Mysteries en spanningen
rond boeiend levenswerk
CULTUUR SHOW 27
Kasich belooft reünie Pink Floyd
Dochtertje voor
Arie Boomsma
Als het aan de gouverneur van
Ohio ligt, komt Pink Floyd weer
bij elkaar zodra hij wordt geko
zen tot president van de Verenig
de Staten. De Republikeinse pre
sidentskandidaat John Kasich
deed de opmerkelijke belofte in
een uitzending van CNN. In het
interview haalde Kasich herin
neringen op aan zijn favoriete
concert The Wall van Pink Floyd.
Gitarist David Gilmour heeft eer
der al gezegd dat het tijdperk
Pink Floyd niet meer terug
komt. De laatste keer dat de
band op de planken stond, was
tijdens het Live 8-concert in
2005.
Net 5-presentator Arie Boomsma
is vader geworden. Dochter Bob
by Jo Boomsma kwam afgelopen
maandag ter wereld. Ze is het eer
ste kind van Arie en zijn vrouw
Romy Houwer, die in augustus
vorig jaar trouwden.
'Ik ben eigenlijk wel
blij dat ik geen
Oscarnominatie heb
gekregen'
langrijkste", stelt hij nuchter.
Sinds 2003 verblijft Holken-
borg het grootste deel van het
jaar in Los Angeles. In het Ameri
kaanse filmmekka timmert hij
gestaag aan een imposant
oeuvre. De opdrachten verschil
len enorm en stellen telkens an
dere eisen aan de Nederlander.
„Zo'n film als Deadpool was
voor mij een lastige klus. De
film gaat over een superheld aan
wie van alles mankeert. Hij is zo
wel genadeloos als humoristisch.
Ik moest in de muziek een ba
lans zien te vinden tussen al de
ze emoties. Ik greep onder meer
terug naar de muziek uit de ja
ren '80, omdat dit personage
daar een duidelijke band mee
heeft."
Voor Holkenborg is zijn groot
ste uitdaging het tevredenstellen
van zijn diverse opdrachtgevers.
„Je hebt de regisseur en de film
studio. Daar moet je tussen
schipperen. Vaak komt er ook al
lerlei politiek bij kijken: wie
heeft de meeste macht? Maar ge
lukkig luisteren de meeste regis
seurs naar mijn ideeën."
Het gaat crescendo voor Hol
kenborg, die in 2002 onder de ar
tiestennaam Junkie XL doorbrak
met zijn remix van het Elvis Pres-
ley-nummer A Little Less Conver
sation. „Ik herinner het me nog
als de dag van gisteren", zegt
Holkenborg. „Ik zat op een terras
je in Amsterdam en kreeg een te
lefoontje dat mijn mix op de eer
ste plaats stond in Engeland. Ik
heb toen de hele zaak getrak
teerd. Voor de rest weet ik mij
van die avond weinig meer te
herinneren." Die wilde jaren lig
gen nu achter hem. „Ik ben rusti
ger geworden. Zeker nu ik vader
ben. Mijn vrouw werkt hier voor
een Californische organisatie die
de dieren beschermt. We zitten
goed hier, zijn volledig ingebur
gerd en hebben een grote vrien
denkring. Inmiddels is Los Ange
les de stad waar ik het langst heb
gewoond."
Contact met de Nederlandse
filmwereld is er nog steeds. Zo is
Holkenborg nu volop aan de slag
voor de nieuwe film van Martin
Koolhoven, de western Brimsto
ne. „Ik heb een ruwe versie van
de film thuis en overleg vrijwel
dagelijks met Martin. Ik kan al
leen maar zeggen dat de film
heel goed wordt. Welke invloe
den er in mijn muziek opdui
ken? Ik laat niets los."
Zijn nieuwe status, waarbij
hij zelfs assistenten moet inhu
ren om het werk op tijd af te krij
gen, houdt in dat Holkenborg
niet meer optreedt. „Dat staat in
derdaad op een laag pitje. Wat
wel grappig is, omdat veel film
componisten tegenwoordig de
concertzaal hebben ontdekt en
op tournee gaan. Zoals Hans
Zimmer, met wie ik veel heb sa
mengewerkt. Hij is als een tiener
zo opgewonden om dit allemaal
mee te maken. Ik heb dat alle
maal al achter de rug."
In Gorssel (bij Deventer)
opende vorig jaar Museum
More, een splinternieuw mu
seum dat zich helemaal wijdt
aan moderne realistische kunst.
Het is een privémuseum van za
kenman Hans Melchers, die in
2011 een deel van de Scheringa-col-
lectie van oud-DSB-directeur
Dirk Scheringa kocht.
Die collectie bevat werk van on
der anderen Raoul Hynckes, Char
ley Toorop, Wim Schuhmacher,
Philip Akkerman, Pyke Koch en
Co Westerik. En schilderijen van
Carel Willink, maar die worden
binnenkort ondergebracht in Kas
teel Ruurlo.
De eerste tijdelijke tentoonstel
ling van het museum is gewijd
aan Ferdinand Erfmann
(1901-1968). Deze Amsterdamse
schilder is verantwoordelijk voor
een van de vreemdste oeuvres van
de twintigste eeuw. Leven en
werk van Erfmann worden om
ringd door mysteries en spannin
gen en dat zie je in zijn schilde
rijen terug.
