2
II
Ineens is er
toch een
misselijk
makend gemis
Een groots voetballer en denker die zijn sport
icoon voor
de eeuwigheid
JOHAN CRUIJFF1947-2016
Hugo Borst
Verder in dit katern:
1947
1957
1959
Als held van alle
babyboomers
gaf bij bet na
oorlogse
Nederland een
gezicht en
zelfvertrouwen
mÊSm
Johan heeft
mensen heel
veel gegeven
25 april 1947
25 april 1957
8 juli 1959
Verlosser, legende, fenomeen, mythe, genie, stilist, vrijdenker, oer-Ajacied, revo
lutionair, ruziemaker, orakel, taalkunstenaar, anarchist, icoon. En tegelijk: ge
woon Jopie uit Betondorp, de voetballer van alle Nederlanders. De alomvattende
grootsheid van Hendrik Johannes Cruijff (1947-2016) is niet in woorden te vangen.
Niettemin: een poging.
„In zekere zin ben ik waarschijnlijk
onsterfelijk," zei hij ooit, zelf. Johan
Cruijff liet vele quotes na, maar dit
was misschien wel de meest voor
uitziende.
Zoiets over jezelf zeggen en tegelijk
heel bescheiden blijven, in nota
bene dezelfde zin: Cruijff kon dat.
Bovendien had hij gelijk natuurlijk.
Cruijff is in symbolische, culturele
en voetbaltechnische zin onsterfe
lijk. Zijn nalatenschap is zo groot
en veelomvattend, dat hij eeuwig
zal voortleven als de grootste Ne
derlander van zijn tijd.
De ijkpunten in zijn leven werden
de ijkpunten van een tijdperk,
omarmd door opeenvolgende gene
raties. Van zijn debuut tegen GVAV
tot zijn stift tegen Haarlem. Van
het WK in 1974 tot zijn landstitels
met FC Barcelona. Van drie Europa
Cups op een rij met Ajax, tot het
fascinerende, door rancune gedre
ven kampioensjaar bij Feyenoord.
„Johan Cruijff was van alle Neder
landers," zei Koning Willem-
Alexander gisteren.
Dat was haast letterlijk zo. Vrijwel
iedere Nederlander van pakweg
dertig jaar of ouder heeft levende
herinneringen aan Cruijff. Vanuit
het stadion of gewoon van voor de
televisie, maar in ontelbare geval
len ook in levende lijve. Cruijff was
altijd aanraakbaar, letterlijk of in
figuurlijke zin. Een man zo eigen
wijs als je ze maar bedenken kunt,
maar tegelijk wars van kapsones.
Nooit te beroerd voor een babbeltje
of een foto. Nooit kortaf tegen zijn
ontelbare bewonderaars, zelfs niets
wanneer ze letterlijk aan zijn lijf
hingen.
In 2012 stelde het Amsterdam Mu
seum een tentoonstelling samen
van mensen die ooit met Cruijff op
de foto gingen: 'Johan en ik'. Het
tijdperk van de selfie was nog niet
aangebroken, bovenal gaf het pro
ject een authentiek en hartverwar
mend beeld van Cruijff, als de
jeugdheld van haast iedere Neder
lander. Ontelbare huis-tuin-en-keu-
ken-foto's sierden de tentoonstel
ling, doorspekt met kleine per
soonlijke herinneringen.
Geen voetballer werd in Nederland
zo hartstochtelijk gecultiveerd als
Cruijff. Zijn haardracht, zijn rug
nummer, zijn taalgebruik, zijn li
chaamstaal. Zoveel iconische foto's
verbeelden de herinnering aan
Cruijff, vaak wijzend en sturend,
als hét handelsmerk van de grote
dirigent. Dat juichen na een doel
punt, met een klein huppeltje, en
één arm zwaaiend in de lucht.
Dat stuk tape in zijn rechterhand,
op weg naar zijn wereldgoal tegen
ADO Den Haag. Zijn gang naar de
dug-out, om Leo Beenhakker van
advies te voorzien tegen FC
Twente. De lollies van het merk
Chupa Chup, die hij als coach in
Nou Camp zo achteloos in zijn
mondhoek stak, in de plaats van
die vermaledijde sigaret.
Sommige van zijn oneliners waren
zo memorabel, dat ze stilaan cli
chés werden. „Elk nadeel heb z'n
voordeel." „Da's logisch." „Je moet
schieten, anders kun je niet sco
ren." „Als je niet op tijd bent, ben
je óf te vroeg, óf te laat."
