Struikel met hoofd en hart
i
Ere
zen van vermoorde joodse Zeeuwen
I'
ZEELAND 11
st voor de oorlog
:n gezinsportret ge-
aarschijnlijk bij een
gelegenheid, een
van een oma of zo.
morgen toch directe
ij de steenlegging
zijn, komt omdat
zoals we het op de
niet compleet is. De
on, Paul Siegvried
i), ontbreekt. Hij
HBS, eind jaren der-
lan gevonden in
m en was daar al
irlog op zichzelf
en. Op 1 februari
vde hij in het bevrij-
burg met Betsie,
m Jan Jacobus van
hoofd van Rijkswa-
Zeeland. Ze kregen
:ren: een zoon en
ters. Elisabeth - Lis
1948 als tweede ge
werkte als consulta-
-arts in Ede en Bar-
li woont ze met
haar man Rob Olthuis in Wa-
geningen.
Lis Olthuis-Jacobson is
morgen met haar broer en
twee zussen aanwezig bij de
plechtigheid in Middelburg.
Op straat
Ze vertelt: „Normaal heb je
een graf waar je naar toe
kunt. Wij hebben dat niet.
Voor ons zijn deze struikelste
nen een soort grafstenen. Eén
van mijn zussen, mijn broer
en ik vinden het een mooie
vorm van herdenken. Mijn an
dere zusje is minder enthou
siast en had de reactie: dan
liggen die namen gewoon op
straat."
„Eigenlijk weet ik heel wei
nig van mijn opa en oma en
hun gezin. Mijn vader sprak
vrijwel niet over zijn jeugd,
over de oorlog. Hij werkte bij
Shell Pernis. In de jaren vijf
tig werd hij met zijn gezin
naar Curasao uitgezonden. Ik
Lange
Delft 123
A//e,
*6
herinner me dat hij een keer,
voor we met verlof naar Ne
derland gingen, over zijn fa
milie heeft verteld. Ik was
toen een jaar of negen en be
sefte de reikwijdte niet."„Als
kind voelde je wel dat er een
gat in je leven was. Aan va
ders kant heb je geen opa en
oma, geen ooms en tantes. Ik
had een dierbare joodse biolo
gieleraar, die de oorlog over
leefd had. Hij emigreerde
naar Indonesië, omdat - zo
zei hij - 'er toch niemand op
mijn verjaardag komt'."
„Opa Karei Levien woonde
met zijn gezin nog maar kort
op het adres dat nu Lange
Delft 123 is. Tot in 1940 had
den ze een woning op de
Dam. Opa was van beroep
koopman en makelaar. Hij
was in Middelburg geen op
de voorgrond tredend figuur.
Het gezin leefde niet joods.
Daarom staan ze niet ver
meld op de gedenksteen op
de joodse begraafplaats in
Middelburg. Mijn oma was al
christelijk opgevoed. Thuis
waren we hervormd, maar ik
ben niet gelovig gebleven. Ik
heb me wel in het jodendom
verdiept. In 1996 maakte ik
met mijn moeder nog een
rondreis in Israël."
„Ik heb mensen ontmoet,
die mijn vaders zusjes heb
ben gekend. Volgens hen
werd Anne Marie altijd Anne
ke genoemd. Mijn moeder
vertelde dat vaders jongere
broer Robbie accordeon speel
de en goed fotografeerde. Hij
had ook een donkere kamer."
„Ik heb het huis van waar
uit het gezin Jacobson vertrok
nooit bewust gezien. Morgen
wordt de eerste keer."
Album
Elke mei begint het weer
kind met een vlinderjurkje
het gedicht
dat zich niet schrijven laat
Elleke vijfjaar
het album
met een zucht
gesloten
ook weggehaald
zei mama dan
over Hansje,
het jongste kind van Mart en
Mau
bleek gezwegen, hij
staat niet op de foto's
een baby gaat niet mee
naar een trouwerij
pas vijftig jaar na dato
spreekt uit bange potlood
halen
van de welbewaarde post
dat hij gezond en groot genoeg
was
om mee te mogen
op transport
Chawwa Wijnberg
Chawwa Wijnberg (Dord
recht 1942) is dichter en beel
dend kunstenaar. In 2003 werd
ze de eerste stadsdichter van
Middelburg. Eind 2015 ver
scheen Krassen, haar zevende
bundel. Haar joodse achter
grond is een belangrijk en tel
kens terugkerend thema in
haar werk. Morgen leest zij dit
gedicht voor tijdens de plaat
sing van de struikelstenen in
Middelburg.
