Zeeuws
dialect in
een sonnet
Lezing Paul SchefFer
Dijksterhuis
De slag om Oostburg in gedetailleerde radioberichten
'lany
TCal
ZEELAND 13
Nog nooit werd de verovering van
Oostburg in 1944 zo gedetailleerd
beschreven: Polder fighting!
Polder
fighting
De Slag om de
Schelde in het na
jaar van 1944. In
Zeeland spreken
we er met ontzag
over. Buiten de
provincie, in de nationale en in
ternationale gelederen, wil het
maar niet lukken om de geallieer
de verovering van de Schelde-
monding van hoofdletters te voor
zien. Normandië, Marketgarden
bij Arnhem, het Ardennenoffen
sief: daar slaat iedereen op aan.
Maar Switchback in West-
Zeeuws-Vlaanderen of Infatuate
op Walcheren, die operaties ra
ken maar niet in het algemene be
wustzijn verankerd. Terwijl de ge
vechten daar - ook volgens gealli
eerde woordvoerders - in hevig
heid te vergelijken waren met
D-Day op de Normandische kust.
Waar dat gebrek aan erken
ning vandaan komt? „De Canade
zen zijn veel te bescheiden. De
Slag om de Schelde is een geslaag
de operatie van een internationa
le troepenmacht onder Canadese
leiding. Dat moeten ze eigenlijk
claimen. Maar dat doen ze niet.
Er was geen grote generaal bij be
trokken, dat maakt uit. Het wa
ren gewone jongens van 18 en 19
jaar die hun leven waagden."
Dat zegt Robert Catsburg. Hij
heeft net zijn boek Polder fighting
klaar, over de bevrijding van
Oostburg van 20 tot 30 oktober
1944. Daarin is een hoofdrol weg
gelegd voor de 8th Canadian Infan
try Brigade.
Robert Catsburg werd in 1969
geboren in Oostburg. Op zijn 18e
verhuisde hij naar Goes. Sinds
2004 woont hij in Welberg bij
Steenbergen. Van jongs af aan is
hij geïnteresseerd in de oorlog.
Hij noemt zichzelf een 'militaria-
verzamelaar'. Met zijn broer Peter
was hij begin jaren negentig van
de vorige eeuw betrokken bij de
oprichting van museum Switch
back in Oostburg. Tot nu toe
schreef hij drie boeken over episo
des van de Slag om de Schelde in
West-Brabant.
Oostburg is in feite zijn vierde
boek in die reeks. Het verschil
met eerdere boeken over West-
Zeeuws-Vlaanderen is dat Cats
burg meer dan ooit de strijd in de
tail beschrijft. In Ottawa vond hij
het oorlogsdagboek van de Cana
dese brigade: het zogenaamde
Message Log. Daarin staat de let
terlijke tekst van de radioberich
ten tussen het brigadehoofdkwar
tier en de bataljons. In combina
tie met de originele stafkaarten
kan zo de dag, het precieze tijd
stip en de exacte locatie van de
militaire operaties worden aange
geven. Zo zit je als lezer bij de
aanval op de Grotendam midden
in de kogelregen: „Toen de ren
nende soldaten halverwege het
open terrein waren, openden de
Duitsers het vuur. De soldaten
renden op volle snelheid vooruit.
Ze ontweken de kogels door van
links naar rechts te sprinten. Ze
smeten zich op de grond, rolden
opzij, om direct daarna op te
springen voor een vervolg van
hun sprint."
www.pzc.nl/zeelandgeboekt
De dichter sprak: 'Je
zult voor Zeeuws
naar Zeeland moe
ten reizen'. Daarin
had Jan Kal hele
maal gelijk. Maar met zijn voor
spelling in de volgende regel uit
'Zeeuwse boerenhoed', geschre
ven in 1971, zat hij fout, namelijk
dat Zeeland 'net op tijd zijn eigen
taal verstrekte/ aan 't Woordenboek
der Zeeuwse dialecten/ (redactie: dr.
Ha. C.M. Ghijsen)'. In de slotstro
fe, met een namenlijstje dat hij
aan het voorwoord ontleende,
bleef hij op het verkeerde spoor:
'Dr. J.J. de Hullu, J.J. Kreune/ en F.
den Eerzamen, o Zeeuwse zeu-
nen,/ uw boek zal een gedenk
steen zijn, helaas'.