Babyboomers
Cruijff zelf was in symbolische zin
overal op tijd, in de zin dat hij tijd
perken ook in historisch/culturele
zin veranderde. Als held van alle
babyboomers gaf hij het naoor
logse Nederland een gezicht - en
oneindig zelfvertrouwen. Het WK
van 1974 werd zijn ultieme zomer
van glorie, ondanks de verloren fi
nale tegen Duitsland. Aan de hand
van Cruijff speelde Oranje onna
volgbaar, revolutionair, nooit ver
toond voetbal.
Zelfs in Spanje veranderde Cruijff
het leven van alledag. De Amster
dammer kwam uitgerekend in de
jaren 70 naar Catalonië, in het tijd
perk van repressie en onderdruk
king door generaal Franco. Juist in
dat decor maakte hij FC Barcelona,
hét symbool van het Catalaanse
volk, voor het eerst in veertien
jaar landskampioen. De legendari
sche 0-5 zege op Real Madrid: het
was veel meer dan een voetbal
overwinning. Cruijff liet de Catala
nen huilen van geluk.
Maar bovenal veranderde hij het
voetbal zelf. Als de geniale voetbal-
f. m&m
Sp§!§
mig
vrijdag 25 maart 2016
BO
Niets zo sterfelijk als een jeugdheld
blijkt maar weer. Was de dood van
David Bowie een schok, die van Johan
Cruijff, ook van 1947, was een aangekon
digde. Maar ineens is er toch een misse
lijkmakend gemis.
We hebben veel van Johan kunnen opste
ken. Bijvoorbeeld datje geen imposant
postuur hoeft te hebben om uit te blinken,
in den beginne was Johan zelfs een
scharminkel. Hij moest worden bijgevoed,
net als de Argentijnse schrielkip Lionel
Messi trouwens, 40,50 jaar na Johan de
allerbeste voetballer ter wereld.
Johan Cruijff ontsteeg de massa. Die sa
crale initialen, JC. Beetje kinderachtig
wel, maar Johan had absoluut iets ver-
losserigs. Als voetballer verbLijdde hij
Amsterdammers in de Meer en daarna
bevrijdde hij Catalanen in Spanje. Als trai
ner gaf hij Barcelona wat Real Madrid al
decennia in de prijzenkast had staan, de
Europa Cup 1. (Niet alles lukte. Hij had
Nederland wereldkampioen voetbal moe
ten maken, maar Rinus Michels gunde
hem de baan van bondscoach niet.)
Wat mij ontroerde: zijn aandacht en liefde
voor mensen met een beperking. Die was
echt. Johan heeft mensen heel veel ge
geven. Ook op terrei-
nen waar hij ogen-
schijnlijk niet zo in
thuis was. Sommige
professoren en in
tellectuelen namen
hem serieus. Omdat
hij supersnel dacht,
omdat hij in logische oplossingen dacht.
Anderen, sceptici, zeiden dat Johan de
simpele tuinman Chance was, uit Being
There van Jerzy Kosinski.
Als Frits Barend claimt dat Cruijff zijn
journalistieke carrière heeft gemaakt dan
is dat zo. Jaap de Groot, Jack van Gelder
en Johan Derksen zijn andere journalis
ten die zich nooit hebben geschaamd
voor hun adoratie en loyaliteit jegens
Cruijff. Zij maakten vaak nieuws door Jo-
hans scherpe en polarise
rende kant uit te nutten.
Die kant kreeg te veel
aandacht. In zijn diep
ste wezen was Johan j
zachtmoedig, een fa
milieman, altijd
zichzelf en heerlijk
ontspannen.
Hij is voor
goed weg.
Gelukkig
hebben we
de beelden
4 Bevrijder en bouwer in Spanje
5 Oranje staat stil bij
overlijden Cruijff
6-7 Zijn mooiste 14 goals
8-9 Van Hanegem:
'Johan was nooit arrogant'
10-11 Tv-gids
12
Weer
Geboren.
Johan Cruijff ziet als tweede
zoon van Nel Cruijff-Draaijer en
Manus Cruijff in het Burgerzie
kenhuis in de Linnaeusstraat in
Amsterdam het levenslicht. Zijn
moeder noemt hem 'Jopie'.
Lid van Ajax.
Op zijn tiende verjaardag hoort Cruijff
dat hij officieel Lid van Ajax mag worden.
Hij traint dan al jaren mee en hoeft geen
proefwedstrijd te spelen, omdat trainer
Jany van der Veen (foto) al lang heeft
gezien dat hij een uitzonderlijk talent is.
Vader kwijt.
Cruijff verliest plotse
ling zijn vader als
Manus op zijn 45ste
een fatale hartaanval
krijgt.
Sjoerd Mossou
Rotterdam
i 1
Johan Cruijff
strandt tijdens
een solo op
ADO-aanvoer-
der Aad Mans
veld. Rechts:
karakteristieke
solo's van de
meesterdrib-
belaar.
FOTO'S ANP, VI
IMAGES
