Varen is mijn wereld
Laatste boot
naar Zijpe
mm
Fotograaf C.W. Bauer
Biografische roman over Jan Toorop
NIEUWS 19
Zomer in Zeeland met schilder Jan
Toorop. Henny van Kesteren vangt
de kunstenaar in een roman.
Jan Toorop
een bevlogen
Javaan
Henny van Keste
ren (1949)
schrijft biografi
sche romans. In
2013 verscheen
Haar laatste mees
terwerk, een roman over schilde
res Charley Toorop. Een jaar later
publiceerde ze Valentine, de kleu
ren van haar ziel, over schilderes
Valentine Prax, echtgenote van
beeldhouwer Zadkine. Nu heeft
ze voor het eerst een man als on
derwerp gekozen: Jan Toorop, een
bevlogen Javaan.
De schrijfster had een logopo-
distenpraktijk en woont sinds
1978 in Zeeland. Ze verzorgde
spraak- en stemlessen aan de Ho
geschool Zeeland. Na haar logopo-
distenloopbaan legde ze zich in
eerste instantie toe op het schrij
ven van poëzie en verhalen. De
onderwerpkeuze voor haar ro
mans - zo laat ze in haar biografie
op het boekenweblog Zeelandge-
boekt weten - komt voort uit
haar 'feministische vrouwvisie
en haar interesse voor kunst'. Ze
zegt ook: „Mijn voorkeur gaat uit
naar een vrouwelijke hoofdper
soon, omdat die in de geschiede-
"T" an Willemsen (1959) in Vlis-
I singen is al ruim twintig jaar
I vrachtwagenchauffeur. Voor
die tijd zat hij op het water,
bij Wijsmuller en bij de Provin
ciale Stoomboot Dienst (PSD).
Vorig jaar debuteerde hij met
400 ton dea dweight, een bundel
met verhalen over de Rotterdam
se kapitein Dirk van Kampen en
zijn bemanning op de kustvaar
der GERDA.
Inmiddels is hij toegetreden
tot de groep 'maritieme schrij
vers', die een eigen website heeft
opgericht. Ook Ruud Paesie uit
Middelburg duikt in de leden
lijst op.
Vorige week werd op de bo-
tenshow HISWA in Amsterdam
de bundel Varen is mijn wereld ge
presenteerd (Uitgeverij De Alk,
17,90 euro).
Willemsen schreef daarin één
van de in totaal negentien verha
len. Hij verhaalt over het koop
vaardijschip Brenda, dat in 1939
op een mijn loopt. De jonge
stuurman Cor Duits is de enige
overlevende.
nis toch minder genoemd wor-
den."Hoe ze deze keer dan toch
bij de schilder Jan Toorop (1858-
1928) terecht kwam: „Dat kwam
door mijn eerste boek over Char
ley Toorop. Toen werd mijn
nieuwsgierigheid naar haar vader
gewekt, ook vanwege zijn langdu
rige verbondenheid met Dom
burg, het dorp waar ik dikwijls
kom. Daar staat nog steeds de re
plica van het tentoonstellingsge
bouwtje dat begin twintigste
eeuw door Toorop werd ontwor
pen."
Het boek verschijnt in een pe
riode, dat er veel over Jan Toorop
te doen is. In het Gemeentemu
seum van Den Haag is tot en met
29 mei een overzichtstentoonstel
ling van zijn werk te zien.
Morgen wordt in het Marie
Tak van Poortvlietmuseum in
Domburg - de replica van het
Tooropgebouwtje - een expositie
geopend, waar een wand voor
Toorop is gereserveerd.
De biografische roman van
Henny van Kesteren begint als de
tienjarige Jan Toorop per vracht
schip Java verlaat. De schrijfster:
„Toorops Indische afkomst heeft
veel invloed gehad op zijn kunst.
Daarom heb ik de titel van het
boek zo gekozen."
De nadruk ligt vervolgens op
Toorops Domburgse jaren. Zijn
uit Ierland afkomstige vrouw An
nie Hall en zijn vriendin Miek
Janssen komen uitgebreid aan
bod.
