben er heilig van overtuigd
dat de ingrepen noodzakelijk zijn
om deze groep mensen gelukkiger te
maken." Stilte. „Of minder ongeluk
kig."
De genderpoli van het VUmc is
het grootste kenniscentrum van de
wereld. Bijna onzichtbaar gelegen op
de tweede verdieping van het zieken
huis. Het kan evengoed de afdeling
logopedie zijn, met zijn kleine
spreekkamers en IKEA-posters aan
de wand. In de wachtkamer zit een
jongen in korte broek. De benen glad
als van een meisje. Hij is een van de
700 patiënten die zich jaarlijks op de
poli melden: 500 volwassenen en
200 kinderen/adolescenten, allen
diep ongelukkig.
Dikwijls hebben ze heel wat psy-
chologenpraktijken versleten voor ze
bij het VUmc aankloppen. Van die
700 aanmeldingen komt 20 a 30 pro
cent op de operatietafel van chirurg
Bouman terecht. Hij amputeert bor
sten, fabriceert vagina's en penissen,
versmalt brede mannenkaken,
schaaft adamsappels bij.
Sinds de oprichting in 1975 schom
melde het aantal aanmeldingen jaren
lang rond de 150. Nu is het aantal
hulpvragen bijna vervijfvoudigd.
Een duidelijke oorzaak is er niet. „Je
hoort soms dat het een modegril is.
Dat is het niet. Met deze mensen is
iets aan de hand. De toenemende
aandacht in de media zorgt er ver
moedelijk voor dat meer mensen de
problematiek herkennen", meent
kinderpsychiater Annelou de Vries.
Toch blijft transseksualiteit moei
lijk te bevatten. Het geslacht is een
aangeboren zekerheid, lijkt het. Maar
transgenders bekruipt vroeg of laat
het gevoel dat ze in het verkeerde
lichaam zijn geboren. De diagnose
genderdysforie wordt gesteld door
een team van psychologen en een
psychiater.
In het eerste halfjaar gaat de pa
tiënt maandelijks op gesprek, daar
op de tweede verdieping, vlak langs
de Aio. Ze moeten vragen beant
woorden. 'Wat voel je', 'Wanneer is
dat begonnen', 'Wat maakt jou tot
man (of andersom).' Maar bovenal:
besef je wat een verandering bete
kent, en niet alleen lichamelijk? En:
'Hoe zullen je familie, collega's en
omgeving reageren?'
In haar spreekkamer ontvangt An
nelou de Vries soms onthutste
ouders van 3-jarigen. „De typische
verhalen die wij horen zijn: een jon
getje dat een jurk aantrekt wanneer
hij zelf zijn kleren mag uitkiezen.
Een meisje dat vraagt: mag ik van
Sinterklaas een piemel? Maar kleu
ters kunnen evengoed zeggen: van
daag ben ik een brandweerman, mor
gen een prinses."
Ouders die haar om advies vragen,
willen weten of de wens écht is.
„Maar op die leeftijd kom je er niet
achter of het gevoel blijvend is." En
dus zit de hulp vooral in psychische
begeleiding.
Bij driekwart van de jonge kinde
ren die worstelen met hun gender-
identiteit verdwijnt het gevoel van
zelf weer. Bij de minderheid wordt
de wens alleen maar sterker. Die laat
ste groep begint rond zijn 11de met
puberteitsremmers: medicijnen die
de ontwikkeling van het lichaam
(borsten, baardgroei) tegengaan.
Medisch gezien maken de rem
mers het werk van chirurgen makke
lijker. Een meisje dat man wil wor
den, hoeft bij een geslachtsoperatie
haar borsten niet te laten verwijde
ren. Een jongen die vrouw wil wor
den, krijgt niet de baard in de keel.
Als een tiener toch wil stoppen met
de remmers - dat gebeurt circa twee
keer op 400 tieners - komt de puber
teit weer op gang. Het VUmc was de
eerste instelling die experimenteer
de met puberteitsremmers, nu wor
den ze wereldwijd ingezet.
Pionier in het ziekenhuis was
Louis Gooren. De gepensioneerde
hormoonarts kreeg in de jaren 70 de
eerste transseksuelen op zijn spreek
uur en raakte, tot verbazing van zijn
collega's, gefascineerd door deze
groep.
„Het is alsof seksuele problemen
volgens de geneeskunde niet be
staan", zei Gooren ooit. Amsterdam
mocht dan de vrijgevochten metro
pool van Europa zijn, maar transsek
suelen werden destijds bespot en op
gejaagd door de politie. Nu hangt de
pionier op een zwart-witfoto aan de
muur van de genderpoli. Hij kijkt de
wachtkamer in, naar de jongen met
de gladde benen.
Zijn opvolger, hoogleraar endocri
nologie Martin den Heijer, beent
door de lange gang van de poli. Hier
ving hij laatst een telefoontje op van
een van zijn patiënten die naar huis
belde. Dolblij dat de hormoonbehan
deling zou beginnen. Zijn borsten
zouden groeien, zijn huid zachter
worden, zijn emoties sterker.
Andersom - van vrouw naar man
- zorgen de hormonen voor baard
groei, een zwaardere stem en meer
spierkracht.
Kinderen mogen op hun 16de aan
de kuur beginnen. Den Heijer: „Vaak
duurt het traject de patiënt veel te
lang. Tot aan de geslachtsoperatie
zijn ze drie tot vier jaar verder. Maar
het moet zorgvuldig gebeuren." Van
de kleine 200 patiënten die jaarlijks
een geslachtsoperatie ondergaan,
krijgt minder dan 1 procent spijt,
blijkt uit onderzoek van VUmc.
Op de genderpoli werkt een team
van zes endocrinologen, twintig psy
chologen, vier plastisch chirurgen en
2007
2007
zaterdag 18 juni 2016
V
'Het is alsof ze opnieuv
Hanneke van Houwelingen
Amsterdam
Van de 700 patiën
ten die zich jaarlijks
op de poli melden,
komt slechts 20 a 30
procent op de opera
tietafel terecht.