Veel twijfels over hoogspanningslijn
is cultureel erfgoed maar de trots van Zeeland ontbreekt op de lijst
ZEELAND 3
De Zeeuwse bolus staat tot veler verrassing
nog niet te boek als immaterieel cultureel
erfgoed. Dat schreeuwt om actie.
Zeeuw koopt vaak
energievreter
Het was het eerste wat in
zijn hoofd opkwam,
toen bekend werd dat
het Brabantse worsten
broodje tot immaterieel cultureel
erfgoed gebombardeerd is. „Waar
om staat de Zeeuwse bolus nog
niet op de lijst?"
Joop van Meijel uit
Clinge, ook in 2015
gekozen tot
beste bo-
lus-
bak-
ker van Zee
land, is vast
van plan daar
verandering in
te brengen. De bo
lusbakker zal het on
derwerp ter tafel
brengen op 28 mei, tij
dens de vergadering
van de Zeeuwse afde
ling van de NBOV (Ne
derlandse Bakkers Onder
nemers Vereniging). „Ik
zal zeggen: willen we dat?
Kunnen we dat? Je moet het
toch met zijn allen doen."
Of een Zeeuwse aanvraag succes
vol kan zijn, is de eerste vraag. Al
leen 'kwetsbare' tradities komen
namelijk in aanmerking. Welke ge
varen bedreigen de bolus? Van Me
ijel, met kennis van zaken: „Ik
denk dan gelijk aan de vorm. Voor
een goede Zeeuwse bolus rol je de
deegstreng uit, pakt hem tussen
wijsvinger en duim en draait hem
drie keer rond tot je een spiraal
hebt. Dat is het uitgangspunt. Als
je ze goedkoper, efficiënter en min
der arbeidsintensief wil maken, ga
je daaraan zitten morrelen. Dan leg
je er gewoon een knoop in of zo. Ik
zie soms heel slordige bolussen.
Ook met de receptuur wordt ge
rommeld. Minder suiker, minder
roomboter, pielen met margarine.
Dat zijn duidelijke bedreigingen,
daar kunnen we wel wat mee."
De inventarisatie van immate
rieel cultureel erfgoed is een recht
streeks gevolg van het Verdrag ter
Bescherming van het Immate
rieel Cultuur Erfgoed, een initia
tief van Unesco. In 2012 onderte
kende Nederland dat verdrag,
met als doel tradities en ritue
len te bewaren voor toekomsti
ge generaties. Deelnemende lan
den verplichten zich een nationale
inventaris van immaterieel cultu
reel erfgoed op te stellen. Pro
bleem: het volk zelf moet in bewe
ging komen. Puur het noemen van
tradities is niet genoeg. Wat zou er
vanuit Zeeland op de lijst kunnen
'Tegenwoordig eten ze
ze bij het ontbijt, bij
de lunch, 's avonds bij
het glaasje bier'
komen? Adviseur volkscultuur Jani-
ne Dekker van SCEZ (stichting Cul
tureel Erfgoed Zeeland) geeft een
schot voor de boeg: „Het snijden
van paeremessen bijvoorbeeld. Er
zijn nog maar een paar mensen die
dat kunnen. Of de strandvisserij,
zoals die met name aan de noord
westkant van Walcheren nog
wordt beoefend. Dat is kennis die
van vader op zoon overgaat. Er zijn
geen verenigingen die zich daar
sterk voor maken, geen stichtingen.
Dat maakt dit soort tradities kwets
baar. Sommige dingen verdwijnen
dan gewoon."
Het worstenbroodje zeifis be
paald geen bedreigde traditie. Ton
Poppelaars van de Stichting i.o. Het
Lekkerste Brabantse Worstenbrood
je: „Maar wel de cultuur erom
heen." Vier jaar lang verdiepte hij
zich in de geschiedenis van het
worstenbroodje. „De historie, de re
ceptuur, dat moet je allemaal vast
leggen voor de aanvraag. Ik heb een
heel archief opgezet." Worsten
broodjes werden traditiegetrouw
gegeten met Kerst, als er kermis
was en op teeravonden, weet de do
cent brood en banket. Teeravonden
waren een traditie op zich: een
heel jaar lang gingen er centjes in
spaarpotjes in het café, zodat er
vlak voor de feestdagen een leuk be
dragje was om mee uit te pakken.
