'Mensen verwachten dat je zonder
veel moeite de draad weer oppakt'
Miljoenen subsidie voor onderzoek naar gevolgen therapie
10 NIEUWS
Het normale leven oppakken na hun ziekte valt
veel kankerpatiënten zwaar. Ze vergeten veel,
terwijl de buitenwereld denkt dat ze weer de
oude zijn.
ij vergaderingen on-
v 1 a dervind ik proble-
men; ik kan minder
snel denken, min-
W der snel interprete-
ren en reageren.
Ook telefoontjes tussendoor gaan
moeilijker. Heel naar om te merken
dat mijn hoofd traag is. Kan ik mijn
hersenen trainen? Kruiswoordpuz
zels misschien?'
Bovenstaand mailtje ontving neu-
ropsycholoog Sanne Schagen van een
kankerpatiënt die sinds kort weer
werkt als manager in de zorg. De
noodkreet verwoordt precies waarom
haar onderzoek nodig is. Tussen de 10
en 30 procent van de kankerpatiën-
'Veel bazen denken: de
werknemer is beter, dus
hij kan aan de slag. Maar
dat kan lang niet altijd'
ten, bij wie de kanker zich niet in het
hoofd bevindt, kampt na chemothera
pie met vergeetachtigheid en concen
tratieproblemen, in de volksmond
ook wel het 'chemobrein' genoemd.
„Opeens kunnen sommige patiën
ten geen krant meer lezen wanneer
de tv aanstaat, of horen zij hun part
ner niet meer wanneer ze staan te ko
ken. Na een dag werk komen ze bek
af thuis. Dingen die hen voorheen au
tomatisch afgingen, vergen nu een
grote mentale inspanning. Dat frus
treert enorm." Uit eerdere studies
blijkt dat deze patiënten twee keer zo
lang doen over een simpel testje,
waarbij een lijn moet worden getrok
ken tussen cijfers en letters.
Met name ouderen en lageropgelei
den lijken meer risico te lopen, maar
echt zeker weten we dit niet, zegt
Schagen. De genen zouden ook een
rol kunnen spelen.
Ze wil de komende jaren 4.500
kankerpatiënten onderwerpen aan
een online-test, waarbij ze voor én na
diverse behandelingen hun concen
tratievermogen en geheugen meet.
De neuropsycholoog, werkzaam
bij het Antoni van Leeuwenhoek,
doet al twintig jaar onderzoek naar
de klachten. Dankzij de gift van twee
miljoen van KWF Kankerbestrijding
die ze vandaag ontvangt op Wereld-
kankerdag kan ze een grootse studie
opzetten. De organisatie looft elk jaar
de Koningin Wilhelmina Onder-
zoeksprijs uit aan twee onderzoekers.
Psychosociale zorg wordt steeds
belangrijker, legt KWF-woordvoer-
der Marsja Meijer uit. „Steeds meer
patiënten overleven kanker: 62 pro
cent is na vijfjaar nog in leven. Fan
tastisch nieuws, maar dat betekent
ook dat de groep die na zijn behande
ling wordt geconfronteerd met psy
chische problemen steeds groter
wordt." Het gros van de kankerpatiën
ten is 1,5 jaar na diagnose en behande
ling weer aan het werk. Velen kam
pen ook met somberheid of angst
voor terugkeer.
Schagen merkt tijdens haar weke
lijkse spreekuur dat ex-patiënten op
de werkvloer liever niet praten over
hun klachten: „Ze zijn bang niet be
grepen te worden, hun baan te verlie
zen of een mindere functie te krij
gen. Ze willen gewoon verder waar
ze gebleven waren voordat ze ziek
werden."
KWF organiseert sinds kort de cur
sus 'kanker op de werkvloer'. Hier le
ren chefs hoe ze moeten omgaan met
herintreders. „Veel bazen denken: de
werknemer is weer beter, dus hij kan
aan de slag. Maar dat kan lang niet al
tijd", schetst Meijer.