De Duitse kunstenaar Gunter
Demnig (1947) is de bedenker van
het project 'Stolpersteine'. Het
zijn in het trottoir aangebrachte
gedenktekens voor de huizen van
mensen, die door de nazi's zijn ge
deporteerd en vermoord. De kun
stenaar noemt ze Stolpersteine -
Struikelstenen - 'omdat je erover
struikelt met je hoofd en je hart,
en je moet buigen om de tekst te
kunnen lezen'. Het project begon
in 2000. Inmiddels liggen er door
heel Europa 45.000 stenen.
Op de steen van 10 x 10 x 10 centi
meter is een messing plaatje be
vestigd, waarin naam, geboorte-
en deportatiedatum, plaats en da
tum van overlijden zijn gestanst.
In Nederland worden sinds 2007
struikelstenen geplaatst. In Zee
land is een Stichting Werkgroep
Struikelstenen Zeeland opgericht.
Ongeveer 120 joden in Middel
burg, Vlissingen, Zierikzee, Goes,
Hulst, Terneuzen en Veere wor
den de komende jaren met een
steen herdacht. Morgen worden
vanaf 13.00 uur op de Markt en in
de Lange Delft in Middelburg op
vier adressen de eerste Zeeuwse
struikelstenen geplaatst.
j
1 'f;
Hanneke Visscher
@HannekeVisscher
Genoeg winkelpan
den leeg straks om
woningen van te ma
ken
Online top-5
Uw reactie
Video
ZATERDAG 20 FEBRUARI 2016
rlate grafstenen
Het gezin Jacobson, dat in 1942
vanuit de woning Lange Delft 123
in Middelburg werd gedeporteerd.
Centraal vader Karei Levien en
moeder Johanna, rechts dochter
Karla, links dochter Anne Marie en
zoon Robert Karei.
O
3
CL
fD
O
3
Q-
Q.
fD
OQ.
5'
fD
3
3
CTQ
O.
fD
fD
3
fD
fD
3
k v
De binnenstad van Middelburg
kan niet voldoen aan de vraag
naar het aantal woningen. In
het centrum zelf zijn geen loca
ties beschikbaar om nieuwe hui
zen te bouwen. Daarom wordt
gekeken of er woningen op
loopafstand van de binnenstad
gebouwd kunnen worden. Han
neke Visscher heeft de oplos
sing al gevonden: woningen ma
ken van de winkels die leeg ko
men te staan.
Dit waren vrijdag de meest gele
zen berichten op www.pzc.nl
1. Schip met recorddiepgang
naar Antwerpen
2. Commissarissen Delta: ver
trekpremie directeur Kamer
beek is onze zaak
3. Van incest verdachte Vlissin-
ger: 'Waar ik vandaan kom, was
dat normaal'
4. Sa'id Bouzambou zei nee te
gen mooie aanbieding
5. Actie tolvrije tunnel baalt van
motie in Tweede Kamer
De manier waarop Zeeland de
kust beschermt, moet een voor
beeld worden voor de rest van
het land. W houdt het hart vast:
„Volgens mij is de afgelopen ja
ren nergens zoveel gebouwd als
aan de Zeeuwse kust." Bob La-
gaaij: „Al eens een luchtfoto
van het Zeeuwse kust- en duin
gebied gezien?" Volgens Karin is
het voor Zeeuws-Vlaanderen
mosterd na de maaltijd: „De ge
hele kustlijn is al verziekt door
allerlei projectontwikkelaars."
Sander van Buren, directeur van
Challenger Zeeland in Middel
burg, is niet onder de indruk
van de verdachtmaking rond
een wedstrijd op zijn tennistoer
nooi. Hij noemt het een storm
in een glas water. Bekijk de vi
deo op www.pzc.nl/video
Kijk op www.pzc.nl of
@pzcredactie
tt facebook.com/depzc
©pzcredactie
