NIEUWS 17
Punaises ingeslikt? In de gevangenis
voor gedetineerden met een stoornis
hebben ze voor hetere vuren gestaan.
Deze krant liep mee met de bewakers.
l I
PENITENTIAIR PSYCHIATRISCH CENTRUM
Bewaker Corné, grote
vent, doorgewinter
de gevangenisbe
waarder, had het
nooit gedacht. Dat
hij nog eens boter
hammen zou smeren voor de ge
detineerden die hij bewaakt. En
toch is dat precies wat hij doet
sinds hij werkt op de crisisafde
ling van de gevangenis in Scheven-
ingen. Staat-ie daar, achter de vro
lijk gekleurde fruithagel, het potje
jam en de bekertjes melk.
Bam, bam, bam. „Kanker! Kan
ker!"
Schreeuwend slaat een van de
gedetineerden op de deur van de
cel waar Corné voor staat. Hij ver
trekt geen spier, net als zijn colle
ga Hans, die naast hem staat, ter
wijl de gekte van achter de deur
met steeds meer kabaal doorsij
pelt naar de verlaten gang.
„Kankerklootzak!"
Hier kan het dat gedetineerden
26 lepeltjes ingeslikt blijken te
hebben, of een pot punaises. Dat
ze zichzelf verminken met wat ze
maar te pakken krijgen.
Nee, dit is geen gewone gevan
genis. Het Penitentiair Psychia
trisch Centrum (PPC) in Scheven-
ingen is een van de vier plekken
in Nederland waar gevangenen
met psychiatrische problemen
achter de tralies verdwijnen.
Sinds een jaar is het niet alleen
een detentiecentrum, maar ook of
ficieel een zorginstelling. Dat bete
kent dat er professioneler gewerkt
wordt, om gevangenen er weer bo
venop te helpen. Zo'n 20 procent
van het personeel heeft een psy-
Bart van U., de
moordenaar van Els
Borst, deed tijdens het
luchten een poging te
ontsnappen uit het PPC.
Op het dak van de
gevangenis rook hij
even aan de vrijheid
chiatrisch verpleegkundige achter
grond.
Plaatsvervangend vestigingsdi
recteur Rob van Koningsbruggen:
„Wij zijn een soort verzamel
plaats voor alles wat niet mee kan
komen in het reguliere systeem.
Gedetineerden in de gevangenis
kunnen ook psychische zorg no
dig hebben, dat is niet alleen in
TBS-klinieken nodig."
Daarom smeert Corné, van oor
sprong een 'gewone' gevangenis
bewaarder, die boterhammen. En
werkt hij samen met Hans, die in
het verleden als verpleegkundige
werkte en nu forensisch therapeu
tisch werker in Scheveningen is.
Ze hebben iedereen binnen
zien komen. Van straatveger tot
miljonair. Hans: „De sociale ach
tergrond zegt niets. Iedereen kan
met psychiatrische problemen te
maken krijgen." En onder invloed
daarvan de meest verschrikkelijke
daden plegen.
Ontsnapping
Hans en Corné mogen geen na
men noemen - ook hier geldt dat
de privacy van gedetineerden be
schermd moet worden. Maar
soms komt een naam naar buiten
op een opmerkelijke manier. Dat
Bart van U. hier verbleef, werd vo
rig jaar voorpaginanieuws. Hij
was het die hier na de moord op
zijn zus Loïs en politica Els Borst
het ongelooflijke deed. Het leek er
even op dat de gedetineerde zou
ontnappen, via een welhaast on
menselijke klauterpartij, met be
hulp van de tralies recht tegen
een muur op. Op een dak van een
gevangenisgebouw rook hij even
aan de vrijheid.
Op zo'n moment gaat het bij
het PPC anders dan in een gewo
ne gevangenis. Psychiatrische pa
tiënten zijn onvoorspelbaar. En
dus wordt vooral gefocust op de
veiligheid van de gedetineerden
én de bewakers. Gaat het om de
man zo zorgvuldig mogelijk terug
in de cel te krijgen, zonder dat het
uit de hand loopt.
Dat is gelukt, maar Bart van U.
moest hier weg. Toch was er ook
voor hem, de man van de gruwelij
ke misdrijven, hier een behande
ling. Hoe gebutst ze ook zijn, Cor
né heeft totaal onaanspreekbare
gevangenen later gewoon een
high five kunnen geven. „Zo
slecht waren ze, maar ze werden
toch weer stabiel."
