10.000
6 NIEUWS
REFERENDUM
Kritiek in
Kamer op
stembiljet
Buikgriep is
verstorend
Ook Saba
stemt voor
referendum
Velen protesteren via het Oekraïne-
referendum tegen het kabinet en de EU. Na
vandaag zullen ze alleen maar bozer zijn.
B> 'M
e 63-jarige Jan
Uding, vrijwilli
ger in een ver
pleeghuis in de
Haagse Schilders
wijk, blijft van
daag thuis. Uit protest tegen het
kabinet en 'alle mooie verhaal
tjes'. Het is hier net zo'n corrupte
bende als in Oekraïne. „Als je een
maal in de Tweede Kamer hebt ge
zeten, word je vanzelf burgemees
ter of wethouder. Ik zie die Pecht-
old op tv roepen over het verdrag:
'stem ja, stem ja, stem ja', omdat
het zo goed zou zijn voor ieder
een. Je ziet gewoon dat hij zit te
liegen." Stemmen heeft boven
dien geen zin, denkt de Hagenaar,
dat verdrag komt er toch wel.
Kiezers willen vandaag veel
meer zeggen dan alleen wat ze
van het associatieverdrag met Oek
raïne vinden. Maar liefst tweeder
de van de stemmers geeft met
'voor' of'tegen' een oordeel over
de Europese Unie, blijkt uit opinie
onderzoek van Maurice de Hond.
Ook spreekt twee derde zich in
dit referendum uit over 'de wijze
waarop democratie in Nederland
werkt'. Nog eens 42 procent zegt
dat hun stem hun oordeel over
het kabinet weergeeft.
Onvrede
Het viel politicoloog Martin Rose-
ma, gespecialiseerd in kiezerson
derzoek, al eerder op. „De EU is
het belangrijkste motief voor kie
zers. Hun onvrede zit diep en daar
is slim op ingespeeld door de ini
tiatiefnemers van het referendum.
Jan Roos en consorten hebben het
gepresenteerd als een referendum
over de EU. Dat beeld draai je niet
makkelijk meer om."
Mensen voelen zich niet ge
hoord, zegt onderzoeker Paul Dek
ker van het Sociaal en Cultureel
Planbureau. „Dat komt nu naar
buiten. De elite is te ver afgedre
ven van de gewone burger, is het
gevoel. In de EU gebeuren allerlei
dingen waarop gewone mensen
geen greep hebben."
De uitbreiding van de Unie
met tien vooral Oost-Europese lan
den in 2004 ging veel mensen bij
voorbeeld te snel. Een jaar later
kwam de grote onvrede aan het
licht tijdens het referendum over
de Europese grondwet, waar een
meerderheid tegen stemde. Sinds
dien is de boosheid niet vermin
derd. Dekker: „Sommige mensen
voelen zich vernacheld, omdat de
grondwet voor hun gevoel toch is
doorgegaan onder een andere
naam: het verdrag van Lissabon."
In theorie zou een volksraadple
ging kunnen helpen het vertrou
wen in de politiek te verbeteren.
Het is immers een directe manier
om invloed uit te kunnen oefe
nen. Maar met dit referendum zal
het wantrouwen alleen maar toe
nemen, voorspellen deskundigen.
„Het is een recept voor teleurstel
ling", zegt Rosema.
Want de uitslag heeft waar
schijnlijk weinig gevolgen, ook als
de tegenstemmers de meerder
heid halen. Als de opkomstdrem
pel niet wordt gehaald, kan het ka
binet de uitkomst van het referen
dum simpelweg negeren. Als de
drempel wel wordt gehaald, moe
ten het kabinet en het parlement
het verdrag 'heroverwegen'.
Rosema: „Maar het verdrag is
dan niet ineens van de baan. 27 an
dere lidstaten hebben er ook mee
ingestemd. De Nederlandse rege
ring heeft nauwelijks invloed om
echt wat te veranderen." Dit refe
rendum is dus vragen om een
nieuwe teleurstelling voor de kie
zer die toch al boos is.
Hulp beloofd
Silvia Overtoom (65), gepensio
neerd IND-ambtenaar, houdt al
vast rekening met een domper.
„Er wordt met het verdrag beloofd
dat er hulp zal komen, waardoor
het allemaal beter zal worden in
Oekraïne. Nou, daar komt niks
van terecht. Dat heeft de historie
ook wel uitgewezen. Poetin blijft
via allerlei lijntjes daar toch bepa
len wat er gaat gebeuren." En hoe
wel ze gaat stemmen, denkt ze
net als Jan dat regeringspartijen
VVD en PvdA de uitslag toch
naast zich neerleggen. „Het zal
naar buiten worden gebracht als
'Nederland zegt weer nee', en dat
is het."
In de Tweede Kamer is
dinsdag kritiek geuit op
het stembiljet voor het
Oekraïne-referendum. De
SP, fervent tegenstander
van het Europese samen
werkingsakkoord met Oek
raïne, vindt het biljet 'ver
schrikkelijk onduidelijk'.
SP-Kamerlid Ronald van
Raak wilde nog gistera
vond een debat, maar
kreeg geen meerderheid.
„Er is nog nooit zo'n stem
biljet geweest, ook niet bij
het referendum over de Eu
ropese grondwet in 2005",
klaagt de SP'er.
In het stembureau van het
Almeerse zorgcentrum Bui-
tenhaeghe (Almere Bui
ten) kan vandaag niet wor
den gestemd over het asso
ciatieverdrag met Oekraï
ne. Door een uitbraak van
het beruchte norovirus
(buikgriep) heeft de ge
meente, op advies van de
GGD, besloten het stemlo
kaal in deze zorginstelling
niet te openen. Stemmers
kunnen naar twee andere
bureaus in de buurt. Het
norovirus is zeer besmette
lijk en gaat gepaard met
misselijkheid, braken en
diarree.
Niet alleen in Nederland
kan de bevolking zich van
daag in het referendum uit
spreken over het EU-associ-
atieverdrag met Oekraïne.
Ook op de Caribische eilan
den Bonaire, Saba en St.
Eustatius, die de status van
bijzondere gemeente heb
ben, kunnen de bewoners
naar de stembus om hun
voorkeur aan te geven. Bij
de meest recente verkiezin
gen, voor het Europees Par
lement in 2014, ging het
om een kleine 14.000 stem
gerechtigden.
De uitslag daar is vrijdag
op het einde van de mid
dag pas bekend.
Jan Uding blijft thuis, uit protest tegen het kabinet: het is hier net zo'n cor
rupte bende als in de Oekraïne, foto's Marco de Swart
Het wordt hoe dan ook
weer een teleurstelling
door Maarten van Ast
en Deborah Jongejan
D
DEN HAAG
ALMERE
Zeker 10.000 Nederlanders
in het buitenland hebben al
een stem uitgebracht over
het associatieverdrag met
Oekraïne. Dat meldt het
Bureau Verkiezingen.
Hoeveel stemmen naar de
ambassades zijn gestuurd,
is nog onbekend. 16.169
Nederlanders in den
vreemde hebben zich voor
deze keer geregistreerd.
THE BOTTOM
Silvia Overtoom gaat wel stemmen, maar is sceptisch over wat er na het re
ferendum gebeurt: Poetin blijft de regels bepalen.
