Op de
koffie bij
de Van
der Vlugts
28 CULTUUR SHOW
Weer record
musical 'Soldaat'
Bij zijn sollicitatie
voor tv-presentator
wordt hij afgewezen.
Zijn tanden zijn te
groot. Toch weet Sir
David Attenborough
het te schoppen tot
meester van de
natuurfilm. Morgen
wordt hij 90 jaar.
'Ze zeiden: doe je best jongen,
we zien je rond Kerstmis wel weer'
Van der Vlugt Co na
men de gelegenheid te
baat om een nieuwe
term in de programma
boekjes te introduceren: de con
certvertelling. Een voorstelling
waarbij taal en muziek evenredig
verantwoordelijk zijn voor het ver
tellen van een verhaal.
Acteur Bram van der Vlugt
neemt het gedeelte 'vertelling'
voor zijn rekening, en qua 'con
cert' heeft hij zijn kinderen Floris
(sax en klarinet) en Hester (viool)
en huisvriend Lucas Dols (contra
bas en composities) bij zich.
In eerste instantie is het alle
maal maar wat gezellig. Vader Van
der Vlugt babbelt er ontspannen
op los. Hij vertelt een niet erg
boeiende anekdote over een vakan
tie met de kinderen, gooit er zo
nu en dan een kindergedichtje
doorheen, en met de muziek erbij
wanen we ons op de koffie bij de
Van der Vlugts.
Interessant wordt de voorstel
ling pas halverwege, als Van der
Vlugt vertelt over zijn eigen
jeugd, waarin hij gedurende de
oorlogsjaren getuige was van het
'vergeten bombardement' op
3 mei 1945 in de Haagse wijk Be-
zuidenhout, waar de kleine Bram
opgroeit. In dit gedeelte ontpopt
Van der Vlugt zich als vaardig ver
teller, in een beeldend en span
nend opgebouwd verhaal, waar de
taal bovendien prachtig de dia
loog met de muziek aangaat.
De voorstelling wordt afgewis
seld met korte gedichtjes van di
verse schrijvers: een dag uit het le
ven van een eendagsvlieg, een oes
ter met een gesloten karakter, een
drievingerige luiaard. Het maakt
de avond nodeloos zoet. En waar
om openen met zo'n particuliere
vakantieanekdote zonder pointe?
Misschien om een familiaire sfeer
te scheppen? Niet nodig. De Van
der Vlugts sluit je zonder al deze
omwegen in je hart.
Het aantal bezoekers voor de musi
cal Soldaat van Oranje passeert
maandag 16 mei de grens van
twee miljoen. Daarmee wordt de
productie in de TheaterHangaar
in Katwijk de best bezochte voor
stelling ooit in Nederland. Dat re
cord stond tot voor kort op naam
van The Lion King met 1,8 miljoen
bezoekers. Soldaat van Oranje is
ook al de langstlopende voorstel
ling uit de Nederlandse theaterhis
torie. „We proberen het nooit ge
woon te gaan vinden en doen er
alles aan om de kwaliteit van de
voorstelling op het hoogste niveau
te houden", aldus producent Fred
Boot.
ussen de chimpansees
staat een filmploeg. De
BBC heeft Burgers' Zoo in
Arnhem uitgekozen om de
apen te filmen. David At-
tenborough geeft aanwij
zingen. De harige acteurs werken goed
mee.
Dierentuindirecteur Alex van Hooff
kijkt vol trots toe. „Attenborough. De
icoon. In óns park." Hij kan er nu, ruim
zeven jaar later nog altijd niet over uit.
„Als hij binnenwandelt denk je: een
doodnormale bejaarde. Maar zodra hij
spreekt, blaast hij iedereen weg. Die
man is zó kundig. Zó scherp van geest."
Sir David Attenborough heeft de na
tuur naar miljoenen huiskamers ge
bracht. Ruim zestig jaar verkende hij de
planeet. De Brit legde daarbij zeker 3,2
miljoen kilometer af. Hij zag meer dier
soorten dan wie ook op aarde. Attenbor
ough heeft meer dan 140 producties op
zijn naam staan.
