Meeuwenkind
landt even op
balkonrand
van Yvon Né
Jeugdroman bevrijding West-Zeeuws-Vlaanderen
ZEELAND 13
Er vallen bommen op Oostburg
najaar 1944. Sooys moet zijn broers
en zusje in veiligheid brengen.
Karlijn Stoffels maakt er een
spannende tocht van.
Eigen vuur
Het verhaal begint
als Oostburg in
de herfst van
1944 zwaar
wordt gebombar
deerd. De Cana
dezen staan op het punt de Braak
man over te steken. En net onder
Aardenburg proberen ze een
bruggenhoofd aan de noordkant
van het Leopoldkanaal te vesti
gen.
Sooys in Oostburg is de hoofd
persoon. Hij is middelbare scho
lier, heeft twee jongere broers -
een tweeling, Tonny en Nol - en
een jonger zusje, Niesje. Hun
moeder raakt gewond bij het
bombardement en wordt naar
Groede overgebracht. Zijn vader
is Engelandvaarder. Sooys denkt
dat hij één van de mannen is die
bommen op hun streek laten val
len.
Kort en goed: de jongen staat
er alleen voor. Met zijn broers en
zusje begint hij aan een hachelij
ke tocht via Zuidzande, Groede
en Kruisdijk richting de Braak
man. In de hoop dat de daar gelan
de Canadezen hen over willen
zetten, zodat hij veiligheid en on
derdak bij zijn oma in Zaamslag
kan vinden. Voor het zover is tref
fen ze op een verder verlaten
boerderij het meisje Marrie aan.
Ze heeft heel kort haar.
Karlijn Stoffels (1947) is gebo
ren in Amsterdam. In 1996 publi
ceerde ze haar eerste jeugdroman,
Mosje en Reizele, die goed was
voor een Gouden Zoen, diverse
nominaties en in het buitenland
werd uitgegeven. Sindsdien zijn
er zo'n vijftien jeugdboeken van
haar verschenen. Vorig jaar
kwam haar autobiografische ro
man voor volwassenen uit: Zui-
derzeeballade.
Nu dus weer een jeugdboek.
Daarover zegt ze: „Ik heb het ver
haal gehoord van familieleden en
bekenden van me, die ook zwaar
geleden hebben en grote verlie
zen hebben moeten verwerken.
Ik draag dit boek aan hen op, en
ik hoop dat machthebbers over
de hele wereld beseffen hoeveel
ongeluk er met bommen en dro
nes wordt uitgestort over mensen
die niemand kwaad hebben ge
daan."
Goed en fout
De schrijfster speelt in haar boek
volop met de begrippen 'goed' en
'fout'. Hebben de geallieerden
een grote fout begaan door na de
inname van Antwerpen niet met
een heel Zeeland te bevrijden?
De verwoesting van Middelburg
in 1940 komt ter sprake, volgens
Marrie waren het de Fransen die
de stad per ongeluk in brand heb
ben geschoten (pag. 134). De Duit
se soldaat Heinrich blijkt een
goeiige sul, die toch wel als deser
teur voor het vuurpeloton zal ein
digen. Maar er zijn ook Duitsers
die op het laatste moment vol
strekt onnodig nog een brand
bom op de boerderij van Marrie
gooien. Over goed en fout gespro
ken: datzelfde meisje Marrie
speelt daarbij misschien wel de
belangrijkste rol.
Streeknamen
De verzetsactiviteiten van Cor
Schijve in Oostburg worden ge
memoreerd. Er komen veel streek
namen in voor: Risseeuw, Bas
ting, Manneke, Dieleman. Die
laatste is een leraar Frans, die he
vig getraumatiseerd uit het strijd
gewoel tevoorschijn komt. Nog
meer streekeigens komt aan bod
in de figuur van Sooys. Hij werkt
het hele boek door aan zijn 'paere-
mes', een bezigheid die hem rust
en tijd tot nadenken geeft.
Als er één ding duidelijk
wordt: West-Zeeuws-Vlaanderen
komt zwaar beschadigd uit de
oorlog. De op drift geslagen kin
deren overleven. Maar ze zullen
de beelden van de verschrikkin
gen nooit meer kwijtraken.
Zo zakelijk als een stads
plattegrond beschrijft
Yvon Né in haar onlangs
verschenen Het scheve
meisje de omgeving van haar jong
ste jaren. We herkennen Goes
waar ze in 1958 werd geboren: 'De
Breitnerstraat is de lange hoofd
straat in de schildersbuurt. Aan de
noordelijke kant komen daar de
Rembrandtlaan, de Jan Steen
straat en de Vermeerstraat op uit.'
Ondanks al deze schildersnamen
wordt het geen kleurig proza. Een
trieste kindertijd in een triest
land. Haar vader werkte bij een
dienst die probeerde kwelstromen
te beheersen, wat haar tot deze de
finitie van Zeeland verleidt: 'Hier
wonen alle mensen op door het
water gekwelde eilanden.'
Ze maakte eerder naam als dich
teres, met de bundels Hier mag
niets af zijn (2009) en De werkelijk
heid houdt het lang vol (2014). Ti
tels die naar aforismen klinken,
en dat is kenmerkend voor haar
Yvon Né
Het scheve
meisje
poëzie. Vaak verrassen haar inval
len aangenaam. 'Om een deur te
openen moet je/ er vaak een ver
zinnen', zegt ze ergens. Ze oppert:
'Als alles maar van verf was/ dan
was de wereld niet zo dik/ niet zo
geblazen vol.' De kunst als redden
de engel of zo je wil de nooduit
gang, niet alleen de schilderkunst,
maar ook de dichtkunst. Waar
voor ze ook weer onthullende om
schrijvingen paraat heeft. 'Poëzie
leeft in de broze evenwichten van
het brein', schrijft ze, 'is meeuwen
kind dat kort op de balkonrand
landt.'
Op haar zeventiende verruil
de Yvon Né Zeeland voor Breda.
Hoe dichtbij die stad ook is, Zee
land werd daarmee een andere we
reld, gehuld in verdrietige nevel.
Maar op mooie uren trekt de mist
op, uren zoals ze die, lees je in Het
scheve meisje, beleefde bij oma en
opa 'Bolus' met hun houten zo
merwoning en hun kleedhuisje
op het strand tegen de duinen.
Vermoedelijk hetzelfde strand als
in haar poëzie. Een strand zonder
naam en zonder plattegrond, die
heb je nu eenmaal niet in dro
men, maar hier voelde het ont
heemde meisje zich even thuis:
'ik hield mijn hart/ aan de borst
van de zee/ de korrels metselde
ik/ tot dromen en kastelen
aaneen/ mijn glimlach de mortel/
maar de golven/ leefden zo snel.'
www.pzc.nl/zeelandgeboekt
Zeeland geboekt
VRIJDAG 6 MEI 2016
Karlijn Stoffels voor een landkaart van Zeeuws-Vlaanderen. foto Josje Kerkhoven
Voor altijd
beschadigd
Karlijn Stoffels
Uitgeverij Leopold
144 pagina's
14,99 euro
door Jan van Damme
door Mario Molegraaf
Yvon Né