„Op teeravond werd dat eruit ge
haald. En daar werden dan worsten
broodjes bij geserveerd. Tegenwoor
dig eten ze ze bij het ontbijt, bij de
lunch, 's avonds bij het glaasje
bier."
Receptuur
Ook de receptuur van het worsten
broodje is aan slijtage onderhevig.
„Vroeger maakten mensen ze zelf,
thuis. Nu koop je het bij de bakker.
Die receptuur hebben we omschre
ven, met dien verstande dat elke
bakker zijn eigen accenten zal leg
gen. En de broodjes van de super
markt zijn natuurlijk weer een
stuk minder."
Poppelaars weet als bestuurslid
van het Bakkerijmuseum in Luyks-
gestel ook wat lobbyen is. „Een
paar weken geleden ben ik bij de
commissaris van de koning af ge
weest om te vragen of hij de aan
vraag wil ondersteunen. En ook bij
Robèrt van Beekhoven van Heel
Holland Bakt."
Vermelding op de lijst van im
materieel cultureel erfgoed heeft
zo zijn voordelen. Het is een vorm
van erkenning. Het geeft een zeke
re status aan je tradities. En die sta-
De provincie moet binnenkort
een officieel standpunt innemen
over de nieuwe hoogspannings
lijn, waartegen veel verzet is. Mi
nister Kamp zei donderdag in de
Tweede Kamer dat de aanleg van
de nieuwe zogeheten 380 kV-lijn
dringend noodzakelijk is. De capa
citeit van het huidige net is niet
meer toereikend en er kan geen
onderhoud worden uitgevoerd
zonder dat de productie in fabrie
ken in Vlissingen-Oost deels stil
gelegd moet worden.
De Zeeuwse politiek is nog al
lerminst overtuigd van het nut
en de noodzaak van de nieuwe
lijn, ondanks een uitvoerige brief
die het ministerie van Economi
sche Zaken recent als toelichting
naar de Abdij heeft gestuurd.
„Het is gewoon onvoldoende
onderbouwd", zei Rutger Scho-
nis (D66) gisteren in de commis
sie Ruimte. „Ik heb het gevoel dat
de vragen die in Zeeland leven
niet goed zijn beantwoord", al
dus Anton van Haperen (PvdA).
De commissie drong aan op een
extern onderzoek. „Het is duide
lijk dat er in Zeeland geen draag
vlak is voor deze hoogspannings
masten in het landschap", stelde
Sylvia Tuinder (SP) vast.
Gedeputeerde Carla Schön-
knecht zei de zorgen van de com
missie volledig te delen. Er wordt
daarom gewerkt aan een gedegen
stellingname. „We hebben exter
ne deskundigheid erbij gehaald.
'Het is duidelijk dat er in
Zeeland geen draagvlak is
voor deze hoogspannings
masten in het landschap'
Er ligt een enorme tijdsdruk, ook
vanuit het ministerie, maar we
willen zorgvuldig handelen. We
moeten ons niet onder druk laten
zetten. Ik heb het gevoel dat we
nog niet voldoende duidelijk heb
ben kunnen maken dat we toch
een onafhankelijke toets willen."
Gebiedsfonds
Eerder is het idee geopperd van
een 'gebiedsfonds' om extra te
kunnen investeren in de regio die
te kampen krijgt met de nieuwe
masten. Het ministerie wijst die
suggestie vooralsnog af. „Teleur
stellend", zo vond Schönknecht.
„Iets extra's doen voor het gebied
vanuit zo'n fonds leek ons een
goede optie om het draagvlak te
vergroten. Maar de vraag is ook:
gaat het om onze principes of
gaat het om het gebiedsfonds?