Door de juiste medicatie, een
strak dagritme ook. Om half acht
proberen Corné en Hans iedereen
bij elkaar te krijgen voor het ont
bijt. „Dan nemen we de dag door,
wat iedereen gaat doen." Bijna als
in een gezin, alleen staan er wat,
nu ja, andere activiteiten op het
programma. Therapie bijvoor
beeld, een zitting in de rechtbank,
sportsessies.
Wat ook vaak ter tafel komt:
shag. Hans: „Dat is hier het zwar
te goud. Als het op is, raakt de
boel ontregeld." Zit je als bewaker
ineens opgescheept met een stel
chagrijnige gedetineerden die niet
kunnen roken en gaan bietsen bij
de anderen. „Dat zorgt alleen
maar voor spanningen." Daarom
is er een schema, op een bord, dat
ervoor zorgt dat iedereen met zijn
eigen lading de week door kan ko
men. Voor wie wil stoppen met ro
ken, is het hier tussen de verstok
te paffers een tantaluskwelling,
verzucht Corné.
Maar soms is rookwaar ook ruil
waar, een manier om iemand mee
te laten werken. Doet hij rustig,
dan krijgt ie een sigaretje.
Wanen
Niet alles valt diplomatiek op te
lossen. Hier wordt gescholden.
Vrijwel dagelijks is er dat verbale
geweld. Corné: „De lelijkste woor
den krijg je toegeworpen. Ik heb
een heel nieuw arsenaal tot mijn
beschikking gekregen."
Soms komt het hard aan, op die
dagen dat ze zelf niet lekker in
hun vel zitten. „Maar de dag van
gisteren moet elke ochtend weer
worden uitgegumd. Je moet de
nieuwe dag met een schone lei be
ginnen, kunnen vergeten."
Hans: „En je moet onthouden:
dat gedrag komt voort uit een psy
chiatrische stoornis. Daar kunnen
de mensen zelf niets aan doen."
Dat betekent ook dat er opgelet
moet worden. Patiënten in een
psychose kunnen het idee krijgen
dat een bewaker een rol speelt in
hun wanen. „Daar moet je altijd
voor waken." Dan wordt een be
waker weggehouden bij de gedeti
neerde in kwestie.
Ze hebben hun piepers altijd
bij zich. Als er iets misgaat, kun
nen medebewakers er in 30 secon
den zijn. Het is nodig geweest.
Collega's zijn in het nauw gedre
ven door gevangenen die ze te lijf
gingen. Daarom is de zorg voor
goede opvang voor zijn medewer
kers voor directeur Van Konings
bruggen zo van belang.
Soms verbazen ze zich erover,
hoe er van 'buiten' naar het leven
hier binnen gekeken wordt. Alsof
het een hotel is. „Maar dat valt
weg tijdens de open dagen", zegt
Van Koningsbruggen. „Het aller
ergste lijkt mij dat je overal om
moet vragen. Je kan niet douchen
wanneer je wil. Niet eten wan
neer je wil." En in elk geval niet
naar buiten als je wil.
Dat andere idee horen ze ook
vaak. Dat dit een plek is waar ge
vangenen tot hun dood weg mo
gen rotten. Terwijl Hans en Corné
hebben gezien hoe gedetineerden
vanuit de isoleercel, met niet
meer dan een hemd dat onmoge
lijk kapot kan, een onverwoestba
re matras en een gat in de vloer
als wc, toch de weg terug kunnen
vinden. In de recreatieruimte
hangt het bewijs. Het is een wat
onhandig geschreven kaartje, af
komstig van een moordenaar die
hier vastzat. 'Bedankt voor de leu
ke tijd'.
VRIJDAG 29 APRIL 2016
Vluchthaven voor
dolgedraaide gevangenen
door Carla van der Wal
Foto links: Corné (I) en Hans zorgen samen voor gedetineerden in het PPC
Scheveningen. Gevangenisbewaarders openen uit veiligheidsredenen nooit al
leen een luik of deur. Op een inklaptafel worden boterhammen klaarge
maakt (foto rechts). De 'woonkamer' (boven) ademt een huiselijke sfeer.
foto's Shody Careman