Zijn vreemde werken vol volup
tueuze vrouwen, sporters, variété
bezoekers, circusartiesten en pros
tituees doen sommigen vermoe
den dat hij een eenzame gek was,
een outsider of naïeve schilder. Te
gelijk had hij diverse opleidingen
in de kunst gevolgd, tot de Rijksa-
kademie aan toe. Hij had kunst in
heel Europa bestudeerd en kreeg
in 1961 een museale solotentoon
stelling op initiatief van Willem
Sandberg, de toenmalige directeur
van het Stedelijk Museum.
Erfmanns ouders waren toneel
spelers en hij heeft zelf ook op de
planken gestaan. Als jongeman
had hij een sterke voorkeur voor
vrouwen met dikke armen en be
nen. Zijn vroegst bewaarde schil
derijen getuigen van zijn obsessie
voor dikke vrouwen. Hij schilder
de bordeelscènes met enorme
vrouwen en tamelijk kleine man
netjes en strandgezichten vol gro
te baadsters. Broeierige onderwer
pen, hoewel de hoofdpersonen el
kaar onderkoeld en schijnbaar
emotieloos omarmen of bekijken.
Vrouwen in slaapkamer uit 1928
suggereert een lesbisch stel, waar
bij de ene vrouw slaapt en de an
dere in hetzelfde bed stapt. Moge
lijk was het een actueel onder
werp, want een jaar daarvoor had
de lesbienne Bet van Beeren op de
Zeedijk het eerste homocafé van
Nederland geopend. Toch gaf Erf
mann een totaal andere lezing
van het tafereel. Voor hem waren
het man en vrouw, maar omdat
hij vrouwen zoveel mooier vond
om te schilderen, had hij er ge
woon twee vrouwen van gemaakt.
De schilderijen uit de jaren '20
en '30 sluiten in zekere zin aan bij
een internationale tendens. Na de
abstracte experimenten uit het be
gin van de twintigste eeuw keer
de een deel van de avant-garde-
kunstenaars weer terug naar de fi
guratie en zocht aansluiting bij de
monumentale beeldtaal van de
klassieke traditie. Picasso schilder
de ineens landschappen met lig
gende vrouwfiguren in klassieke
gewaden met antieke kruiken. Zo
maakte Erfmann ook tal van
vrouwfiguren in een landelijke
Sommigen vermoeden
dat Ferdinand Erfmann een
eenzame gek was, een outsider
of naïeve schilder
omgeving. Naast zulke allegori
sche taferelen schilderde hij alle
daagsere voorstellingen met spor
ters, zoals zwemsters, turnsters en
handbalsters.
In de daaropvolgende jaren
ging Erfmann op de ingeslagen
weg verder, waarbij vooral de alle
daagse onderwerpen de overhand
kregen.
Tegelijk is zijn werk altijd gesi
tueerd tussen werkelijkheid en
droom. Hij beeldde zichzelf veel
vuldig af als circusartiest, waarbij
hij zijn eigen figuur verdubbelde
of verdrievoudigde, zodat hij een
acrobatenact met zichzelf kon uit
voeren. In het echte leven kon hij
zijn machtige ideale vrouwen niet
benaderen, dus riep Erfmann ze
op in zijn schilderijen, die hij al
tijd midden in de nacht maakte.
Erfmann poseerde ook voor fo
to's, met ontbloot bovenlijf, lip
penstift, mascara en een klein kap
je op het hoofd, soms ook met een
zwaard. Ze vormden voor hem
een compromis om als travestiet
naar buiten te treden. Vanaf de ja
ren '20 kleedde hij zich regelmatig
in vrouwenkleren, maar deze
drang wilde hij tegelijk onderdruk
ken. In zijn foto's kon hij de Ama-
phebe en Ephezone, zelfbedachte
figuren gebaseerd op de vrouwelij
ke amazone en de mannelijke
ephebe uit de oudheid, met elkaar
verenigen. In veel schilderijen en
tekeningen probeerde Erfmann
het verschil tussen de seksen op
te heffen.
Op een van zijn schilderijen
beeldde hij zich af met een vrien
din en model. Ze zijn beiden ge
kleed in vrouwenkleding en ko
men een winkel met jurken uit.
Wat in zijn schilderijen tamelijk
vanzelfsprekend is, was in werke
lijkheid lastig en verwarrend. Ge
kleed in een T-shirt en korte
broek werd hij in 1968, vlak voor
zijn dood, geïnterviewd voor de te
levisie. Erfmann omschreef zich
zelf als schilder als 'een aparte fi
guur'. „Mijn schilderen is eigen
lijk een vlucht uit de realiteit, de
gruwelijke realiteit van het leven."
DONDERDAG 4 FEBRUARI 2016
3
Rick Engelkes keert vanaf
oktober na drie jaar afwezigheid
terug in de theaters. Hij speelt
dan samen met Richard Kemper
de voorstelling Hart Tegen Hart.
Deadpool draait vanaf volgende week
in de Nederlandse bioscopen.
EXPOSITIE
FERDINAND ERFMANN
door Kees Keijer
Hij hield van stevig gebouwde vrou
wen en die komen dan ook veelvul
dig in zijn werk voor. Ferdinand Erf-
mann schilderde een van de
vreemdste oeuvres van de twintig
ste eeuw bij elkaar. Nu te zien in
Gorssel.
Ferdinand Erf
mann: Badschone
(1961).
foto
Joop van Putten
Ferdinand Erfmann, Nederlands beste
naief. Te zien: t/m 29/5 in Museum
More, Gorssel. Info: museummore.nl