Dat is een spanningsveld."
VLISSINGEN. Zeeuwen kopen, in-
vergelijking met inwoners uit an
dere provincies, het vaakst elektri
sche apparaten met energielabel
B, C of D. Dat blijkt uit onderzoek
van online retailer Otto.
Inwoners van Flevoland koch
ten het minst vaak apparaten met
een laag energielabel (8 procent).
Tegelijkertijd koopt een relatief
hoog percentage Zeeuwen juist
energiezuinige apparaten: 15 pro
cent schaft een apparaat aan met
energielabel A++ of A+++. Daar
mee staat Zeeland op de derde
plaats. Inwoners van Overijssel ko
pen het vaakst energiezuinige ap
paraten: 15,6 procent. De meeste
apparaten die vorig jaar gekocht
werden, hadden energielabel A.
'Ik zie soms heel
slordige bolussen. En
ook met de receptuur
wordt gerommeld. De
bolus wordt bedreigd'
tus kan helpen bij het aanvragen
van subsidies. Leuk, maar dan
moet dus wel iemand in Zeeland
het voortouw nemen. Iemand met
passie en liefde voor de traditie, ver
klaart Ineke Strouken van het Ken
niscentrum Immaterieel Erfgoed
Nederland. „Want de mensen moe
ten zelf de traditie koesteren en toe
komst geven."
Waar zijn die mensen? SCEZ no
digde destijds een keur aan Zeeuw
se verenigingen en stichtingen uit
om uitleg te geven over de procedu
re. Slechts één organisatie pakte de
handschoen op: de Nederlandse
Krulbolfederatie. Voorzitter Andy
de Schipper uit IJzendijke dook er
vol in. En jawel. Krulbollen staat
nu, als enige Zeeuwse traditie, offi
cieel te boek als immaterieel cultu
reel erfgoed. „Tsja, als niemand
zich hard maakt om een traditie op
de lijst te krijgen", zegt De Schip
per. „Wij hebben destijds vanuit de
Krulbolfederatie een plan gemaakt.
Het krulbollen leed onder vergrij
zing. De draagkracht voor de tradi
tie, de kennis onder jongeren nam
af. Wij hebben het jaarlijkse Mau-
rits Toernooi ingebracht als 'safe
guard' om het tij te keren. Dat toer
nooi is een manier om het krulbol
len voor toekomstige generaties te
waarborgen en de sport te promo
ten." Ook hier werd de geschied
schrijving niet vergeten. Socioloog
en historicus Berg van Gelder dook
op verzoek in de historie van het
krulbollen. Alles is netjes gearchi
veerd.
Mocht er in Zeeland actie wor
den ondernomen om tradities
op de lijst te krijgen, dan is het
goed om te weten dat de
Zeeuwen voorrang krijgen.
„Van alle provincies is alleen
Groningen zo slecht vertegen
woordigd", verklaart Ineke
Strouken. „Voor andere pro
vincies bestaat een wachtlijst.
Maar niet voor Zeeland. Om
dat er nog zo weinig Zeeuw
se tradities op de inventaris
staan." Mensen die hulp wil
len bij het indienen van een
verzoek, kunnen zich wen
den tot het Kenniscen
trum Immaterieel Erf
goed Nederland:
www.immaterieelerf-
goed.nl
ZATERDAG 19 MAART 2016
Nu de Zeeuwse bolus nog!
door Ondine van der Vleuten
Ton Poppelaars Stichting i.o. Het
Lekkerste Brabantse Worstenbroodje
door Rolf Bosboom
MIDDELBURG. Er moet een onaf
hankelijk onderzoek komen naar
de noodzaak van een nieuwe hoog
spanningslijn tussen Borssele en
Rilland. De Statencommissie Ruim
te maakte gisteren duidelijk grote
moeite te hebben met de plannen.
Sylvia Tuinder Statenlid SP
Joop van Meijel bakker