Vijfenveertig jaar later is het
Zeeuws nog steeds geen afgedane
zaak, al geldt dat niet voor de
woorden die Kals aandacht trok
ken. Niemand draagt nog een
Zeeuwse boerenhoed, en daarom
heeft ook niemand meer weet van
de spottende termen waarmee
men die soms aanduidde, termen
als ondekotje en kadoldertje, brie-
Jan Kal
(1946)
1000 sonnetten
scheutel en slaescheutel.
Als Jan Kal had doorgebladerd
tot bladzijde 1243 was hij op een
hem bekende naam gestuit, de
naam van Joh. A.M. Warren, scho
lier te Borssele, die vanaf 1942 aan
het Zeeuws Woordenboek mee
werkte. Kal schreef misschien het
mooiste gedicht dat er over Hans
Warren bestaat. Het staat op pagi
na 1082 van de 1000 sonnetten
(1997), Kals verzamelbundel met
dezelfde omvang als het bezongen
woordenboek. 'Wie meer dan
Warren past een klimopkrans?' be
gint hij het gedicht waarin hij het
oeuvre van zijn Zeeuwse collega
fraai karakteriseert, 'verzen die
me als Hyblaeïsch tijm/ van top
tot teen doortrekken'.
Jan Kal, die het sonnet van def
tige dame tot jofele jongen trans
formeerde, schrijft over alles, an
ders ontstaan natuurlijk geen dui
zend en inmiddels nog veel meer
gedichten. Over zijn studie medi
cijnen en over zijn liefde voor Ma
rina, 'meteen de eerste avond aan'
maar vervolgens een drama. Over
sprookjes en over sport. En dus
ook over Warren en het grote na
slagwerk. Waarmee we Kal, naar
eigen zeggen 'een krabbelaar uit
Haarlem-Noord' (daar werd hij in
1946 geboren), ook tot Zeeuwse
dichter mogen uitroepen. Zelfs al
zou hij de reis naar Zeeland alleen
per boek hebben gemaakt.
Paul Scheffer komt zon
dag 10 april voor een le
zing naar Middelburg.
Aanvang 15.00 uur in de
Doopsgezinde Kerk. Scheffer
(1954) is sinds 2011 hoogleraar
Europese studies aan de Universi
teit van Tilburg. Hij is publicist
en prominent lid van de PvdA.
Dit jaar schrijft hij het essay
van de Maand van de Filosofie
(april 2016). Wat is de vrijheid
van de grens? Het overschrijden
van grenzen wordt vaak gezien
als de enige weg naar vooruit
gang. Wie zijn wij, wereldbur
gers, om anderen toegang tot
ons grondgebied te ontzeggen?
In het essay van de Maand
van de Filosofie en tijdens deze
lezing onderzoekt Paul Scheffer
dan ook niet de grenzen van de
vrijheid, maar de vrijheid van de
grens. Hij stelt de vraag of een
open samenleving niet pas ont
staat door een ruimtelijke afbake
ning.
1000
Zeeland geboekt
Ap Dijksterhuis geeft
dinsdag 12 april een le
zing in de bibliotheek
van Goes. De lezing be
gint om 19.30 uur. Kaartjes zijn
verkrijgbaar bij boekhandel Het
Paard van Troje en de biblio
theek. Ap Dijksterhuis is hoogle
raar 'psychologie van het onbe
wuste' aan de Radboud Universi
teit in Nijmegen. Hij is gespecia
liseerd in het onderbewustzijn
en intuïtief denken. Bekend
werd hij met Het slimme onbewus
te, waarvan ruim 100.000 exem
plaren zijn verkocht.
VRIJDAG 1 APRIL 2016
Het centrum van Oostburg op zondag 29 oktober 1944.
Midden in
de kogelregen
De gevechten voor
de bevrijding van
Oostburg
20-30 okt. 1944
Robert W. Catsburg
387 pagina's
42,50 hardcover
35,- paperback
door Jan van Damme
door Mario Molegraaf
Kaarten a 10 euro zijn te koop in de
Drvkkery, online via www.drukkerij-
middelburg.nl/ tickets en telefonisch
te reserveren via 0118 886 800.
