10 NIEUWS
Blik op een gegeselde stad
Schrijver Gerard Groeneveld haalt topstuk
uit WO II boven water met vondst van
briefje bij de overgave van de Maasstad.
Met de ontdek
king van een
uniek capitula
tiedocument
uit de Tweede
Wereldoorlog
heeft auteur Gerard Groeneveld
een historisch topstuk boven wa
ter gehaald. Het handgeschreven
briefje toont de overgave van Rot
terdam in de middag van 14 mei
1940, waarmee tevens het einde
van de strijd in Nederland werd
ingeluid. Duitse bommen hadden
het centrum van de Maasstad
even daarvoor al verwoest.
Bitte, keine Himmelfahrt! Het is
13 mei 1940. Rotterdam is front-
stad en er wordt onderhandeld
over de capitulatie van de stad, die
dan al enkele dagen het toneel is
van hevige gevechten tussen Duit
se troepen op Zuid en Nederland
se soldaten op de noordoever. De
Nieuwe Maas is de frontlijn, de
strijd is bloedig en eist vele slacht
offers. Na een aanvankelijke over
rompeling van de stad is de vijan
delijke oorlogswals op het Noor
dereiland tot stilstand gekomen
en lukt het de Wehrmacht niet
om door te stoten tot het centrum
van Rotterdam. Een streep door
de rekening voor nazidictator
Adolf Hitler, die voor de voort
gang van zijn veldtocht in
West-Europa een snelle verove
ring van Rotterdam had geëist.
Bitte, keine Himmelfahrt! Het is
een cruciaal hoofdstuk in het
boek Rotterdam frontstad, van
schrijver Gerard Groeneveld (Rot
terdam, 1956). De episode handelt
over twee Nederlandse vrijwilli
gers, kapelaan W.A. Commandeur
en J. van der Mast, die door de
Duitsers op pad zijn gestuurd om
de Rotterdamse garnizoenscom-
Rotterdam frontstad staat boorde
vol unieke, nog nooit vertoon
de foto's uit de meidagen van
1940. Schrijver Gerard Groene
veld wist de bijzondere opna
mes te verwerven door op in
ternet te bieden op fotoboeken,
die veelal in Duitsland te koop
werden aangeboden.
Aangrijpend zijn de beelden
die door de Duitse soldaat
Adam Thiem zijn gemaakt van
het bombardement, vanuit een
raam van een woning op het
Noordereiland. Eén foto toont
de rookontwikkeling in het cen
trum, terwijl de brokstukken
van de gebouwen in de Nieuwe
Maas vallen. „Het was een kip
penvelmoment toen ik dit zag",
zegt Groeneveld. „Er is geen fo
to bekend die zó dicht op het
bombardement is gemaakt."
De verwoesting, de wanhoop.
Het boek biedt een onverbloem
de blik op de gegeselde Maas
stad. „Ook op de Duitsers had
dit grote impact. Dit was het lie
ve Nederland. Rotterdam, we
reldhaven. Zonde."
mandant Pieter Scharroo te overre
den de strijd te staken.
De Duitse bevelhebber
Dietrich von Choltitz wil - gezien
de precaire militaire situatie -
voorkomen dat beide heren op de
Maasbruggen op een landmijn
stappen, en zo de door hem ge
vreesde 'hemelvaart' zouden ma
ken. Rap maken de Duitsers de
weg vrij, waarna het moedige duo
op pad kan. En zo de mondelinge
boodschap - capitulatie om een
nieuw bombardement a la War
schau te voorkomen - aan de Ne
derlandse bevelhebbers kan over
brengen.
Met een scherp oog voor detail
schetst Groeneveld in zijn boek
de ontwikkelingen in het steeds
verder in het nauw gedreven Rot
terdam. Hoe Scharroo de burger
onderhandelaars niet wil ontvan
gen - hij laat dat aan een onderge
schikte over - waarna de Duitsers
op 14 mei een schriftelijk ultima
tum opstellen. Ook dat wordt van
de hand gewezen, omdat het niet
is ondertekend en er geen rang is
vermeld. De Duitsers zijn verbijs
terd, want de vernietiging van het
stadshart dreigt.
Een tweede ultimatum wordt
geformuleerd, nu wél voorzien
van een handtekening en rang.
Maar als dit document onderweg
is naar 'de overkant', klinkt er al
een aanzwellend motorgeronk,
waarna de binnenstad van Rotter
dam wordt platgegooid door Hein-
kel-bommenwerpers. Het inferno,
dat meer dan achthonderd men
sen het leven kost, dwingt de Rot
terdamse verdedigers alsnog te ca
pituleren. Zo geschiedde, in een
autobus die geparkeerd staat bij
de Maassilo, op Zuid.
Het eerste ultimatum is al lan
ger een pronkstuk in de collectie
van het Stadsarchief Rotterdam,
maar van het tweede ontbrak tot
dusver elk spoor. „Een scharnier-
document", stelt Groeneveld, „fei-
De overgave van
Rotterdam was een
feit. Daarmee werd
ook het einde
van de strijd in
Nederland ingeluid
Via een
internetveiling
kreeg Groeneveld
het originele
velletje papier bij
toeval in handen
telijk de schakel tussen de oude
en nieuwe stad. En voor het Ne
derlandse opperbevel reden om te
capituleren."
Door een gelukkige speling van
het lot kreeg hij dit originele velle
tje papier in handen, toen hij een
bod deed op een Kriegstagebuch
dat op een internetveiling werd
aangeboden. De heilige graal van
de Rotterdamse oorlogshistorie,
zo bleek later, die hij uiteindelijk
voor een 'ongelooflijk bedrag'
weet te verwerven. „Ik zat met
zweet in m'n handen te wachten,
totdat de spullen per aangeteken
de post thuis werden afgeleverd."
Een heel pakket, inclusief het
capitulatiedocument van 14 mei
1940, zo ontdekt Groeneveld tot
zijn grote geluk. Met de voorwaar
den bij de overgave, in Sütterlin-
handschrift opgesteld door Gene
ralleutnant Rudolf Schmidt - be
velhebber van het 39ste Armee
korps - plus de eis om binnen
drie uur antwoord te krijgen van
Scharroo.
Van die drie uur is het nooit ge
komen. Ruim voor het verstrijken
van het ultimatum staat het cen
trum al in lichterlaaie. Scharroo
verwijt Schmidt woordbreuk. 'Ich
verstehe, Herr Oberst, dass Sie bitter
sind', luidt het antwoord. Rechts
onder, in het uiterste hoekje,
schrijft Scharroo 'angenommen', en
zet zijn krabbel. De overgave van
Rotterdam is een feit.
Groeneveld twijfelt niet aan de
authenticiteit van zijn unieke
vondst: „Dit is hét velletje papier.
Met de handtekeningen van
Schmidt en Scharroo, geschreven
in twee verschillende soorten
inkt, in hün handschrift. Hiervoor
durf ik mijn hand in het vuur te
steken."
Generalleutnant Schmidt met
andere stafofficieren bij de Maassi
lo. Achter hen de bus waarin Pie-
ter Scharroo de capitulatievoor
waarden ondertekent. (Beeld uit
Rotterdam frontstad.)
Uniek document toont
capitulatie van Rotterdam
door Marcel Potters
Het originele capitulatiedocu
ment, ondertekend door garni
zoenscommandant Pieter Schar-
Het eerste exemplaar van Rotterdam
frontstad (Vantilt, 29,50 euro) wordt
vanmiddag aangeboden aan de Rotter
damse burgemeester Aboutaleb.