In series als Planet Earth, The Life of
Birds, Blue Planet en Frozen Planet duikt
hij met de sprookjesachtige Arctische
narwallen. Bestudeert hij de berggoril-
la's van West-Afrika. Of loopt letterlijk
in de voetsporen van dinosauriërs.
Meestal verschijnt hij in beeld in een
blauw overhemd en een kaki broek.
Strak gekapt. Of juist met zijn haren al
le kanten op. En altijd met dat bekakte
Engelse accent.
Als kind wil Attenborough geoloog
worden. De hele dag in rotsen hakken.
Maar op zijn 9e leest hij een boek over
het oerwoud in Maleisië van onderzoe
ker Alfred Russel Wallace. Vanaf dat
moment is hij wild van de natuur.
Na zijn studie geologie en zoölogie
in Cambridge solliciteert Attenborough
op een functie bij BBC Radio. Hij
wordt afgewezen, maar zijn cv wekt in
teresse bij de beginnende tv-afdeling.
Hij doet een cursus, maar mag in eerste
instantie niet in beeld, omdat 'zijn tan
den te groot' zouden zijn. Hij produ
ceert wel een quiz en een programma
over een folk-muziek.
Zijn kennis kan hij pas echt kwijt in
zijn serie Zoo Quest. Attenborough rent
achter een miereneter aan. Waadt in
zijn blote bast door een moeras. Wor
stelt op z'n Freek Vonks met een baby
krokodil. „Ze zeiden: doe je best jon
gen, we zien je rond Kerstmis wel
weer", zegt Attenborough over de in
1954 opgenomen serie.
Hij introduceert kleurentelevisie in
Groot-Brittannië in 1967 en brengt als
netbaas onder meer Monty Python op
de buis. Ondertussen blijft hij films ma
ken van rimboe tot poolkap. Dankzij de
gentleman die tot zijn enkels in de mod
der staat, stromen de
miljoen binnen bij
de Britse staatsom-
roep. „Terwijl natuur
films maken eigenlijk vrij goedkoop is.
Kikkers vragen niet om een figuranten
bonus. De schminkkosten voor ratel
slangen zijn vrij laag", grapt de natuur
onderzoeker.
Hij wint tientallen onderscheidin
gen, wordt geridderd, neemt eredoctora
ten in ontvangst en er zijn soorten naar
hem vernoemd. Daaronder een vleese
tende plant Nepenthes attenboroughiï)
en een mini-miereneter Zalossus atten
boroughiï).
Maar hoge bomen vangen veel wind.
Attenborough krijgt kritiek dat hij in
zijn series uitsluitend de mooie kant
van de natuur laat zien. En ook dat zijn
series geen oog hebben voor homosek
sualiteit in het dierenrijk. Hij filmt hoe
twee mannelijke chimpansees elkaar
omhelzen. Attenborough noemt het
een daad van vriendschap, maar wie
zegt dat het geen daad van herenliefde
is?, mopperen wetenschappers.
Naarmate Attenborough ouder
wordt, durft hij zich meer uit te spre
ken. Zo noemt hij de inmiddels zeven
miljard wereldbewoners 'een plaag
voor de aarde'. „Het vinden van vol
doende voedsel voor al die hordes men
sen vormt net zo'n grote bedreiging als
de klimaatverandering. Óf wij roepen
de bevolkingsgroei een halt toe. Óf de
aarde doet het voor ons", klinkt het in
De Staat van de Planeet. „Ik zou dolgraag
een serie maken waarin wordt aange
toond dat alles in orde is met de we
reld. Maar dat kan ik niet."
