23
Band B-Brave maakt
titelsong 'De Ludwigs'
Boze fans ruilen
tickets AC/DC in
KOMT DAT ZIEN, KOMT DAT ZIEN
De uitvinding van
de luchtballon
inspireerde
wetenschappers
en kunstenaars.
Teylers Museum
blikt terug.
Media Entertainment
De Nederlandse boyband B-Brave heeft de
titelsong opgenomen van de nieuwe tv-
serie De Ludwigs. Het nummer Team is al te
beluisteren via het YouTube-kanaal van
Nickelodeon. De serie zelf begint komende
maandag.
Belgische AC/DC-fans zitten niet
te wachten op Axl Rose als nieu
we frontman van hun favoriete
band. Zo'n zevenduizend tickets
voor het concert op 16 mei in
Werchter kwamen terug.
Er was op de ochtend
van 19 september 1783
veel langzaam rij
dend en stilstaand
verkeer op de wegen
naar Versailles. Van
heinde en verre kwamen rijtuigen
naar het paleis om het aangekon
digde wonder te aanschouwen.
Op die dag zouden de broers Jo
seph en Jacques Montgolfier er
hun luchtballon demonstreren, in
aanwezigheid van koning Lode-
wijk XVI.
Meer dan 130.000 mensen
stroomden toe om er getuige van
te zijn hoe een heteluchtballon
het luchtruim koos. Niemand
wist nog of er hoog in de wolken
voldoende zuurstof zou zijn, dus
men koos voor drie onwetende
passagiers: een schaap, een haan
en een eend.
Het drietal overleefde de vlucht
en het schaap kreeg een nieuw on
derkomen in de koninklijke die
rentuin.
De tentoonstelling De Luchtbal
lon over luchtballonnen in Teylers
Museum in Haarlem begint bij de
ze vlucht en een aantal andere
vroege vliegexperimenten met bal
lonnen. Vanaf het begin ontspon
zich ook een wedloop tussen de
heteluchtballon zoals gebruikt
door de Montgolfiers en de gasbal-
lon van concurrerend uitvinder
Jacques Charles.
Ondergang
De eerste luchtvaarders leerden al
snel dat hun reismethode niet zon
der gevaar was. Avonturiers zoch-
ten de grenzen op: hoger, verder,
groter. Al snel ging het mis. In een
aangrijpende prent wordt de on
dergang verbeeld van de eerste
mens die vloog, Jean-Francois
Pilatre de Rozier. Hij wilde het Ka
naal oversteken met een kruising
van een hetelucht- en een gasbal-
lon. Maar het waterstofgas vatte
vlam en de ballon stortte neer. Ve
le rampen volgden, zoals de mis
lukte expeditie naar de Noordpool
in 1897, waarbij alle inzittenden
van een gasballon omkwamen.
Aanvankelijk was de luchtbal
lon vooral een wetenschappelijk
experiment. Praktische toepassin
gen bleken beperkt, voornamelijk
doordat een luchtballon onbe
stuurbaar is. In de Frans-Pruisi
sche oorlog werden luchtballon
nen met postduiven ingezet om te
communiceren vanuit het beleger
de Parijs, maar echt handig kan
dat niet geweest zijn. Dat de bal
lon overleefde, dankt hij aan zijn
amusementswaarde.
In Haarlem is te zien hoe de bal
lonnengekte doordrong in het da
gelijks leven. Er kwamen klokken,
stoelen en speltafels met luchtbal
lonnen. Spotprenten uit de tijd la
ten mannen en vrouwen zien met
modieuze hoofddeksels in de
vorm van luchtballonnen en lucht-
ballonkleding, voorzien van man
chetten en pofmouwen.
Voor de echte liefhebber was er
zelfs behang met een luchtballon-
nenpatroon. Daarop valt ook de
beroemde anekdote uit 1783 te
zien, toen een onbemande gasbal
lon van Jacques Charles na de lan
ding in een weiland werd ver
scheurd door boeren met hooivor
ken. Zij dachten dat het een mon
ster was.
In Nederland had Den Haag de
primeur. De Franse ballonvaarder
Jean Pierre Francois Blanchard ver
trok er in 1785. Hij bereikte een
weiland bij Zevenhuizen, waar de
ballon na de zachte landing ook al
werd gesloopt door boze boeren.
In 1865 kwam de meest legenda
rische ballon aller tijden naar Am
sterdam. Dat was de gigantische
Le Géant van de Franse ballonvaar
der en fotograaf Félix Nadar. Er
hing geen mand onder, maar een
rieten huisje met twee verdiepin
gen. Dat is in Haarlem levens
groot nagebouwd.
Voordat Le Géant zou opstij
gen, werd deze, half gevuld, ten
toongesteld in het Paleis voor
Volksvlijt. Erg ver kwam de mega-
ballon niet. Men hoopte op Schot
land of ver in Duitsland, maar het
werd Badhoevedorp.
Verboden
In het begin van de twintigste
eeuw werd de luchtballon letter
lijk en figuurlijk ingehaald, zowel
door de zeppelin als het vliegtuig.
De heteluchtballonnen die we nu
nog kennen, zijn louter recreatief.
Aan het eind van de tentoon
stelling blijkt dat dit type eigen
lijk nog niet zo lang weer actief is
in Nederland, omdat heteluchtbal
lonnen tot 1970 verboden waren.
Achterin de tentoonstelling liggen
twee echte manden met bijbeho
rende ballonnen: een gasballon en
een heteluchtballon.
Ook aardig: bezoekers kunnen
aan het einde een virtual reality-
bril opzetten waardoor ze als het
ware plaatsnemen in een vliegen
de heteluchtballon. Langzaam
glijdt het virtuele landschap on
der de passagiers voorbij.
WOENSDAG 4 MEI 2016
Cultuur
Ballonnengekte!
door Kees Keijer
Een experiment met de bevestiging van het mandje aan een luchtballon werd de luchtreiziger
La Mountain fataal op 4 juli 1873. De illustratie uit 1875 is van Charles Laplante.
Tentoonstelling De Luchtballon. Te
zien: t/m 28 augustus, Teylers Mu
seum, Haarlem.
Info: www.teylersmuseum.nl
bowl on den luchtreiziger l-> V-