Ook Piet Mondriaan en doch
ter Charley spelen een belangrij
ke rol. De juridische strijd om het
schilderij Gebed voor de maaltijd
(1907) vormt het slot van het
boek. Het werk - nu in Den Haag
te zien - kon in 2008 door het
Zeeuws Museum worden aange
kocht.
www.pzc.nl/zeelandgeboekt
Is zijn leven interessanter dan
zijn literatuur? Dat meende
ik altijd over Leo van Breen,
in 1906 geboren in Goes, in
1988 gestorven in Taormina (Sici
lië) en daar ook begraven, naast de
man uit zijn leven, Jos Krop.
Maar laatst stuitte ik op twee
prachtige gedichten die me op an
dere gedachten brachten. De poë
zie wint het van de persoon in 'Na
een nacht' en 'Herberg', allebei uit
de bundel Het kwartet (1937).
'Na een nacht' is opgedragen
aan J„ welbekend. Aan een samen
zijn herinneren slechts een 'drie
tal haren,/ die aan een bedstijl ble
ven'.
Over een nacht van verleiding
gaat ook 'Herberg' met de regel
'Hoe laat de laatste boot vertrekt
aan Zijpe?' Het is wijs die boot te
missen: 'Ge krijgt een ledikant/
voor twéé.' Plus een sprei van 'ech
te kant'. En het allerbelangrijkste:
de waardin is bereid 'haar ene
oog' dicht te knijpen.
Leo van Breen begon zijn dich
terlijke loopbaan ambitieus. De
poëzie moest anders, verkondigde
hij in 1934 nadrukkelijk vanuit
'Die blauwe scuut', zijn huis te
Renesse. De dichtkunst diende be-
Leo van
Breen
1906-1988
vrijd van 'bloedeloos temen' en al
lerlei andere narigheid. Nog beter
was om heel de samenleving te
veranderen: 'Dit nationale kudde-
land, met zijn verdorde/ doodskop-
pig wanbeleid, verdient de strop:/
De burgergeest moet doodgeran
seld worden!'
Intussen schreef hij ook brave
stukjes, zoals 'Zeeland opnieuw
ontdekt', in 1931 opgenomen in
het toeristentijdschrift Ons Neder
land. 'Schouwen is heerlijk een
zaam,' weet hij.
'Het Zeeuwsch-Vlaamsche
landschap bekoort minder,' meldt
hij, 'het mist de sappigheid van
het Zuid-Bevelandsche'. Hij ver
liet Zeeland, uiteindelijk heel Ne
derland, want grote verwachtin
gen liepen op grote teleurstellin
gen uit.
In 2007 publiceerde Lo van
Driel een liefdevol artikel over de
dichter in het tijdschrift De Parel
duiker.
Twintig jaar eerder had Dick
Welsink in een ander literair blad,
De Tweede Ronde, aandacht voor
hem gevraagd. Welsink ontving
sombere berichten én sombere ge
dichten vanaf Sicilië. 'De goden
hebben tot mijn val besloten',
dichtte de oude Leo van Breen.
Alsof hij in plaats van in de veelbe
lovende herberg in Zijpe te blij
ven toch nog op de fatale laatste
boot was gestapt.
In het nieuwe nummer van
het tijdschrift Zeeland een
uitgebreid portret van foto
graaf Carl Wilhelm Bauer
(1844-1911). Aanleiding is de
schenking vorig jaar zomer van
elf foto's aan het Zeeuwsch Ge
nootschap. Ze vormen een aan
vulling op de reeds bestaande
collectie van 230 afbeeldingen.
Verder aandacht voor het 50-ja-
rig bestaan van de Werkgroep
Geologie van het genootschap,
en een verhaal over uitheemse
planten en dieren in Zeeland.
Zeeland geboekt
ZATERDAG 26 MAART 2016
Een bevlogen
Javaan in beeld
door
Henny van Kesteren
Uitgeverij
De Klimmende Ster
176 pagina's
19,95 euro
Henny van Kesteren: „Toorops Indische afkomst heeft veel invloed gehad op zijn kunst." foto Lex de Meester
door Jan van Damme
door Mario Molegraaf