Schagens studie richt zich ook op
de vraag waarom de ene patiënt geen
klachten heeft en de ander een decen
nium na de ziekte nog moeite heeft
met het onthouden van een naam.
Sommige wetenschappers geloven
dat je de beschadigde hersenen kunt
trainen, maar Schagen is sceptisch.
„De resultaten vallen nog erg tegen.
De eerste stap is: accepteren dat je
(tijdelijk) niet meer de oude bent. Ga
je weer aan het werk, zorg dan voor
een rustige plek. Zoek uit wanneer je
het fitst bent en doe dan de taak die
de grootste concentratie vergt. Er zijn
ook geheugenstrategieën die helpen,
zoals het vinden van ezelsbrugge
tjes."
Ook voorafgaand aan de chemo als
een bezetene kruiswoordpuzzels ma
ken om latere klachten te voorko
men, heeft beslist geen zin, zegt ze.
„Dat zorgt voor een rare focus. Alles
wat je vergeet, is dan opeens de
schuld van de chemotherapie."
DEN BURG. Muriel Mast (43) over
won borstkanker, maar verloor na
de succesvolle behandeling haar
fulltime baan als lerares Engels.
Na vijftien chemobehandelingen,
twee operaties en 28 bestralingen
keert ze terug in de klas. Een ge
slaagde reïntegratie blijft uit.
Mast is snel vermoeid, slaapt
slecht en heeft moeite met con
centreren. Nu is ze arbeidsonge
schikt verklaard. „Er is een leven
vóór en na de behandeling", zegt
de Texelse.
De voorbeelden zijn er. Van top
sporters die na een kankerbehan
deling weer hun oude niveau ha
len. Sylvie Meis, die vrijwel gelijk
tijdig met Mast voor borstkanker
behandeld werd, poseerde op de
rode loper met een pruik, sexy
wimpers en een strak jurkje.
„Soms wordt er een verkeerd
beeld geschetst. Mensen zien al
leen de buitenkant. Ze verwach
ten dat je moeiteloos de draad
van het leven weer oppakt. Zo
simpel is het niet."
Bij Mast werd in augustus 2009
een tumor in haar rechterborst
ontdekt. Ze is een jaar intensief
behandeld en stopte met werken.
In het nieuwe schooljaar begon
ze weer voorzichtig met werken,
met een aangepast schema en
maximaal drie klassen. „Het was
verschrikkelijk zwaar. Ik kon niet
meer omgaan met de dynamiek
op school. Ik kon niet lesgeven zo
als ik dat vroeger deed. Ik had
moeite met namen onthouden en
concentreren bij het nakijken."
Ze wordt twee keer door het
UWV voor 60 procent afgekeurd.
Op de eerste dag van dit school
jaar gaat het definitief mis. Mast
meldt zich ziek en wordt volledig
arbeidsongeschikt verklaard. „Ik
voelde me verdrietig maar ook op
gelucht. Ik ging steeds met een
knoop in mijn buik naar mijn
werk, maar ik wilde niet opgeven.
Ik ben plichtsgetrouw, dacht dat
het beter zou worden. Ik stond
niet stil bij de gevolgen van zo'n
behandeling. Dit zal er wel bij ho
ren, dacht ik. Ik leef nog, moet
niet zeuren en doorgaan." Mast
kreeg tijdens de reïntegratie hulp
van een maatschappelijk werker
en psycholoog. Het concentratie
verlies en de slapeloosheid blij
ven, maar ze is dankbaar dat de
keuringsarts haar klachten erken
de. „Er is veel aandacht voor gene
zing van kanker, maar het proces
daarna blijft vaak onderbelicht."
Hoe word
je de oude
na kanker?
door Hanneke van Houwelingen
Marsja Meijer woordvoerder KWF
Sanne Schagen van
het Antoni van Leeuwen
hoek Ziekenhuis met
een test die toont hoe
alert patiënten zijn na
een chemotherapie,
foto Pim Ras
Muriel Mast: „Ik ging steeds met een knoop in mijn buik naar mijn werk,
maar ik wilde niet opgeven." foto Pim Ras
door Tonny van der Mee
