Alles staat in dienst van de Islamitische Revolutie
NIEUWS 17
Mohammad Reza Aref
speelt op de universi
teit van Teheran een
'thuiswedstrijd'. De
leider van de coalitie
waarin alles wat her
vormingsgezind is zich heeft verenigd,
hoeft de honderden studenten niet te
overtuigen van zijn gelijk. Nu en dan
klinkt er applaus. Aref heeft een ander
probleem: „Ga alsjeblieft stemmen."
Want daar is hij lang niet zeker van. In
de ogen van veel jongeren heeft stem
men geen zin. Veel kandidaten die af
willen van het verstikkende religieuze
regime hebben de kieslijsten niet ge
haald. Ze zijn niet politiek correct ge
noeg. De vraag is dus niet of er kan wor
den gewonnen - nee dus - maar hoe
groot de gematigde minderheid in parle
ment en Raad van Experts dit keer zal
zijn. Of er nu wel meer dan 9 van de 290
parlementsleden vrouw zullen zijn. De
raad blijft sowieso een mannenzaak.
Aref (64), die van 2001 tot 2005 dien
de als vice-president onder de gematig
de Mohammad Khatami, waarschuwt
zijn jonge gehoor voor cynisme. „Bij de
presidentsverkiezingen in 2023 hebben
we laten zien dat we wel het verschil
kunnen maken. Hassan Rohani won
toen omdat we ons lieten leiden door
hoop, niet door cynisme. Meng je daar
om ook nu in het politieke debat. Geef
het voorbeeld aan anderen. We hebben
jullie nodig."
Domme schapen
Vooral in de hoofdstad Teheran is Arefs
coalitie gebaat bij een hoge opkomst van
vooral jongeren. In dat geval bestaat de
kans dat de herverkiezing van haviken
als opperrechter Sadeq Larijani kan wor
den geblokkeerd. Of van ayatollah Mo-
hammad-Taqi Mesbah-Yazdi, de man
die zegt dat 'de mening van het volk er
niet toe doet'. „Mensen zijn domme
schapen. Islam is de regering van God,
niet de regering van mensen." Uitspra
ken die jongeren sterken in hun afkeer
van het politieke spel en die herinnerin
gen oproepen aan de bloedig onderdruk
te betogingen tegen verkiezingsfraude
in 2009. Toen mocht hun kandidaat
Mir-Hossein Mousavi niet winnen van
zittend president Mahmoud Ahmadi-
nejad. Mousavi zit zeven jaar later nog
steeds onder huisarrest. Voor de staats
media bestaat hij niet. Net als Khatami
onder wie Aref diende.
De rollen in Iran zijn omgedraaid. De
revolutie die zich in 1979 keerde tegen
de macht, het regime van de sjah, doet
er nu alles aan om aan de macht te blij
ven. Tijdens de Islamitische Revolutie
van Ruhollah Khomenei gingen de stu
denten voor hem door het vuur. Zij be
stormden de ambassade van de Grote Sa
tan, de Verenigde Staten. Maar 37 jaar la
ter keren studenten die revolutie de rug
toe - zij willen een eigen leven opbou
wen - en doet het regime de kleinzonen
van juist Khomeini in de ban. Zeven van
de vijftien uiten openlijk kritiek op het
regime. Zij pleiten voor een vrijer leven,
voor nauwere banden met het Westen.
De Islamitische Revolutie verliest aan
status, aan legitimiteit.
Neem Hassan Khomenei, net als zijn
opa een sjiitisch geestelijke. Hassan is
43, zit op Instagram. Hij rijdt in een
BMW, speelt voetbal, zegt dat niet alles
in het Westen slecht is. „Daarmee is hij
een representant van het moderne Iran,
met zijn snel groeiende jonge, stedelijke
bevolking. Met een middenklasse die
wil ondernemen en weinig revolutionai
re ambities meer heeft", zegt Fazel Mey-
bodi, een gematigde geestelijke in Qum.
Hassan Khomeini mocht niet op de
kandidatenlijst voor het parlement en
de Raad van Experts. Te gevaarlijk. Om
zijn achternaam. Om zijn charisma en
lef. Hij had het hervormingsgezinde
kamp een enorme impuls kunnen ge
ven. Officieel is hij nog te jong, te oner
varen. „Wees nu eerlijk", zegt Hamidre-
za Taraghi, een politieke analist met
machtige vrienden. „Hij is nog maar een
kind." Als inderdaad alleen leeftijd een
leidraad is, is Khomeini junior een 'jon
kie'. De meeste leden van de Raad zijn
80 jaar en ouder. De gemiddelde leeftijd
in het parlement ligt ook ver boven de
65.
Leve het individualisme
De hardliners mogen nu opnieuw win
nen, ook zij zien het geloof in de Islami
tische Revolutie afkalven en daarmee
ook hun legitimiteit. Voor veel Iraniërs
is de revolutie nog altijd 'een nationale
bevrijding van een buitenlandse over
heersing'. Een gevaar waar zij ook nu,
met alle vijandschap in het Midden-Oos
ten bang voor zijn.