Een verdrietige constatering, stelt
dierentuindirecteur Van Hooff, wiens
vader Antoon in de jaren '80 het pro
gramma ]a, Natuurlijk presenteerde op
de Nederlandse televisie. „Wie weet
had de wereld er nog wel slechter voor
gestaan als de mensen die mooie opna-
tuur en het beeld kunnen nog zo goed
zijn maar het is Attenborough die met
de ideeën komt. Hij bepaalt hoe de se
rie wordt. Zijn mensen mogen pas te
rugkomen als ze de opnamen hebben
die hij wil. Het is een veeleisende man
en dat is niet erg. De EO heeft hem be
loofd nooit meer aan zijn teksten te
sleutelen. Alle dvd's van de gemanipu
leerde serie zijn uit de handel geno
men."
Attenborough heeft naar eigen zeg
gen nooit antwoord kunnen vinden op
vragen naar zijn favoriete ontdekking,
meest bijzondere ervaring of lievelings
dier. Al bekent de Engelsman dat het
Great Barrier Reef in Australië hoog op
zijn lijstje staat. De paradijsvogel heeft
een streepje voor, omdat een plaatje
daarvan hem als kind heeft gegrepen.
De rat haat hij, omdat een keer een
exemplaar over zijn gezicht loopt als hij
als jonge filmmaker ligt te slapen. Al
laat hij zich van zoiets niet van de wijs
brengen. „Ik ben achternagezeten door
een neushoorn en nogal wat gebeten.
Maar als je in de problemen komt is dat
meestal je eigen schuld. Het gevaarlijk
ste schepsel dat ik kan tegenkomen is
een soldaat met een geladen geweer die
teveel heeft gedronken en geen woord
Engels verstaat."
Ook op hoge leeftijd zet Atten
borough geen voet op de rem. Hij is
weinig in zijn herenhuis in Zuid-Lon-
den, waar hij zijn kinderen Robert (die
antropoloog is) en Susan (die haar va
ders zaken behartigt) opvoedt. Zijn
vrouw Jane Elizabeth Ebsworth Óriel,
overlijdt in 1997; ze zijn dan 47 jaar ge
trouwd. Attenborough filmt in Nieuw-
Zeeland als hij het bericht krijgt dat
zijn echtgenote een ernstige trombose
heeft. Hij vliegt terug naar Londen en
krijgt nog net een stevige knijp in zijn
hand van haar voordat ze sterft.
Op zijn 87e reist hij naar de Amazo
ne om een serie te maken over spinnen
webben. Maar zijn knieën worden
steeds slechter. Hij kruipt ze in 2013 de
finitief kapot bij het filmen van een
kleine neushoorn. Nu heeft hij twee
nieuwe knieën. En hij heeft er net
een ballonvaart over de Alpen op
zitten. Hij maakte op 3.500 meter
hoogte en omringd door drones
opnamen voor weer een nieu
we documentaire. „Ik klim
niet meer in bomen. Dat
kunnen mijn benen niet
meer aan.
„Alleen, waarom zou
ik het rustiger aan doen?
Ik ben me bewust van
mijn hoge leeftijd.
Maar zolang ik recht
op sta, doe ik waar
van ik houd."
•T--'" r- K
men niet hadden gezien. Als ze niet de
verhalen hadden gehoord. Attenbor
ough heeft een gigabijdrage geleverd."
In Nederland zendt de EO het leeu
wendeel van de natuurdocumentaires
uit. In 2007 blijkt de christelijke om
roep in de serie Het Leven van Zoogdie
ren de teksten over de evolutie te heb
ben vervangen door de scheppingsleer.
Tot woede van evolutiebioloog Hans
Roskam van de Universiteit Leiden, die
met tientallen collega's in actie komt
en Attenborough op de hoogte stelt.
„De vertalers liepen met een boog om
de waarheid heen", stelt de Leidse we
tenschapper. „Bovendien braken ze zo
in op de auteursrechten. Attenborough
stond perplex. Hij vond het echt heel
erg. Zijn werk verdient hoogachting,
vind ik. De cameramensen, de appara-
RECENSIE
VAN DER VLUCT CO
door Sander Janssens
Van der Vlugt k Co: De Drievingerige
Luiaard. Tournee door het land.
Info: www.hummelinckstuurman.nl
door Cerben van 't Hof
David Attenborough aan het werk in
1963. foto BBC