Maar de revolutie mag, zeker voor jon
geren, geen reden zijn voor stilstand,
voor een leven met beperkingen. Zij zijn
trots op hun onafhankelijkheid maar
waarom zou de VS nog de Grote Satan
moeten zijn? Weg met de indoctrinatie,
het idealisme van de vorige eeuw. Leve
het individualisme, de dag van morgen.
Met bijvoorbeeld vrije toegang tot inter
net, met Facebook en Twitter. Een roep
die wordt gestimuleerd door goed onder
wijs dat de vergelijking met Europa kan
doorstaan.
Het opheffen van de jaren oude sanc-
De Islamitische
Revolutie waar
de macht van
de mollahs
op is gebouwd,
verliest status
ties, in ruil voor een nucleair ak
koord, brengt de buitenwereld
nog dichterbij. Met buitenlandse
zakenlieden, toeristen en produc
ten.
De Iraanse cultuur kwijnt niet
weg maar computerspelletjes,
schoonheidsidealen en ander wes
ters gedachtengoed zet wel de tra
dities onder druk die de haviken
zo voorstaan. Het platteland is
nog zeer traditioneel, maar het
straatbeeld in Iraanse steden, van
de hoofdstad tot Isfahan en Shir-
za, verandert snel. „Teheran lijkt
steeds meer op Madrid en Athe
ne", oordeelt de Britse oud-minis
ter Jack Straw.
„Ali Khamenei ziet het wegval
len van de sancties, die de econo
mie en de levenstandaard een flin
ke oppepper geven, ook als een be
dreiging", zegt Peyman Jafari, een
Iraans-Nederlandse politicoloog,
verbonden aan de Universiteit
van Amsterdam „De haviken zijn
bang dat daarmee de roep om her
vormingen, om minder klassever-
schillen, meer sociale rechtvaar
digheid en vrijheid groeit."
De Opperste Leider en de bewa
kers van de Islamitische Revolutie
zetten ook deze verkiezingen naar
hun hand, maar op de lange ter
mijn wacht Iran, zeker zonder Ali
Khamenei een onrustige toe
komst. Voor Khamenei, inmiddels
76, staat geen opvolger klaar. Die
zal mogelijk al door de nieuwe
Raad van Experts - zij heeft een
mandaat van acht jaar - moeten
worden gekozen. Onduidelijk is
ook hoeveel invloed hervormings
gezinde leden als president Rouha-
ni en oud-president Ali Akbar Has
hemi Rafsanja dan zullen hebben.
De mist rond de opvolging zorgt
nu al voor speculaties over een
chaotische machtsstrijd, over har
de confrontaties tussen twee kam
pen.
In Iran staat alles, ook de
politiek, ten dienste van
de Islamitische Revolutie.
Daardoor is het beter Iran
een constitutionele theo
cratie te noemen. Of een
democratische oligarchie.
Het door ayatollah Ruhol
lah Khomenei gebrachte
religieuze gedachtegoed is
heilig. Voor de verdedi
ging van de revolutie waar
mee sjah Mohammed Re
za Pahlavi in 1979 ten val
werd gebracht, is een
tweede, zelfstandig leger
opgericht, de Republikein
se Garde. Zij beheert een
eigen industrieel complex
en staat direct onder bevel
van de geestelijk leider,
Ali Khamenei (sinds 1989,
benoemd voor het leven).
Hij, niet de president,
heeft het laatste woord
over alle veiligheidsdos
siers. Het politieke proces
wordt bewaakt door twee
invloedrijke raden: de
Raad van Experts (88 le
den) en de Raad der Hoe
ders (12). De eerste kiest
en controleert de geeste
lijk leider (en kan hem
eventueel afzetten), de
tweede waakt over de
Grondwet. De Raad der
Hoeders telt door Kha
menei aangewezen geeste
lijken en rechtsgeleerden.
Zij toetsen elke wet van
het parlement (met recht
van veto) en elke kandi
daat voor een functie in
het openbaar bestuur, te
beginnen bij de Raad van
Experts en het parlement.
Alles en iedereen die te
ver afstaat van hun Islami
tische Revolutie wordt af
gewezen. Hervormingsge-
zinden en vrouwen spelen
daardoor een marginale
rol in de politiek. Vandaag
brengen de Iraanse kiezers
twee stemmen uit. Een
voor het parlement, de Ma
jlis, en een voor de Raad
van Experts. In de Majlis
(290 zetels) maken de con
servatieven al sinds 1979
in grote meerderheid de
dienst uit. Ook daar moet
de gematigde, recht
streeks door het volk geko
zen president Hassan Rou-
hani op eieren lopen. Rou-
hani heeft alleen op econo
misch en sociaal terrein
veel eigen speelruimte.
Een Iraanse vrouw
houdt een poster om
hoog tijdens een cam
pagnebijeenkomst voor
de komende parle
mentsverkiezingen,
foto Ebrahim Noroozi/AP
